“De rol van de bibliotheek verschuift”

“De bibliotheek heeft een enorm groot publiek bereik, is heel laagdrempelig en heeft meer te bieden dan alleen boeken”, zegt Francien van Bohemen, woordvoerder van de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB). De VOB heeft samen met een aantal andere partijen met Agenda Stad besproken hoe bibliotheken mee kunnen helpen aan de maatschappelijke discussies rond de stad.

“We willen aanhaken bij Agenda Stad want we kunnen beleid verder brengen. Voor ons is de lokale ontwikkeling belangrijk en onze ambitie is om onze bibliotheekbezoekers te helpen om volwaardig mee te doen in de maatschappij. We focussen op taalontwikkeling maar we kunnen ook mensen helpen bij computervaardigheden of andere manieren van zelfredzaamheid.

Je ziet ook vaak dat er debatten in bibliotheken worden gevoerd. Zo hadden we vorig jaar in Gouda een stadsdebat in de bibliotheek over de Zwarte Pieten discussie. Hoe gaan we daar mee om tijdens de intocht? Daar is toen bedacht om Goudse stroopwafelpieten en Goudse kaaspieten in te zetten om wat speelsheid en ruimte te creëren in de discussie. Deze rol voor de bibliotheek gaat steeds belangrijker worden: kwesties die er liggen stroomlijnen.”

Loopt het bezoek terug nu steeds meer mensen digitaal lezen?

“Met de digitalisering neemt het fysieke bezoek aan de bibliotheek af: we zien dat meer mensen digitaal lezen of hun bibliotheekzaken online regelen. Maar we zien daar tegenover ook dat de bibliotheek een breder publiek trekt. Je hebt geen abonnement nodig om naar binnen te gaan en je mag alles gebruiken. Door de laagdrempeligheid lopen mensen gemakkelijk binnen om een krantje te lezen of om met andere mensen af te spreken.

Onze ambitie is om als VOB te zorgen voor kennisuitwisseling, voor zelfeducatie en zelfredzaamheid. Dit wordt steeds belangrijker naarmate de samenleving complexer wordt en er steeds meer drempels komen. Er is de afgelopen jaren flink gekort op welzijn en doordat er minder welzijnsvoorzieningen zijn, zoeken meer mensen elkaar op in de bibliotheek. Als je ’s middags in de Haagse bibliotheek komt dan zitten daar aan de leestafel allemaal wat oudere Chinezen. Ze lezen daar de Chinese krant, ze hebben een gesprek met elkaar en er is een vorm van gemeenschap.”

Moeten er nog nieuwe bibliotheken bijkomen?

“Zeker. We merken dat daar behoefte aan is. Zo is er in Almere een paar jaar geleden een nieuwe bibliotheek geopend, en tijdens de opening kwam er een enorme massa mensen binnen. In no time waren alle stoelen bezet. Er was een hoek voor tieners met gaming en dergelijke om digitale vaardigheden te leren. Iedereen wist waar ze moesten zijn. Een goede bibliotheek zorgt dat hij de mensen in de omgeving verder helpt.

En daarom is het ook belangrijk dat er bij iedereen een bibliotheek dicht in de buurt is te vinden. Niet alleen in grote steden maar ook in kleinere gemeenschappen. Daar delen ze een ruimte vaak in het gemeentehuis of een school.

Bij scholen aansluiten vinden we heel belangrijk. Er is een natuurlijke rolverdeling ontstaan tussen de school en de bibliotheek. De school zorgt voor de technische leesvaardigheid en de bibliotheek voegt daar leesplezier aan toe. Wij organiseren met partners al sinds jaren voorleeswedstrijden en 1x per jaar wordt in Utrecht de nationale voorleeskampioen gekozen. Dat is een enorm festijn, heel leuk maar ook belangrijk. Want als je niet goed kunt lezen dan gaat het met al je schoolprestaties niet goed, zelfs bij wiskunde is taalvaardigheid nodig.

Overigens weten jongeren nog steeds de weg naar de bibliotheek best goed te vinden. De gedachte dat alle jongeren het liefst met een iPad zitten is niet juist, want we zien ze ook vaak in groepjes in de bibliotheek werken aan opdrachten die ze vanuit het onderwijs krijgen.”

Is het belangrijk in welk gebouw een bibliotheek zit?

“Doordat de drempel zo laag is, wordt een bibliotheek al snel het huis van de gemeenschap. Mensen beschouwen het als hun terrein. Architectuur kan daar veel in betekenen en ik bewonder de manier van bouwen van bijvoorbeeld Francine Houben, ze is een naamgenote die vanuit haar professionaliteit een eigen verhaal over de bibliotheek vertelt. Ze is architect en oprichter/eigenaar bij bureau Mecanoo in Delft. Ze heeft recent een prachtige bibliotheek in Birmingham neergezet, een enorm gebouw in het hart van de stad. Zij noemt dit The Peoples Palace omdat het draait om mensen en hun ontwikkeling. Ook voor de TU Delft bouwde ze een prachtige bibliotheek, een iconisch gebouw in een groene heuvel achter de aula van de TU Delft.

Vanuit het bibliotheekvak kijken we erg inhoudelijk naar de rol van de bibliotheek en dan gaat het al snel over taalvaardigheden en taalontwikkeling, en hoe je dit zo jong mogelijk kunt aanmoedigen. Maar de omgeving en architectuur is natuurlijk ook belangrijk: hoe zorg je dat je een plaats creëert die in een stad van belang is en waarbinnen mensen graag zijn? Zodat ze er uiteindelijk plezier in hebben om gebruikt te maken van de faciliteiten.”

Francine Houben van architenbureau Mecanoo: “Nederland is fantastisch om in te wonen.”