Waterzuivering op het water zelf

De steden blijven mensen trekken. Toch is er in deze dichtbevolkte omgeving niet altijd veel nieuwe ruimte om te bouwen. We kijken dan ook steeds meer naar alternatieven. Rotterdam experimenteert bijvoorbeeld met drijvend bouwen. Maar hoe sluit je die huizen aan op het riool? De Drijvende Afvalwaterrotonde moet daarbij helpen. Het initiatief doet mee als finalist aan de Challenge Stad. Initiatiefnemers Joep van Leeuwen en Peter van Wingerden lichten toe.

De circulaire stad is één van de grote opgaven die steden aandragen voor Agenda Stad. Initiatieven als de Drijvende Afvalwaterrotonde van de gemeente Rotterdam, Beladon en de Radboud Universiteit laten zien dat er rond dit vraagstuk veel innovaties in de samenleving tot stand worden gebracht. Opschaling van dit soort initiatieven kan Nederland op de kaart zetten als proeftuin voor de stad van de toekomst. City deals, coalities tussen steden, rijk en andere stakeholders, kunnen een bijdrage leveren door te experimenteren met vraagstukken als drijvende circulaire gebiedsontwikkeling.

Een tekening van het drijvend hotel met daaromheen de Drijvende Afvalwaterrotonde.

Wat is dat nu precies een Drijvende Afvalwaterrotonde?
Peter van Wingerden van Beladon: “Het is een drijvende afvalwaterzuiveraar, die consumentenafvalwater zuivert. Van douchewater tot toiletwater. Nu komen al die verschillende stromen bij elkaar in één leiding ver buiten de stad. Al het afvalwater wordt verzameld in megagrote bakken beton, waar het vuil bezinkt. Dat vormt slib, wat wordt verbrand in de slibverbrandingsoven. Het water wat overblijft wordt daarna gezuiverd en geloodst in de rivier. Wij geloven dat deze manier van afvalwater verwerken niet echt toekomst heeft. Er komen steeds meer mensen in de stad wonen, Dat leidt tot meer afvalwater. De leidingen moeten daarom steeds verder de grond in. Het is bovendien niet circulair.”

En jullie project is dat wel?
Van Wingerden: “We hergebruiken al het afvalwater. We laten het water bezinken en halen het bezinksel, het slib, eruit. Dat voeren we aan speciale wormen, die het weer omzetten in aarde. Deze schone aarde kan worden gebruikt als compost. Tegelijkertijd zorgt het voor meer wormen, die bijvoorbeeld als voer kunnen dienen voor kippen. We hebben daarvoor nu een experiment lopen bij BlueCity010, een van de andere finalisten van de Challenge Stad. Het water zuiveren we door middel van planten, namelijk een soort kroos, dat de fosfaten en nitraten eruit uit het water filtert. Het gezuiverde water dat overblijft, is daarna te hergebruiken als grijs water. Uit het kroos kunnen we verder fosfaat winnen. Kortom, ons project heeft een innovatief én circulair karakter.”

Waarom is het een goed alternatief voor de huidige riolering?
Van Wingerden: “Deze waterzuivering verkort de logistieke keten en maakt onderhoud een stuk goedkoper. We kunnen de zuivering dichter bij de consument doen. En dan wel op het water. Daar kan de lokale wijk direct van profiteren. Als je dan ook nog eens inzichtelijk maakt voor wie het is, krijg je meer begrip vanuit de samenleving. Met elkaar zijn we verantwoordelijk voor de openbare ruimte en dus ook het afvalwater. Mij bekruipt het gevoel dat veel mensen hun afval op straat gooien in de wetenschap dat de overheid het wel opruimt. Dat is een beetje een trend in de maatschappij. Met de afvalwaterrotonde maken we waterzuivering dichtbij de consument. We maken het transparant en educatief, bijvoorbeeld wat circulair nu inhoudt en hoe duurzaam onze organische aanpak is.”

 Hoe ontstond het idee hiervoor?
Joep van Leeuwen, Stadsontwikkelaar en aanjager innovaties bij de gemeente Rotterdam: “De Deltasteden zijn heel veel geld kwijt aan riolering en de zuivering van afvalwater. Bestuurlijk kun je er niet echt mee scoren. Omdat de bodem behoorlijk zakt, moet de riolering dus binnen zeven tot tien jaar weer worden vernieuwd en omhoog worden gelift. Dat is heel duur. Vandaar we als Rotterdam zijn gaan kijken of we voor de wijken die buitendijks liggen lokaal een oplossing kunnen vinden. Anders moet de riolering door de dijk heen, dat is niet gewenst. Dus zijn we gaan kijken hoe we het lokaal kunnen oplossen. Zo is dit concept ontstaan. We moeten wel innovatief denken. De komende decennia zullen er alleen nog maar meer mensen wonen in de Deltasteden. De ruimte wordt schaarser om hele nieuwe riolering aan te leggen. Tegelijk moeten we bestand zijn tegen hoog water. Dus je moet het wel lokaal oplossen.”

En daar zijn jullie nu mee bezig?
Van Leeuwen: “We waren al bij de RDM Campus, het zogeheten Innovation District, als gemeente bezig met een proeftuin rond drijvend bouwen, een plek om prototypes te testen en inzichten te krijgen. Peter kwam met het idee voor een drijvend hotel hier. Voor ons was dat dé gelegenheid om dit in de praktijk te brengen. Bij een drijvend hotel hoort een drijvende afvalwaterzuiveraar. Maar hoe en welke technieken zijn nodig? We hebben daarvoor contact gezocht met de Radboud Universiteit in Nijmegen, waar ze al ver waren met een biologische reinigingsstraat. Als we die nu eens drijvend konden maken? Dit werd tegelijk een afstudeerproject als een inzending voor de Challenge Stad. Nu moeten we eigenlijk vooral een launching customer vinden. Dat wordt dus misschien het drijvende hotel, maar we hebben meerdere contacten die mogelijk geïnteresseerd zijn. Het concept is heel breed toe te passen.

Joep van Leeuwen en Peter van Wingerden. Foto: Pieter Verbeek.

Kan jullie systeem steden helpen verbeteren?
Van Leeuwen: “In Rotterdam hebben we ook de strategie om veerkracht op te bouwen. In die strategie kijken we dus naar flexibele systemen, zoals stadslandbouw en drijvend bouwen. Nu is alles in steden nog heel centraal geregeld. Dat maakt steden kwetsbaar. Stel dat de stroom wegvalt, is niemand meer in staat om voor zijn eigen energie, water en voedsel te zorgen. Binnenkort beginnen we met de eerste drijvende wijk in Rotterdam. De bewoners kunnen hier zelf hun zegje over doen. We kiezen bij deze wijk voor de eigen afvalwaterzuivering. Rotterdam is super innovatief. Ze moet wel. De scheepvaart trekt langzaam weg. Er blijft dus land en water over. Samen met het Havenbedrijf kijken we hoe dit innovatief opvullen. Dat past helemaal bij haar plannen om groene haven te worden, met een biobased economie. Onze zuiveraar is ook een soort biobased economie en is circulair. Als je in je haven zulke voorzieningen kan aanbieden maak je je aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven.”

Het initiatief Drijvende Afvalwaterrotonde is één van de finalisten van de Challenge Stad van de Toekomst. Op 14 april wordt de winnaar van de Challenge bekend gemaakt tijdens de Innovation Expo. In aanloop naar de finale portretteren we een aantal initiatieven hier op de site. Vanaf vorige week kun je stemmen op je favoriete finalist voor de publieksprijs van de Challenge Stad op Challengestad.nl.