‘Schoon drinkwater draagt bij aan gezonde en duurzame stad’

Er is geen schonere waterbron voor drinkwaterbereiding dan regenwater. Toch gebruiken we dit niet. Albert Jansen van Water Innovation Consulting (WIC) ontwikkelde een systeem om met een membraanfilter regenwater drinkwater te maken en dit zonder chemicaliën en ook heel energiezuinig te doen. Met zijn concept Hemel(s)water won Jansen op 14 april de finale van de Challenge Stad voor de Toekomst. “Schoon drinkwater draagt bij aan een gezondere en meer duurzame stad.”

Gezonde verstedelijking is één van de grote opgaven die steden aandragen voor Agenda Stad. Initiatieven als Hemel(s)water laten zien dat er veel innovaties in de samenleving tot stand worden gebracht. Opschaling van dit soort initiatieven kan Nederland op de kaart zetten als proeftuin voor de stad van de toekomst. City deals, coalities tussen steden, rijk en andere stakeholders kunnen een bijdrage leveren door te experimenteren met vraagstukken als de regulering van ons drinkwatersysteem.

Wat is Hemel(s) Water nu precies?
Jansen: “Met Hemel(s)water maken we drinkwater uit regenwater. Regenwater is volop aanwezig. De regen die valt op minder dan 4 procent van ons land is gelijk aan ons nationaal drinkwatergebruik. Het Hemel(s)water systeem bestaat uit een opvangtank voor hemelwater van het dak, een UF-membraanfilter en een opslagtank. Analyses vorige week bewezen dat het hemelswater ruim voldoet aan de gezondheidsnormen en ook beter is dan het huidige leidingwater in ons land. In mei 2015 was Hemel(s)Water nog een idee. In september een plan, waarna in december de eerste proeven zijn uitgevoerd. Op 12 februari 2016 is een eerste werkende pilot installatie gebouwd en door PB-International aangesloten op een huis in Ecodorp Boekel. De opvangtank is zo ontworpen dat een droogteperiode van 6 weken wordt overbrugd.”

Waarom regenwater?
“Regenwater is als bron schoner dan oppervlakte- of grondwater. Die zijn vervuild met industriële- en landbouwemissies. Ons eigen afvalwater bevat daarnaast ongewenste stoffen uit de bodem. Onbehandeld regenwater kan ondanks de lage verontreinigingen wel tot biologische groei van bacteriën of algen leiden. Dus zuiveren we het water eerst voor opslag. Het gebruikte membraan is KIWA-gecertificeerd voor drinkwaterbehandeling tegen legionella, waardoor er ook veilig mee gedoucht kan worden.”

Waarom ben je dit gaan ontwikkelen eigenlijk?
“Na 39 jaar onderzoek aan membranen en water bij TNO wil ik mijn kennis inzetten voor het wereldwijde waterprobleem. Het World Economic Forum noemde de watercrisis in 2015 als belangrijkste bedreiging voor de wereldeconomie. Niet alleen watertekort maar ook waterovervloed. Kijk bijvoorbeeld hoe Kopenhagen en Noord-Engeland onlangs kampten met wateroverlast. Door meer regen lokaal vast te houden kunnen we regenproof worden. Zowel droogtes als extreme regens nemen toe door klimaatverandering. Tel daarbij de groeiende wereldbevolking met minder geschikte bouwgrond op en we hebben echt een probleem. Waterschaarste kennen we misschien in Nederland niet, maar wereldwijd is het echt een probleem. In ons land verspillen we vaak regenwater door het zo snel mogelijk naar zee af te voeren. Tegelijkertijd wordt grondwater en of oppervlaktewater opgepompt en intensief gezuiverd om er drinkwater van te maken. Meer gebruik van regenwater draagt dus bij aan nationale klimaat en energiedoelstellingen. Verder kunnen steden beter de piekafvoer via de riolering voorkomen door regenwater op te vangen, en zo dus wateroverlast verminderen.”

Wat is er mis met ons leidingwater dan? We hebben toch een van de beste drinkwaters ter wereld?
“Ja, maar ook als je tot de besten behoort, ben je dan goed genoeg? We zijn hierdoor afgeleid om kritisch naar ons water te kijken. We zijn in het maatschappelijk debat vooral gericht op voedsel. Toch zie je dat ons drinkwater nog steeds heel wat nutriënten bevat, en dus risico’s bevat op legionella, pseudomonas en ecoli. In Nederland zijn er per jaar gemiddeld rond de tweehonderdveertig meldingen van legionellabesmetting. Volgens het CBS sterven jaarlijks ongeveer veertien mensen aan deze besmetting. En dat zijn alleen nog maar de geregistreerde meldingen. Verder zijn er in ons drinkwater nog allerlei medicijnstoffen en hormoonversterkende stoffen aanwezig. De concentratie van deze stoffen in ons drinkwater stijgt volgens het RIVM snel. Ook al zijn de concentraties erg laag, de effecten ervan op ons lichaam kunnen groot zijn. Dus er zijn drie gezondheidsaspecten te bedenken waarom regenwater beter is om als drinkwater te gebruiken: geen hormoonverstorende stoffen, geen ziekmakende bacteriën en minder opgeloste verontreinigingen. Als laatste wil ik noemen dat de hoge kalkconcentraties in drinkwater niet bijdragen aan de gezondheid van ons waterapparatuur, die daarom minder lang meegaan.”

