‘Verbind eenzame mensen in de stad met de samenleving’

Door de strengere maatregelen in de coronacrisis zitten we weer noodgedwongen meer thuis. Dat leidt tot meer vereenzaming. Zeker in de stad, waar mensen meer langs elkaar heen leven dan in dorpen. De Antwerpse psychiater en ‘verdrietdokter’ Dirk de Wachter roept op om juist nu vooral op elkaar te letten. En met elkaar tegenslag te verwerken.

Dat eenzaamheid een probleem is, weten we al jaren. Zo’n 43 procent van de Nederlanders van 19 jaar en ouder zegt eenzaam te zijn, en één op de tien mensen in ons land voelt zich zelfs ernstig of zeer ernstig eenzaam. De verwachting is dat het aantal eenzame mensen in Nederland alleen nog maar stijgt. Er is voorspeld dat in 2040 zes miljoen Nederlanders zullen zijn. De coronamaatregelen maken die eenzaamheid veel groter. Mensen die al alleen zijn moet nu omgaan met de moeilijkheden van de lockdown. Dirk de Wachter schreef vorig jaar een boek over hoe je beter kan omgaan met ongelukkig zijn, namelijk door tegenslag te omarmen in plaats van het te negeren of te willen voorkomen.

Hoe werkt dat precies?

De Wachter: “Tegenslag moet je niet wegduwen uit de achterpoort. Anders komt het weer dubbel en dwars terug. Je moet het onder ogen zien met de mensen om je heen, en het met elkaar samen verwerken. Ongelukkig zijn hoort nu eenmaal bij het leven. Dat is onvermijdelijk. Er is altijd gedoe in ons leven. Of het nu in onze relaties is, dat onze kinderen onze dromen niet waarmaken, of in onze gezondheid. Mensen in onze omgeving worden ziek, of sterven. Daar moeten we mee omgaan. Het is een illusie te denken dat ongeluk er niet zal zijn, ook al doen we ons best op Instagram en Facebook. Als we onder ogen durven zien dat het er is komen we verder. Tegenslag moet je durven delen met anderen, liefst niet op Facebook maar in vertrouwen. Dat geeft verbondenheid, zo raken we aan elkaar gehecht.  Het is de paradox van het leven. Verdriet is ook de aanleiding voor liefde. Zonder verdriet was er ook geen liefde.”

Denk je dat we dan door de tegenslag in deze coronacrisis, en de afstand die we moeten houden, hechter kunnen worden met elkaar?

“Ik hoop dat we nu beseffen hoe belangrijk nabijheid is. De mens is niet gemaakt om in een afgesloten bubbel te leven, maar is een sociaal wezen die zijn energie, zijn levenslust, zelfs zijn bestemming, vindt in het contact met anderen. We zijn sociale dieren die met elkaar samenleven. Het succes van de mens als diersoort hangt er vanaf. We zijn alleen maar door samenwerking geëvolueerd tot zo’n vernuftig wezen. We vergeten het vaak omdat onze geschiedenis vaak om individuen gaat, die op standbeelden staan, maar alle grote uitvindingen in onze geschiedenis zijn resultaat van samenwerking. Het is cruciaal voor de mensheid. Juist nu ondervinden we in deze tijd hoe belangrijk contact met elkaar is. Daarom moeten het samenzijn koesteren, ook in de kleine bubbel waarin we ons nu kunnen bewegen. Daarvoor kunnen we nieuwe media en technologie gebruiken om elkaar op te zoeken. Ik hoop echt dat we onthouden hoe belangrijk samenzijn is als straks de corona voorbij is. Want het menselijk geheugen is helaas maar kort.”

Waarom is eenzaamheid vooral in de stad zo groot?

“Juist in grote en middelgrote steden heb je veel eenzame en verlaten mensen. Ik denk dat we daarin Nederland en België goed kunnen vergelijken, we zijn op wereldschaal eigenlijk één groot stadsnetwerk. Deze coronatijd maakt het voor hen alleen nog maar zwaarder, omdat we niet naar buiten kunnen. Let daarom op de eenzaamheid in de eigen omgeving. Kijk in je vrienden- en kenniskring om te kijken wie je kan helpen. Je hoeft niet ver te kijken. Zoek ze op via nieuwe media, ga eens wandelen met elkaar. Een vriendelijk woord, een praatje kan mensen al heel erg helpen. Zo kunnen we van de corona maatregelen iets heel erg belangrijks en betekenisvol maken.

Wat kunnen stad- en beleidsmakers doen om het probleem tegen te gaan?

“Vanuit de stad moeten we heel erg inzetten op die sociale verbinding. Meer mensen wonen alleen dan ooit, daarom is het zo belangrijk dat we die verbinding van mensen onderling stimuleren. Maar dat moet vanuit bottom-up gebeuren, anders werkt het niet. Denk aan straatfeesten, al is dat nu geen goed voorbeeld natuurlijk. In deze lockdown-tijd is het dus belangrijk om de eenzame medemens op te zoeken. Denk aan ouderen, vluchtelingen, mensen met psychiatrische problemen, mensen uit andere culturen. Probeer ze te verbinden met de rest van de samenleving. Ook urbanisatie kan daarin een rol spelen. Zorg voor gemeenschappelijke ruimtes in de wijken, meer groen, gemeenschappelijke plekken in de buitenruimte en huizen waar mensen elkaar kunnen treffen.”

U staat ook wel eens bekend als de ‘verdrietdokter’. Waar komt die term vandaan?

“Dat is een term die mijn dochter voor mij heeft bedacht, toen ze een jaar of vijf was en op de kleuterschool zat. Ik had uitgelegd wat mijn werk precies is. Ze vertelde in de klas dat haar vader een verdrietdokter was. Die term klopte natuurlijk, want mensen kwamen bij mij met verdriet, tekorten en beperkingen. Een kindermond is heel waarachtig.”

De oproep van De Wachter sluit aan bij de campagne ‘Een klein gebaar kan het verschil maken’, die minister Hugo de Jonge eerder deze maand startte. De Jonge roept iedereen hiermee op juist contact te maken en aandacht te hebben voor ‘mensen dichtbij én wat verder weg’.