Waarom we de samenleving anders moeten inrichten om de zorg beheersbaar te houden.

In 2022 hadden ruim 10 miljoen Nederlanders ten minste één niet-overdraagbare chronische aandoening. De kosten van genees- en verpleegkundige zorg voor de fysieke en sociale consequenties bedroegen € 91.786M. Naar verwachting zullen die kosten blijven stijgen als er niet fundamenteel wordt ingegrepen. De overheid doet al jaren pogingen om de zorgkosten te drukken via herstructurering van financieringsstructuren en verhoging van efficiëntie in de zorg. Hoewel er af en toe succesjes geboekt worden, is er in de verste verte geen sprake van kostenbeheersing. Vermindering van de ziektelast is uiteindelijk de enige afdoende manier is om de zorg structureel beheersbaar te houden. Maar hoe dan?

Prof. Dr. Hanno Pijl, Endocrinoloog, Hoogleraar diabetologie LUMC

De veronderstelling dat veroudering de belangrijkste oorzaak is van de niet-overdraagbare ziektepandemie berust op een misverstand. Veroudering vergroot weliswaar de kans op ziekte, maar hoeft helemaal niet met ziekte gepaard te gaan. In “primitieve” culturen komen ook op hoge leeftijd veel minder niet-overdraagbare aandoeningen voor. Zodra mensen vanuit zo’n primitieve cultuur naar de “ontwikkelde” samenleving verhuizen, slaat niet-overdraagbare ziekte toe. Dat suggereert dat hier sprake is van een cultureel gedreven fenomeen.

Onze huidige manier van leven vergroot de kans op ziekte sterk. Daar is steeds meer wetenschappelijk bewijs voor. Te veel van het verkeerde voedsel, te weinig beweging, te weinig (diepe) slaap, chronische stress en het gebruik van alcohol, tabak en drugs veroorzaken, in samenspraak met onze genen en de bacteriën in onze darm, schade aan onze cellen. In de loop van de jaren hoopt die schade zich op. Dat leidt uiteindelijk tot ontregeling van de cel functie en ziekte.

Ons gedrag speelt dus een cruciale rol in de ontwikkeling van de chronische ziektepandemie. Als wij allemaal onbewerkt, matig en gevarieerd zouden eten, elke dag uren matig intensief zouden bewegen, regelmatig zouden gaan slapen bij het ondergaan van de zon, chronische stress van ons af zouden werpen en alcohol, tabak en drugs uit ons leven zouden verbannen, zou er naar schatting van Harvard wetenschappers 60-90% minder ziekte zijn. Dat is waar we naar toe moeten als we de zorg beheersbaar willen houden. Alweer: maar hoe dan?

Voorlichting en coaching alleen zijn niet voldoende. Ons gedrag wordt sterk gestuurd door onze omgeving. Hoewel de ratio en vrije wil in theorie onze leefstijl keuzes bepalen, worden die keuzes sterk beperkt door (voedsel)aanbod, marketing, sociaal-economische condities, de gebouwde omgeving en arbeidsomstandigheden. We hebben inmiddels meer dan 100.000 leefstijlcoaches in Nederland. Die voeren echter een verloren strijd zo lang we niets doen aan onze omgeving. De zorg beheersbaar houden: dat kán door de ziektelast drastisch te verlagen. En daarvoor zal onze samenleving in de (nabije) toekomst fundamenteel anders ingericht moeten worden.