Nederland zal de komende ruim dertig jaar waarschijnlijk een economische groei beleven die beduidend minder is dan we gewend waren. Die groei zal dan nog 1 tot 2 procent per jaar bedragen. Vanaf 1980 tot de economische crisis in 2008 bedroeg de groei gemiddeld 2,6 procent.

Dat stellen het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in hun Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving voor 2030 en 2050. De Toekomstverkenning ziet minder economische groei in Nederland en verdere druk op de Randstad.

In de Toekomstverkenning zijn steeds twee scenario’s doorgerekend. Het ‘hoge scenario’ gaat uit van een relatief groot internationaal vertrouwen met bijbehorende veiligheid, florerende handel, liberalisering, concurrentie en globalisering. In het ‘lage’ scenario zijn in de wereld meer spanningen en conflicten.

Oorzaak van de matige economische groei is onder meer de afnemende groei van de bevolking. Nederland telt nu 17 miljoen inwoners. Dat zullen er in 2050 tussen de 16,4 miljoen en 19,2 miljoen zijn. Een andere belangrijke oorzaak van de afvlakkende groei van de economie is de vergrijzing. Over ruim dertig jaar telt Nederland twee miljoen 65-plussers meer dan nu.

Download het rapport op de website van het CPB

In de toekomst zal het werk door robotisering veranderen. Om ervoor te zorgen dat robotisering goed is voor de economie en voor werkenden, is er een robotagenda nodig. Daarin moet de complementariteit van mensen en machine centraal staan: mensen samen met robots beter laten werken.

Dat staat in de WRR-Verkenning ‘De robot de baas’. Hierin wordt door technologiedeskundigen, economen en andere wetenschappers uiteengezet wat de betekenis is van robotisering en digitalisering voor de toekomst van werk. Er komt naar voren dat het onwaarschijnlijk is dat in de komende twee decennia, zoals wel wordt voorspeld, de helft van de banen zal verdwijnen. Er komen immers ook nieuwe banen bij. Wel zal de aard van het werk veranderen.

Inclusieve robotagenda

Robotisering gaat trager dan vaak wordt voorspeld en pakt in de praktijk anders uit. Ook wordt in Nederland nog weinig geïnvesteerd in robots. De overheid, maar bijvoorbeeld ook wetenschappers, werkgevers, werknemers en hun organisaties kunnen invloed uitoefenen op de manier waarop robot-technologie wordt ontwikkeld en toegepast. Daartoe is een ‘inclusieve robotagenda’ nodig die de complementariteit van mens en machine bevordert: niet zo veel mogelijk mensen proberen te vervangen door robots (substitutie) , maar mensen samen mét robotica productiever maken.

Download de WRR-verkenning ‘De robot de baas’ op de website van de WRR

Vraag tien filosofen hoe zij de stad agenderen en hun bevindingen zijn even divers als bloemrijk. In hun essays doen ze een beroep op de inzichten van ‘oude bekenden’ als Socrates, Descartes en Nietszche, maar vragen zij zich ook af welk effect de filter bubble heeft op ons stedelijk gedrag. Wat is Serenopolis en hoe komen we daar? Waarom is kunst onontbeerlijk voor de identiteit van onze steden? Hoe gaan we om met ‘mixofobie’? In de bundel ‘Filosofen agenderen de stad’ durven de auteurs actuele en fundamentele vragen te verkennen en verder te kijken dan de (beleids)waan van de dag.

In deze bundel vindt u geen quick wins of toolkits om onze steden leefbaar en concurrerend te maken, waarschuwt Eberhard van der Laan in het voorwoord. De stadsfilosofen spreken eerder van de stad als ontmoetingsplek en natuurfenomeen waar mensen om diverse redenen (samen)leven. Ze bieden denkramen om onze steden beter te begrijpen.

De gemene deler van de essays duidt op de noodzaak van institutionele aanpassingen, een andere ordening van de maatschappij en andere collectieve afspraken. Laat u verrassen door de krachtige metaforen in de bundel. Die vormen het ‘rendement’ van Filosofen agenderen de stad en benadrukken het gevoel voor tijdgeest en levenslust. In de woorden van Daan Roovers: “De samenleving is niet maakbaar, steden zijn maakbaar. We kunnen niet anders.”

Download de publicatie ‘Filosofen agenderen de stad’.

Ruimtevolk verloot ook 25 gedrukte exemplaren, bestel op de website.

