Naar een zelfsturende student

De Universiteit van Amsterdam (UvA) is bezig met de ontwikkeling van Zichtbare Leerlijnen Creator (ZLC), een webapplicatie waarmee studenten meer controle krijgen over hun leerproces. Ook goed voor de vaardigheden die nodig zijn in de vele projecten van de City Deal Kennis Maken, stelt Ilja Boor, Comenius seniorfellow en docent aan de UvA en initiatiefnemer van de applicatie.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Meerwaarde & Vaardigheden en Studenten.

Wat doet de Zichtbare Leerlijnen Creator precies?
“De ZLC integreert persoonlijke leerresultaten van studenten met de opbouw en samenhang van leerlijnen. Hiermee ontvangen studenten doorlopend gerichte feedback met de cyclus Feed-up (waar ga ik naar toe?), Feedback (waar sta ik nu?) en Feed-forward (hoe ga ik verder?). Het continu doorlopen van deze feedback-cyclus dicht het gat tussen waar studenten staan, waar ze heen moeten en hoe daar te komen. Kortom, met de ZLC krijgen studenten een krachtige tool in handen om zelfgestuurd te leren en worden ze beter toegerust om te kunnen floreren in de toekomstige samenleving.”

Het is voor zowel studenten als docenten?
“Het komt vaak voor dat bij een nieuw collegeblok studenten bepaalde informatie horen die ze nog niet kennen. Voor docenten is dat een verrassing dan. Hoe kan dat? Dat hebben we toch al eerder behandeld? Docenten kunnen de applicatie gebruiken voor het efficiënt bepalen van welke voorkennis, op welk niveau verondersteld mag worden en hierover met studenten praten bij aanvang van een vak. En nog belangrijker, docenten krijgen nu snel en overzichtelijk inzicht in welke leerdoelen studenten lastig vinden en wat ze makkelijk afgaat.  En kunnen, als het nodig is, hier het onderwijs op aanpassen. Studenten kunnen weer efficiënt zien waar specifieke kennis en vaardigheden aan bod komen, op welke manier dit gebeurt, en op welk niveau en wijze ze worden getoetst.Bovendien, krijgen studenten feedback op hun eigen leerresultaten over welke leerdoelen ze wel en welke niet beheersen.”

Ilja Boor. Foto: Liesbeth Dingemans.

Wordt de app al gebruikt?
“Momenteel hebben we een bètaversie lopen op acht bacheloropleidingen van de faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica hier aan de UvA. Docenten en studenten kunnen hun feedback hierop nog geven. We zijn geïnspireerd geraakt door de tool Zichtbare Leerlijnen, die in Utrecht wordt gebruikt en hebben een eigen applicatie ontwikkeld zodat we ook leerlijndoelen aan eindtermen (of eindkwalificaties) kunnen koppelen. Het project bestaat uit twee fases. In de eerste fase richten we samen met docententeams de tool in. Tijdens vijf docententeambijeenkomsten bespreken we wat studenten aan het eind van de leerlijnen en studie moeten kunnen. Welke kennis, vaardigheden en attitude worden verwacht en op welk niveau? Om vervolgens alles met elkaar te koppelen. In de tweede fase, het volgend jaar gaat draaien, verbinden we leerdoelen met persoonlijke leerresultaten van studenten. Fase één is afgerond en het proces waarin docententeams samenwerken heeft al zoveel opgeleverd.

Zoals wat?
“We kwamen er achter dat we niet altijd doen in de studie wat we beloven. Aan het eind van de docententeambijeenkomsten stellen we namelijk altijd drie vragen: (1) doen we wat we willen doen?; (2) doen we dingen niet wat we wel willen doen?; en (3) doen we dingen wel die we niet willen doen? Het lijken hele simpele vragen maar ze geven veel inzicht. Hieruit is bijvoorbeeld gekomen dat een vaardigheid als kritisch denken te weinig aan bod komt en nu ontwikkelen we onderwijs hiervoor. De tool is fantastisch wat er allemaal in komt. Dankzij het proces eromheen werken docententeams beter samen en discusieren ze met elkaar op een heel praktisch niveau over onderwijs. Ook vakcoördinatoren kunnen er veel aan hebben. Waar staat hun vak in het curriculum? Waar staan studenten in de leerlijn, wat hebben ze al gehad en wat gaan ze het volgende vak doen?

Wat wordt de volgende stap met de applicatie?
“Met het Comenius-geld is de volgende stap om meer zelfsturing onder studenten te stimuleren. Wat mij altijd heeft gestoord is dat het in het onderwijs vooral gaat om of je het vak wel of niet haalt. Je hoor helemaal niets over het leerproces. Nu koppelen we leerdoelen aan tentamenvragen. Met de app kun je zelf zien welke onderdelen je beheerst, en welke niet. Wat ga je doen om die ook te beheersen? Studenten kunnen dus meer zelf sturen. Wat is het doel om dit te leren? Welk beheersingsniveau wordt van mij verwacht? Met de app zie je in één oogopslag waar je staat in je leerproces op basis van je eigen leerresultaten. Wat ga je doen om de gaten te dichten? Samen met je mentor kun je kijken welke stappen nodig zijn.”

Hebben jullie de studenten erbij betrokken?
“Als we straks echt de try-out doen betrekken we ze erbij. Wat zou jij nodig hebben? We gaan werken met panels en focusgroepen. We zijn nu dus bezig met de koppeling van toetsvragen en leerdoelen en later in het academisch jaar willen richting die tweede fase, die zelfsturing.

Wat kan de City Deal Kennis Maken hiervan leren?
“Ik wil graag meegeven hoe belangrijk het procesniveau is. Hoe krijg je het voor elkaar dat deze innovatie gedragen wordt in een opleiding? Hoe docententeams echt met elkaar en in een opleiding samenwerken? Veel van de projecten in de City Deal draaien om de zogeheten 21st Century Skills. Zo blijkt het steeds belangrijker om samen te werken met andere disciplines. Ook zijn onze grote flexibiliteit en lerend vermogen cruciaal in de toekomstige maatschappij, waarin ontwikkelingen elkaar in steeds hoger tempo opvolgen. Een van de essentiële vaardigheden die studenten voorbereiden om succesvol te functioneren in deze maatschappij is zelfgestuurd leren. Onderwijsvormen die studenten uitdagen om hierin te excelleren zijn dus onontbeerlijk. Deze tool maakt die skills inzichtelijk. Teams kunnen zo heel overzichtelijk zien waar de gaten liggen.”