Tweede CoP Bijeenkomst: ‘Waar zit de impact precies van City Deals?’

Op 19 september vond in het oude Phoenixgebouw in de Rotterdamse wijk Katendrecht de tweede Community of Practice bijeenkomst plaats van Agenda Stad. Centraal daarin stond de impact van de deals.

Suzanne Potjer trapt de bijeenkomst af tijdens de lunch met een inspirerend verhaal over de non Mary Jucunda uit Zambia, die in 1970 een open brief schreef aan NASA. Waarom gaan ze maar door met miljarden investeren om een ruimtevlucht te kunnen maken naar Mars, terwijl er overal op de wereld kinderen sterven van de honger? De reactie van Ernst Stuhlinger van Nasa was veelzeggend, aldus Potjer. De brief terug aan de non begon met een verhaal uit de 18^e eeuw van een graaf die veel geld uitgeeft aan zijn door iedereen als nutteloos geziene hobby: uitvinden. Uiteindelijk ontwikkelde hij de microscoop.

‘Exploratie brengt de mensheid vooruit’

Volgens Stuhlinger, die de brief vergezelde van de iconische foto van de aarde gezien vanaf de maan, had de graaf meer gedaan voor de mensheid dan wanneer hij al zijn geld aan goede doelen zou hebben gegeven. En dit is volgens hem waarom het werk van NASA belangrijk is: satellieten zijn belangrijk omdat ze ons van kennis voorzien over het klimaat. Met die kennis kunnen we voedselproductie verbeteren. Verder heeft de ruimtevaart meer goede dingen voortgebracht: Zonnepanelen, rookmelders, Nike Airs en de telefoon. ‘Exploratie brengt de mensheid vooruit’.  Door de foto van de aarde, genomen vanuit Apollo8, beseften we nog meer hoe mooi de aarde mooi is, en meer dan ooit ook hoe kwetsbaar ze is. Sindsdien zijn we gaan waarschuwen voor problemen zoals vervuiling en verspilling.

Wat zegt deze brief over impact? Het geeft het belang van exploratie weer, aldus Potjer. We zoeken naar nieuwe wegen.

Wat is impact?

Impact is ook een glibberig woord, zegt Jurian Strik die het tweede deel van de Community of Practice bijeenkomst leidt. “Sinds 2015 zijn strategen en kunstenaars ermee aan de haal gegaan. Het betekent van alles, maar vaak ook niets. Maar waar zit die impact nu precies? Wat is een goed synoniem ervoor? Valt impact te plannen?’

In tweetallen gaan de City Dealmakers en andere aanwezigen met elkaar in hierover in gesprek. Wat is de impact? Is dat alleen voor je doelgroep? Of moet het juist breder effect hebben? Is het momentum belangrijk?

“Impact is pas aan het eind te bepalen”, stelt Annefleur Siebinga, projectleider van de City Deal Eenvoudig Maatwerk. “Het hangt af van je doelgroep. Voor mij persoonlijk betekent impact dat ik het proces rond de City Deal goed heb begeleid. Zodat er eind van de zomer iets ligt dat gedragen kan worden door de acht betrokken steden.”

Moet impact meetbaar zijn?, vraagt Marc Noordhoek zich af. “Ik denk niet in ratio maar meer in emotie. Gisteren is er iets gebeurd (de moord op advocaat Derk Wiersum, red.) dat twintig keer zoveel impact heeft dan wat we tot nu toe hebben gedaan in onze City Deal Zicht op Ondermijning. Het gaat bij impact niet om targets halen. Is dat dan impact? Hitting the target missing the point. Impact is emergent, het ontstaat in het proces. Daarom is het lastig te meten aan de voorkant.”

Zicht op Ondermijning

In een fishbowl setting zijn de verschillende City Deal Makers met elkaar in gesprek aan de hand van drie vragen. Welke impact heeft je City Deal? Welke impact ambieer je in de toekomst en welke hindernissen liggen hiertussen?