Op 10 maart 2016 ondertekenden de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad, samen met het Rijk de City Deal Inclusieve Stad. De projectgroep van de City Deal heeft een nieuwe flyer ontwikkeld.

In de City Deal Inclusieve Stad hebben de ministeries van BZK, SZW en VWS en de vijf gemeenten afspraken gemaakt over het verbeteren van de ondersteuning van inwoners die op meerdere terreinen ondersteuning nodig hebben van een gemeente. Andere ministeries, zoals OCW en VenJ, haken ook bij de City Deal aan.

Lees de nieuwe flyer over wat de City Deal inhoudt.

Slagkracht, maatwerk en leervermogen

Het essay De innovatieve stad houdt de belangrijkste actuele perspectieven op innovaties in de economische, groene en sociale stad kritisch tegen het licht. In het Nederlandse rijksbeleid en in het maatschappelijk debat is de veronderstelling dat steden daadkrachtig kunnen optreden, maatwerk kunnen leveren en snel kunnen leren van experimenten. De centrale vraag in het essay is onder welke condities steden hierin slagen. De aandacht gaat hierbij primair uit naar de rol van gemeenten en de Rijksoverheid – in het bijzonder naar nieuwe leerprocessen rondom experimenten, nieuwe soorten kennis die daaruit voortkomen en nieuwe verhoudingen tussen beleidsmakers en burgers die initiatief nemen.

Economie, groen, sociaal: spanningen en raakvlakken

Innovatie betekent op verschillende terreinen steeds iets anders. In de stad als motor van de economie staat efficiency centraal, in de groene stad gaat het om een transitie naar een nieuw energiesysteem en in de sociale stad wordt gestreefd naar gelijke kansen om te participeren. Tussen de domeinen bestaan spanningen, maar er zijn ook raakvlakken die mogelijkheden bieden om tegelijkertijd samenhangende innovaties te realiseren op verschillende terreinen. Het essay verkent deze mogelijkheden.

Institutionele vernieuwing

Overheden die (samenhangende) experimenten en innovaties willen stimuleren, lijken zich nog onvoldoende te realiseren dat dit niet alleen technische en economische vernieuwing inhoudt, maar ook sociale en institutionele vernieuwing. De controle over experimenten is beperkt.

Daarnaast moeten beleidsmakers beseffen dat mislukkingen inherent zijn aan experimenteren en dat succes vele gezichten heeft. Bovendien hebben initiatiefnemers van experimenten vrijheid nodig en voldoende middelen om vernieuwingen in gang te zetten, te testen en door te ontwikkelen. Vrijheid betekent overigens niet dat de overheid zich afwendt van experimenten. Door heldere kaders te bieden, kunnen prioriteiten worden aangegeven en publieke belangen worden gewaarborgd. Als deze kaders worden gedeeld en uitgedragen over de grenzen van verschillende beleidssectoren heen, kan worden voorkomen dat de ene overheid (bestuurslaag of afdeling) voor de burger een partner is, terwijl de andere een hindermacht vormt.

Download en lees De innovatieve stad als PDF.

CO2-reductie, een gezonde leefomgeving en goede bereikbaarheid. De Europese ambities voor steden liegen er niet om. Om deze ambities in de Europese Unie te realiseren werken de Europese Commissie, EU-lidstaten en steden samen aan de ontwikkeling van een Europese Agenda Stad.

In dat kader presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vandaag de infographic-publicatie ‘Cities in Europe/Cities in the Netherlands’ en het essay ‘De innovatieve stad’.

Steden zijn van levensbelang voor de toekomst van Europa. “Ze beschikken over unieke culturele en architectonische kwaliteiten, sterke krachten van de sociale integratie en uitzonderlijke mogelijkheden voor de economische ontwikkeling”. Zo omschrijft het Handvest van Leipzig over duurzame Europese steden (EU, 2007) ze. Bovendien zijn steden centra van macht, kennis, innovatie en integratie. Juist in steden kunnen we grote stappen richting duurzaamheid maken. Hun bevolkingsdichtheid zorgt voor meer energie-efficiënte vormen van huisvesting, vervoer en dienstverlening.