Albert Jansen in Utrecht. Foto: Pieter Verbeek.

Wat kan de overstap op regenwater als drinkwater betekenen voor de samenleving, en dan met name steden?
“Ik denk dat Hemel(s)water kan bijdragen aan een gezondere stad. In het westen van Nederland is het grondwater door de combinatie van zeespiegelstijging en bodemdaling snel aan het verzilten, terwijl in de rest van het land grondwater verontreinigd raakt door overbemesting. Er zijn maximumgrenzen afgesproken voor verontreiniging. Zo is dat bij nitraat 50 milligram per liter. Dat is de norm. Maar voor baby’s geldt het gezondheidsadvies van 10 mg/l. De concentraties NO3 in Nederlands drinkwater variëren enorm. Hemel(s) Water zit op 1 milligram per liter. Tegen dezelfde, of lagere kosten kunnen we nu dus betere kwaliteit drinkwater maken uit regenwater. En regenwater is schoon en in overvloed aanwezig. Het gebruik van regenwater als drinkwater is veel duurzamer. Nu gebruiken we voormalig regenwater, onnodig vermengd met afvalwater, grondwater en water uit de landbouw. Dat moet allemaal gezuiverd worden. En dat kost behoorlijk wat chemicaliën en energie. Maatschappelijk gezien is het veel milieuvriendelijker om regenwater te gebruiken. Er is veel minder emissie-uitstoot (180 g CO2 eq./m3). Steden kunnen kijken hoe ze het drinkwater per wijk kunnen aanbieden. Daken en ongebruikte kunstgrassportvelden kunnen worden gebruikt om het regenwater op te vangen en op te slaan. Maar hier lopen we  wel tegen wetgeving aan waar steden en het Rijk bij moeten helpen.”

Hoe bedoel je?
“Wettelijk mogen particulieren in hun eigen waterbehandeling voorzien, maar als het gaat om de levering van leidingwater aan anderen hebben de tien drinkwaterbedrijven een monopolie in Nederland. We zijn bijvoorbeeld nu met een ander project bezig. Samen met de gemeente Utrecht en TNO kijken we bij de Utrechtse sportvereniging Kampong of we tappunten kunnen aanleggen met drinkwater uit regenwater. Daar lopen we dus tegen deze wetgeving aan. Je mag namelijk geen drinkwater leveren aan anderen. Daarom zijn we blij dat we nu enkele drinkwaterpartners hebben gevonden die samen met ons willen verkennen om de maatschappelijke kosten baten na te gaan. Het gaat er ten slotte om dat mensen gezond drinkwater hebben. In de Verenigde Staten hebben al 4 miljoen huishoudens via soortgelijke membraantechnologie drinkwater uit grondwater en in China is waterbehandeling van leidingwater nu booming. Water technologie in huis is dus heel gewoon geworden. Nu nog in combinatie met regenopvang!

Is er al interesse vanuit gemeenten of andere partijen?
“Ik heb inmiddels twee drinkwaterbedrijven gevonden die met mij samen de mogelijkheden willen verkennen van Hemel(s)water: a. Zij betalen mee aan de wateranalyses bijvoorbeeld. Verder heeft KWR waterresearch een voorstel geschreven om de duurzaamheids- en gezondheidsvoordelen in kaart te brengen. Ook Heijmans wil voor zijn nieuwe mobiele woningen een Hemel(s)waterinstallatie aanschaffen, te bewonderen op de FAbcity in Amsterdam. Verder zie je de trend dat mensen naast gezond voedsel ook gezond water willen hebben. Milieudeskundigen, ecologen en andere early adapters beginnen daarmee. Ook restaurants hebben interesse getoond om zuiver Hemel(s) Water te gaan schenken. Zelfs de eerste boerderij heeft zich gemeld.”

Voor meer informatie zie: http://albertwic.wix.com/water of http://challengestad.nl/project/hemelswater/

Het initiatief Hemel(s)Water is één van de finalisten van de Challenge Stad van de Toekomst. Op 14 april wordt de winnaar van de Challenge bekend gemaakt tijdens de Innovation Expo. In aanloop naar de finale portretteren we een aantal initiatieven hier op de site. Vanaf vandaag kun je stemmen op je favoriete finalist voor de publieksprijs van de Challenge Stad.  Kijk op Challengestad.nl.