“Tweedeling hoort ook bij de stad”

“Het is goed dat Nederland weer praat over de toekomst, in plaats van over bezuinigingen”, zegt Duco Stuurman, concerndirecteur van de gemeente Zaanstad en lid van de regiegroep van Agenda Stad. “Agenda Stad ondersteunt daarbij en geeft focus.”

“Het idee dat een gemeentelijke organisatie of bestuur in zijn eentje een stad maakt, is een verouderd adagium. Laten we leren van andere steden, van bewoners, ondernemers en initiatiefnemers. Daarbij moet niet alleen aandacht zijn voor het creëren van ruimte en het stimuleren van economische activiteiten. We moeten ook rekening houden met de mensen die het net niet redden in de samenleving. Die tweedeling hoort ook bij de stad, en hoort daarom ook op de agenda te staan.”

Is tweedeling een probleem in Zaanstad?

“Wij hebben voor- en nadelen van de ontwikkelingen in Amsterdam. Onze regio heeft veel voorzieningen die goed bereikbaar zijn voor de zaankanters. Dat is positief. Maar op dit moment hebben we het ook een beetje zwaar. Dat komt met name door de aantrekkingskracht van de relatief goedkope sociale woningbouw.

We zijn vanuit het verleden als stad goed geweest in de emancipatie van nieuwkomers. Met goed onderwijs, mensen laten meedoen en veel actieve inwoners die er voor elkaar zijn. Maar het moet wel behapbaar blijven. Wat als alle hoogopgeleiden en succesvolle mensen in Amsterdam binnen de ring gaan wonen en degene die het niet makkelijk of zelfs moeilijk hebben alleen naar bepaalde regiogemeenten trekken? Dat is een gezamenlijk opgave van de metropoolregio. Iedereen hoort erbij in de stad of stedelijke omgeving. Rijk en arm, gezond en ongezond, hoogopgeleid en laagopgeleid.”

Heeft Zaanstad een eigen DNA?

“We zijn een energieke stad met zelfvertrouwen. Zaanstad is een arbeidersstad waar ruimte is voor ondernemerschap. Albert Heijn komt hier vandaan. We hebben goede scholen waar vele bekende Nederlanders op hebben gezeten.

Verder is Zaanstad heel horizontaal georganiseerd. Als je hier iets fout doet, zeggen ze gewoon dat je een oetlul bent, dat zouden ze niet zo snel in het zuiden van het land zeggen. Dat zit in deze streek: grote monden die zeggen wat ze vinden en doen wat ze zeggen. Dat geeft ook snelheid van handelen. We moeten proberen voort te borduren op die historie, net als we dat met onze karakteristieke groene gebouwen en industrieel erfgoed doen.

Zaanstad heeft met de Zaansche huizen, de voedingsindustrie en de anarchistische directheid een identiteit die ertoe doet. Toch zijn we niets zonder Amsterdam. We profiteren sterk van het succes van die stad waardoor er veel toeristen naar ons toekomen. We hoeven daarvoor niet zelf een reclamecampagne te maken, maar we liften mee met Amsterdam. Dat is niet alleen voor ons prettig, want we verlichten de druk op het centrum van Amsterdam.”

Zijn er goede contacten met Amsterdam?

“De verbinding met Amsterdam is belangrijk. In contacten tussen mensen maar ook in het fysieke vervoer van en naar Amsterdam. We hebben net de tweede Coentunnel geopend en de Noord/Zuidlijn versterkt de verbinding boven het IJ, maar er is meer nodig. Ook het fietsvervoer naar Amsterdam is heel belangrijk voor ons. En we willen de metroverbindingen van Amsterdam naar Zaanstad doortrekken. Alleen duurt het vaak erg lang voordat ruimtelijke investeringen zijn gerealiseerd.

Menselijke verbinding zijn sneller te organiseren: hoe zorgen we dat die twee stadsdelen (Amsterdam-Noord en Zaandam-Zuid) gemakkelijk tot elkaar komen? We zien bijvoorbeeld steeds meer creatieve bedrijven uit Amsterdam-Noord wegtrekken, en op zoek gaan naar goedkope alternatieven. Die zullen sneller naar Zaanstad komen als wij zorgen dat ze hiervan op de hoogte zijn en dat de verbindingen er zijn.”

Denk je iets aan Agenda Stad te hebben?

“Wij zijn in Zaanstad bezig met armoede, restwarmte en energiecollectieven en daarbij is het belangrijk dat we kijken wat er bij andere steden gebeurt. We gebruiken daarbij het proces van Agenda Stad. We moeten niet meteen in een concurrentiestrijd verzanden zoals dat vroeger nog wel eens gebeurde. Maar open kijken wat succesvol is, zodat je sneller kunt ontwikkelen. Hoewel we ook niet te snel naar een oplossing moeten gaan. Laten we de verschillende denklijnen en vraagstukken gewoon proberen, dan ontstaat vanzelf de beste oplossing op de beste plek. Rondom tweedeling en armoede zijn we intensief in overleg met Leeuwarden, Enschede, Utrecht en Amsterdam.

Dat zie ik ook bij Agenda Stad: vernieuwing zoeken door aan te sluiten bij waar de energie al is. Zoals de betrokkenheid van Pakhuis de Zwijger die stadsambassades inricht met makers van de stad. Want bij dat soort mensen vind je vaak het juiste energieniveau, en niet bij de gemeenteambtenaar die zegt dat we een bepaalde kant op moeten. Aansluiting zoeken bij individuen en bij grote bedrijven die mee kunnen denken, dat brengt dynamiek die effectief is – en daar komen hele verrassende dingen uit.”

En over de grens?

“Wat wij zien gebeuren houdt natuurlijk niet op bij de Nederlandse grens. We moeten zorgen dat de Europese steden waar we al verbinding mee hebben, ook een plek krijgen in het programma van Agenda Stad, want we kunnen leren van andere steden in Europa. Niet alleen ambtelijk, maar ook qua concepten met burgers.

Steden als Brussel, Berlijn en Londen zijn te groot voor ons. Maar waarom zouden we de bestaande contacten met andere Europese steden niet verder aanhalen? Zaanstad is een van de leidende steden rondom een klimaatprogramma in Europa. En dat netwerk gaan we gebruiken binnen Agenda Stad, ook voor andere onderwerpen. Het gaat om steden zoals Malmö, Antwerpen, Aberdeen en Hamburg.”