Serieuze ambities

Veel steden in Europa laten serieuze ambities en inspanningen zien om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Tegelijkertijd kampen deze zelfde steden weer met andere problemen, zoals een gebrek aan betaalbare huisvesting, werkloosheid en armoede. Bovendien hebben veel steden dezelfde problemen. Denk bijvoorbeeld aan verkeersopstoppingen, slechte luchtkwaliteit en de effecten van de klimaatverandering.

Cities in Europe

In het rapport Cities in Europe zet het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de gegevens van Europese steden en een aantal belangrijke stedelijke problemen op een rij. Deze zijn ook prominent te vinden op de Europese Agenda Stad. Cities in Europe bevat 13 infographics die overzichtelijk de feiten en cijfers laten zien van de recente stedelijke ontwikkelingen in het kader van de Europa 2020-strategie en de Europese Agenda Stad. De steden worden met elkaar vergeleken en de recente trends worden beschreven, zoals die in migratie, risico’s van stedelijke armoede en de verschillen tussen stad en platteland in groei van de werkgelegenheid.

Verder zijn de volgende vragen onderzocht: welke steden kennen een sterke groei van de bevolking, BBP en de werkgelegenheid? Zijn de groeipercentages gerelateerd aan de omvang van de agglomeraties? In welke steden kent de bevolking een hoge mate van tevredenheid over de kwaliteit van het leven? En welke steden lopen achter?

Het rapport bestaat uit twee delen. Het ene deel, Cities in Europe, kijkt naar steden in Europees verband. Het andere deel, Cities in the Netherlands, beschrijft de stedelijke ontwikkelingen in Nederland in het kader van de Nederlandse Agenda Stad. De publicatie is gemaakt op verzoek van het ministerie van BZK (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en is vandaag op de conferentie van EU-ministers over de Europese Agenda Stad gepresenteerd.

Europese regelgeving heeft een grote invloed op het dagelijkse beleid van steden en regio’s. En hoe zorgvuldig die regelgeving ook is ontwikkeld, bij de uitvoering ervan treden onverwachte en soms zelfs ongewenste effecten op. Dikwijls worden die ervaren op lokaal en regionaal niveau,  waar immers een groot deel van de EU-regels moeten worden uitgevoerd.

Het Kenniscentrum Europa decentraal heeft in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in kaart gebracht hoe en in welke mate Europese regelgeving mogelijk belemmerend werkt op het beleid van decentrale overheden en waar kansen voor verbetering liggen.

Vraagstukken bij Europese steden en regio’s

Het rapport Bridge! bevat een kwantitatieve analyse van de belangrijkste EU-thema’s voor decentrale overheden, en negen concrete voorbeelden van EU-gerelateerde vraagstukken die spelen bij steden en regio’s. Hoewel het gaat om (juridisch) complexe zaken, is bij de presentatie veel aandacht besteed aan een toegankelijke en heldere presentatie, onder meer in de vorm van infographics.

Europese Agenda Stad
Bridge! moet onder meer bijdragen aan een van de hoofddoelen van Europese Agenda Stad: samen werken aan betere en meer efficiënte Europese regels, door steden en regio’s meer invloed te geven op EU-beleid en –regelgeving.

Bridge! is gepubliceerd in het Engels en in het Nederlands, en in twee versies: het volledige rapport, en een samenvatting waarin met name aandacht wordt besteed aan de voorbeelden. De inhoud is zonder beperkingen beschikbaar voor iedereen die er belangstellig voor heeft.

Kijk voor meer informatie en de rapporten op: https://www.europadecentraal.nl/bridge/.
of download de Nederlandse samenvatting.  

What-a-waste
Urban Habitats
Energy Store
Local4Local

EU-ministers voor stedelijk beleid hebben vandaag in Amsterdam, onder voorzitterschap van minister Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), het Pact van Amsterdam aangenomen. Hierin staat dat Europese steden een steviger vinger in de pap krijgen bij Europese regelgeving, toegang tot fondsen en kennisuitwisseling. De aandacht wordt daarbij toegespitst op de Europese Agenda Stad.

Deze agenda bevat 12 prioritaire thema’s, die voor de ontwikkeling van stedelijke gebieden van essentieel belang zijn. De uitwerking van deze thema’s en de formulering van verbetervoorstellen voor bestaand EU-beleid heeft plaats door partnerschappen tussen stedelijke regio’s, de Europese commissie, lidstaten, EU-instellingen en andere betrokkenen zoals stedelijke organisaties. Deze voorstellen zullen bij de aanpassing van bestaand EU-beleid worden betrokken. Inmiddels zijn vier partnerschappen actief.