Noordhoek trapt af en vertelt hoe de City Deal Zicht op Ondermijning van start is gegaan met de stelling dat door gebruik van big data het zicht op ondermijning kan worden verbeterd. Ondermijnende criminaliteit is een groot maatschappelijk probleem en we worden ons er steeds meer bewust van. Het proces om tot een echte City Deal te komen was een lange, vertelt Noordhoek. “We hebben negen maanden gedaan om tot een overeenstemming te komen over de tekst van de deal. We zijn pas een jaar later begonnen. De eerste impact was de visualisatie die we konden presenteren. Inmiddels wordt het steeds bekender dus we hebben impact gemaakt.”

Wat hij verder zou willen dat is meer gemeenten bereiken. Dankzij de City Deal kunnen de gemeenten zien wat er allemaal mogelijk is dankzij data. “Ik wil verbreden, een soort platform opzetten”. Binnenkort spreekt Noordhoek bij de G40 waar hij hoopt ‘een steen in de vijver te gooien.’ Het probleem van ondermijning? Niemand heeft er last van, maar ondertussen borrelt het onder oppervlakte verder. Een van de belangrijke rollen van deze City Deal is het zichtbaar maken. Wat kunnen we als overheid samen doen? Zo komen we verder. Dat is onder meer het effect van de City Deal. Voorheen was iedereen met zijn eigen stad bezig.”

Stadsmarinier in Rotterdam Marcel de la Haije vertelt zijn kant van het verhaal. “Door bij elkaar brengen van informatie onzichtbare criminaliteit zichtbaar maken. Gaaf, dat gaan we doen, dacht ik. Zeker toen het ministerie alle partijen bij elkaar bracht. Toen begon het maken van het convenant: een lang en langzaam proces. Ik werd er weleens moedeloos van. Ik pleitte voor geen woorden maar daden. Als stadsmarinier zie ik elke dag het fenomeen waar we het over hebben. Van mij mag het sneller gaan. Je bent als die non, maar de City Deal is als die microscoop. Voor mij is de deal die we geconstrueerd hebben enorm weerbarstig. Ik ben er wel van overtuigd dat het meer gaat helpen dan alleen informatie delen.”

Klimaatadaptatie

Bart Stoffels vertelt over de City Deal Klimaatadaptatie en hoe moeilijk het was voor de stad Rotterdam, die als eerste mee wilde doen, om te ondertekenen. Juist door in gesprek te gaan met een woningcorporatie in de stad die een probleem met riolering aanpakte in een woningblok, kwam het verder. ‘Vooraf hebben we niet bedacht wat voor impact we wilden hebben”, aldus Stoffels. “We zagen hoe zinvol het was om van elkaar te leren. Dat zou ongetwijfeld iets opleveren. Klimaatadaptie is ontzettend breed en gigacomplex. Het kan niet anders dan dat je er iets uit pikt en dat nationale agenda’s voedt met stukjes. Aan de ene kant ligt er een onderhoudsopgave, aan de andere kant ga je kijken wat gebeurt er in een wijk? En ga je meer als bewoner denken. We zijn veel diffuser bezig dan andere City Deals. Ik zou dan ook meer erkenning willen voor deze club.”

Een impact is de bijdrage die de City Deal heeft gebracht op het gebied van kennis. Een voorbeeld is een methodiek die is voortgekomen uit kennisdeling. Een goed voorbeeld is verder het doen van een ‘fuck-up sessie’ over de rol van de waterschappen. Waarom lukken dingen af en toe niet? Bijzonder is dat bij deze sessie de partijen zich kwetsbaar opstellen en vertellen waarom dingen niet goed gaan. ‘Dat doe je niet zomaar, alleen als je nauw samenwerkt. Wat zijn regels voor de fuck-up sessies? Niet met de vinger wijzen naar de ander. Kijk naar jezelf. Het vergt wel een bepaalde mate van veiligheid. Dat vind ik dan ook de waarde van de City Deals. Je gaat iets aan voor vier jaar met elkaar.”

Volgens Stoffels werkt de City Deal ook aan bewustwording. “Nederland is veilig. Door onze dijken zijn we niet meer zo bewust van dat het ook mis kan gaan. Andere landen hebben dat bewustzijn meer. We willen de stad verder robuust maken voor als het toch misgaat. Het is moeilijk om daar bij het Rijk iets voor los te krijgen. Omdat het niet speelt.” Gaat de City Deal nu verder? Stoffels: “Er is animo om door te gaan. Zelf geloof ik niet in doorkabbelen, we kunnen beter goed eindigen en dan een goede doorstart maken. Ik heb behoefte om te sparren om verschillende opties op een rij te zetten.”

