Steden en Rijk kunnen nog meer leren van experimenten in City Deals

Het PBL heeft het instrument City Deals geëvalueerd op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Met City Deals werken steden, het Rijk en andere (private) partijen samen aan innovaties die nodig zijn om de transities (systeemveranderingen) die worden genoemd in Agenda Stad te versnellen. De ruimte voor experiment kan nog beter worden benut, is een van de conclusies.

Samenwerking door overheidslagen heen

In City Deals leren beleidsmakers elkaars taal verstaan en ontwikkelen ze in concrete (stedelijke) projecten meer begrip voor elkaars context. De meerwaarde van het instrument City Deals zit deels in het ‘meerlaags’ werken in netwerkverband (‘multilevel governance’). Door kennis en kunde over de beleidskaders van het Rijk en de stedelijke uitvoeringspraktijk uit te wisselen, worden knelpunten in de relatie tussen beide (eerder) bespreekbaar. Deze nieuwe vorm van samenwerking kan zijn weg vinden naar regulier beleid.

Daarnaast proberen de City Deal-partners belemmeringen op te ruimen voor innovatieve oplossingen van complexe vraagstukken, zoals klimaatadaptie, binnenstedelijk bouwen en circulaire economie. Het instrument leent zich daarvoor, maar de ruimte voor experiment kan nog beter worden benut.

Dit concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in zijn evaluatie van het instrument City Deals.

Aanbevelingen

• Versterk de beschermde ruimte voor experimenten en innovatie. City Deals kunnen nog meer fungeren als een ‘beschermde omgeving’ voor uitdagende experimenten en innovaties die nodig zijn voor transities. Steden zouden de ruimte die ze al hebben intensiever kunnen verkennen. Het Rijk kan zich flexibeler opstellen en in lijn met de uitgangspunten van Agenda Stad belemmeringen als gevolg van wet- en regelgeving en ingesleten gewoontes wegnemen.
• Omschrijf het leerproces explicieter. Alle betrokkenen zien de meerwaarde van experimenteren. Zij zouden meer kunnen leren van experimenten als het leerproces explicieter wordt omschreven. Steden kunnen duidelijker reflecteren op het verband tussen een lokaal experiment en hoe zij na afloop lessen in praktijk gaan brengen, hoe zij resultaten met andere stedelijke regio’s gaan delen, en wat ervaringen in de lokale stedelijke praktijk betekenen voor het beleidskader van de Rijksoverheid. Dit vergroot de mogelijkheden voor de in Agenda Stad beoogde inktvlekwerking (kennis delen over de grenzen van regio’s en domeinen heen) en opschaling (naar hogere ruimtelijke schaal- of bestuursniveaus). Het Rijk kan hierbij een actievere rol spelen door procesgeld beschikbaar te stellen voor het betrekken van onderzoeksexpertise en door een platform of ‘community’ op te zetten waarin op landelijke schaal lessen uit ‘best practices’ worden verzameld, ontsloten en gedeeld.

Agenda Stad

In het kader van Agenda Stad maken steden, het Rijk, bedrijven en maatschappelijke organisaties in City Deals samenwerkingsafspraken om innovatieve oplossingen te zoeken voor concrete, stedelijke transitieopgaven, bijvoorbeeld op het vlak van klimaat, voedsel, huisvesting, energie, gezondheid en mobiliteit. Daarbij is het uitgangspunt dat steden het initiatief nemen. Het Rijk kan onder andere faciliteren door regelgeving (tijdelijk)aan te passen om ruimte te maken voor innovatieve proeftuinen en lokaal/regionaal maatwerk, en door  financieringsstromen aan te passen.

Afgelopen 11 mei vond een Expertsessie in Utrecht plaats, waar een twintigtal City Dealmakers en onderzoekers kennismaakten  met de eerste bevindingen van de evaluatie door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van de City Deals.

Lees de publicatie van het PBL.