De kwaliteit van landschap en leefomgeving is een blinde vlek in veel strategieën voor het vestigingsklimaat. Als een (rechtse) burgemeester in Londen zich al inspant voor congestiebelasting, een Green Grid en Cycle Superhighways om zijn stad aantrekkelijk te houden, waarom zouden we dat hier dan niet doen? 

Deze constatering is het uitgangspunt van een onderzoek door Vereniging Deltametropool, West8 en Wageningen UR, in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het ministerie van EZ en Staatsbosbeheer.

Stadslandschap

De eerste verkennende fase van dit onderzoek is afgesloten met de publicatie ‘Blind Spot – metropolitan landscape in the global battle for talent’. De boekpresentatie hiervan op 19 april 2016 was tevens het startschot voor de volgende fase: toepassing van kennis uit theorie en best practices in Nederlandse regio’s.

De publicatie Blind Spot bekijkt de relatie tussen kwaliteit van landschap en leefomgeving en het vestigingsklimaat in 10 metropolitane regio’s wereldwijd.

Inspiratie en onderbouwing 

De publicatie is Engelstalig, met een samenvatting in het Nederlands en bestaat uit twee delen. Het eerste deel leest als een magazine, met onder meer inspirerende keuzes van burgemeesters wereldwijd, en onderbouwt de relatie tussen landschap en kenniseconomie, vanuit bestaand onderzoek.

In het tweede deel van de publicatie worden 10 regio’s van 10 miljoen inwoners vergeleken, die op verschillende manieren het landschap inzetten voor hun ‘knowledge habitat’. Met interviews, historisch materiaal, kaarten en meer worden de volgende metropoolregio’s onder de loep genomen: Rhein-Ruhr, Londen, Rio de Janeiro, San Francisco, Parijs, Johannesburg, Milaan, Taipei en de Nederlandse Deltametropool.

Het boek is hier te lezen: https://issuu.com/deltametropool/docs/blindspot_lr_los_3

Lees meer over het achterliggende onderzoek Landschap als vestigingsfactor of het overkoepelende verenigingsthema Landschap van de Deltametropool.

Nederland heeft weliswaar geen megastad, maar wel alle voordelen ervan. Dat stelde premier Mark Rutte in zijn toespraak op de Innovation Expo afgelopen 14 april. Door de steden te verbinden presenteren ze zich in het buitenland al als een en dezelfde stad. Samenwerken is cruciaal, benadrukte Rutte. “Niet alleen in je sector, maar vooral tussen sectoren en natuurlijk in de wisselwerking tussen ondernemers, onderzoekers en overheden.”

Korte lijntjes

De korte lijntjes die we hebben in Nederland geeft ons, volgens de premier, echt een voorsprong op veel andere landen. “Het helpt dat we gewend zijn om internationaal te opereren. Neem Eberhard van der Laan: als hij voor Amsterdam op handelsmissie gaat en kansen ziet voor samenwerking op het gebied van voedsel en landbouw, belt hij gewoon de rector van de Wageningen Universiteit om mee te gaan. Dan kun je zeggen: Wageningen is geen Amsterdam. Maar op wereldschaal is Amsterdam natuurlijk gewoon Wageningen-West. Er zijn genoeg Amsterdamse ondernemers die voor hun product Wageningse kennis nodig hebben.”

Agenda Stad

Het gaat de laatste tijd ook vaak over de stad als economische motor. Rutte: “Daar zit veel waars in. Daarom noem ik hier ook de Agenda Stad van Ronald Plasterk. Daarmee gaan we niet op de stoel van de gemeenten zitten. We verbinden vooral de sterke punten van onze steden met elkaar, zodat ze de kans krijgen om hun sterke punten uit te buiten en van elkaars kracht te profiteren. Daarover heeft de OESO overigens gezegd dat echt ons sterke punt is. Ik noemde al Eberhard van der Laan en Wageningen, maar ik zie het ook bij Jozias van Aartsen en Ahmed Aboutaleb: Den Haag en Rotterdam zoeken elkaar constant op en presenteren zich in het buitenland bijna als een en dezelfde stad. Niet elke rechtgeaarde Hagenees of Rotterdammer zal het willen horen, maar het werkt echt.”

Lees de gehele toespraak van premier Rutte op Rijksoverheid.nl.