Dag van de ontmoeting en verbeelding

We staan er niet zo vaak bij stil. Maar de snelheid waarmee we transformeerde van een productie- naar een kennis- en diensteneconomie en de verstedelijking die daarmee gepaard ging, is behoorlijk indrukwekkend. Gebouwen als de Werkspoorkathedraal in Utrecht herinneren ons hieraan.

Op de Dag van de Stad, afgelopen 30 oktober, verzamelden zich daar zo’n 1.500 mensen van ministeries, gemeentes, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen die allemaal werken in en aan steden in Nederland. Hoewel de oude fabriekshal, net als veel andere oud-industriële gebouwen, twee jaar geleden is ‘omgetoverd’ tot eventlocatie, deden de sporen van de fabriek mij bij binnenkomst meteen aan zijn verleden denken. Dat op dezelfde plek als waar tot 1969 ongeveer 5.000 arbeiders aan staalconstructies werkten, nu mensen met virtual-reality brillen rondlopen en discussies voeren over big-data in de stad, vind ik een intrigerend idee. Zouden zij zich vijftig jaar geleden de stad van vandaag voor hebben kunnen stellen? En hoe stel ik mij dit gebouw en deze stad over 50 jaar eigenlijk voor?

Irene Bronsvoort.

Gebruik je verbeelding

Dit vooruitkijken en verbeelden van de toekomst stond centraal tijdens de Dag van de Stad. “Gebruik je verbeelding! Laat de mogelijkheden zien! Er is geen alternatief!”, riep Maarten Hajer het publiek toe alsof het zijn laatste lezing was. De hoogleraar Urban futures benadrukte nog één keer de urgentie van het duurzaamheidsvraagstuk en het belang om groots en domeinoverstijgend te denken. “Werken aan nul-op-de-meterwoningen is een begin, maar willen we de duurzaamheidsdoelen halen, dan hebben we nul-op-de-metersteden nodig”, aldus Hajer. De duurzaamheidsopgave is te groot en de gevolgen te omvattend om er in aparte (ministerie)departementen en beleidswerelden aan te blijven werken in plaats van integraal. “Innovatie vindt plaats op de cross-overs”, voegde Hajer er met enthousiasme aan toe.

Met Hajers statements in mijn achterhoofd vervolgde ik mijn uitgestippelde route langs een aantal van de 15 andere paviljoens. Hajer had een mooi, aanstekelijk verhaal, maar de vraag is vaak hoe die verbeelding ons gaat helpen om concrete stedelijke vraagstukken op te lossen. In de sessie over de winnaars en verliezers van toerisme in het paviljoen van de Aantrekkelijke Stad, maar ook tijdens discussies in de Digitale Stad, Sociale stad en de Ondernemende Stad werd die vraag al snel beantwoord. Zo pleit toerismebureau Holland, op basis van hun toekomstbeeld van een Nederland met snelle (vervoers)verbindingen en samenwerking, voor een beleid gericht op het trekken van toeristen naar Holland als één groot stedennetwerk. En we verplaatsen ons volgens sprekers in de Mobiele stad over 50 jaar niet alleen met ‘roboats’ en zonneauto’s, maar ook gewoon als ‘walking beings’, wat andere ontwerpprincipes vereist.

‘Tien Duurzame Geboden’

Echter, misschien nog meer dan voor het anticiperen op toekomstige vraagstukken, kunnen we verbeelding gebruiken voor nieuwe inzichten, ontmoetingen en om van de gebaande paden af te komen. Het prijswinnende idee van Jaap Godrie en Walter Breukers en hun Ark van het Nieuwste Verbond is hier een goed voorbeeld van. Min of meer toevallig – want verlamd door de keuzestress – belandde ik, na de lezing van Riek Bakker, bij hun presentatie van de ‘Tien Duurzame Geboden’ die op hun ontworpen Ark gegrafeerd staan. Als ware apostelen verkondigden ze de geboden, zoals ‘don’t invent the future, reorganise the past’ en ‘only kill in full consiousness’.

Godrie en Breukers gaven een toelichting op de geboden maar benadrukten hierbij dat dit slechts hún interpretaties zijn en dat iedereen die ermee in aanraking komt er hun eigen interpretaties aan zullen geven. De bedoeling is dat de Arc de komende 40 jaar van stad naar stad reist om bestuurders aan te zetten tot verduurzaming.

Ik hoop dat Godrie en Breukers zelf ook meereizen, want hun verbeeldingskracht kan de stad van de toekomst goed gebruiken.