Eenvoudig Maatwerk

Annefleur Siebinga vertelt over de City Deal Eenvoudig Maatwerk, die nu een jaar bezig is en is ontstaan vanuit de Inclusieve Stad. Vanuit die City Deal zijn vijf gemeenten, waaronder drie nieuwe, verder gegaan. De partners zijn nu impact aan het maken aan de hand van een aantal pijlers, zoals een leertraject voor sociaal werkers, een topklas over hoe eenvoudig maatwerk maken. De stuurgroep van de gemeenten is daarbij aangehaakt. “We leren veel van elkaar, zijn bezig met het opzetten van een digitaal platform. Vanuit de impact is het wel de bedoeling dat alles breder gedeeld wordt.  Wat ik zelf belangrijk  vind is aansluiting bij andere trajecten.”  Een uitdaging bij de deal was de overgangsfase. Die heb je volgens Siebinga wel nodig zodat nieuwe gemeenten op de hoogte komen maar je moet het wel zodanig interessant houden voor de anderen. Ze is voorstander van nieuwe City Deals zonder eindeloze convenantperiode vooraf.

Impact is verschil maken

Na de fishbowl gesprekken kreeg Philippe Raets het woord, voorzitter van het College van Bestuur van ROC Zadkine in Rotterdam, oud gemeentesecretaris van Rotterdam en voorheen plaatsvervangend SG bij het ministerie van BZK. Wat is impact volgens hem? “Dat is verschil maken in alles wat je voelt en doet. Als je dat niet voelt of ruikt, of iets ziet veranderen ben je niet goed bezig. Ik heb dat erg nodig om bezig te zijn. Als ik nu zie dat studenten beter worden krijg ik energie.”

Hiervoor werkte Raets zes jaar als gemeentesecretaris bij de gemeente Rotterdam. “Een derde van de tijd was ik in de stad te vinden. Dat deed ik niet om te zien of ik verschil maakte, maar om mijzelf scherp te houden. Je loopt makkelijk leeg om alles wat je moet doen in je drukke agenda. Dit was echt een lifeline.”

Om impact te kunnen maken moet je het wel zelf organiseren om te weten wat speelt, je moet willen weten wat speelt, aldus Raets. “Ook bij BZK gingen we destijds het land in. We bezochten de Zwarte Cross. Dat zijn ook de mensen waarvoor we werken.”

Het oude Phoenixgebouw noemt Raets een goed voorbeeld. Dit deel van Katendrecht met de oude opslaghuizen en havenindustrie was een vergeten hoek van de stad. Totdat er een bruggetje kwam vanaf het eiland waar Hotel New York op ligt.  Sindsdien is er veel veranderd. De foodhall in het oude Phoenixgebouw als voorbeeld. Kleine bruggetjes kunnen grote effecten hebben. De wijk ging weer leven.”

Raets pleit ervoor om erop uit te gaan in je werk. Ook in je carrière. “Vergooi je ambtelijke loopbaan niet door in één bestuurslaag te blijven. Blijf niet alleen op het ministerie. Dan zie je die verschillende dimensies niet. Er zijn echt rijksambtenaren die niet snappen hoe het werkt bij de gemeente. De kracht van de City Deals zit in dat bestuurslaagoverstijgende. Het is helemaal prachtig als je ook andere partners in de stad laat spreken, zoals bedrijven. Dat moet in je toolbox zitten. Verbondendheid moet de nieuwe maat zijn.”

Natalie Burgers, Hoofd team Regio’s van het ministerie van BZK sluit de dag af. “Door impact verschil maken, dat proberen we te doen in de City Deals, Woondeals en het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Het zijn allemaal vergelijkbare manieren van werken. Het gaat bij deze programma’s allemaal om complexe vraagstukken waar we vooral mee aan de gang zijn gegaan. Door steeds te verbinden probeer je impact te maken. Steden kunnen immers dingen voor burgers veel beter doen dan wij rijksoverheid. Die verbinding is cruciaal.”