Met kennis bijdragen aan de echte wereld

Met wetenschappelijke kennis een bijdrage leveren aan de maatschappij. Dat is niet alleen een van de doelen van de City Deal Kennis Maken, maar ook van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. Onder leiding van professor Marjolein Zweekhorst is de VU bezig met de implementatie van Community Service Learning in het onderwijs.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Meerwaarde & Vaardigheden en Studenten.

Een onderdeel hiervan is de ontwikkeling van een opleiding en afstudeerproject voor masterstudenten om interdisciplinair onderzoek uit te voeren in samenwerking met de samenleving. Zweekhorst won een Comenius Leadership Fellow om dit interdisciplinaire onderwijs uit te bouwen op de VU.

Wat houdt dit precies in, Community Service Learning oftewel CSL?
“We zijn officieel gestart in 2018 met het project A Broader Mind hier op de VU. We willen de blik van de studenten verbreden. We willen hen beter uitrusten om in deze wereld succesvol en betekenisvol te kunnen zijn. Dat vraagt van hen onder andere dat zij nadenken over wie ze zijn, hoe ze naar de wereld en hun rol in de samenleving kijken en hoe ze zich tot anderen verhouden. Een van de onderdelen daarvan is de cursus Community Service Learning, waarbij in onder andere projecten de gemeente gelinkt wordt met onderwijs, en theorie in de praktijk kan worden toegepast. In plaats van een fictief onderzoek kunnen studenten onderzoek in de praktijk in en met de stad uitvoeren. Met CSL-activiteiten leggen de studenten verbanden tussen wetenschappelijke kennis en de praktijk. Dat ze zo een bijdrage kunnen leveren aan de echte wereld, daar worden ze enthousiast van. Op professioneel gebied ontwikkelen ze zich in communicatievaardigheden en het creëren van een professioneel netwerk, op persoonlijk vlak ontwikkelen ze zich door om te leren gaan met diversiteit, met verandering en door nieuwe interesses te ontdekken. Stel je voor, we hebben 25.000 studenten hier rondlopen. Het zou toch mooi zijn als ook maar een deel van de opdrachten die zij maken een bijdrage kan leveren aan de maatschappij.

Marjolein Zweekhorst, VU.

Dat klinkt wel als heel veel?
“Ja, en daar zijn we dan ook nog niet. We zijn begonnen met het uitvoeren van pilotstudies om daar van te leren. Het is belangrijk CSL zo uit te voeren dat de gemeenschap er ook iets aan heeft. Wat heeft de maatschappij eraan als studenten onderzoek doen? We willen de maatschappij ook iets ‘terug geven’. We hebben heel duidelijk bij het begin van het Broader Mind project afgesproken dat we willen voorkomen dat de studenten met zijn allen de stad inrennen om dan aan te bellen bij een huis met een vragenlijst, waar de week ervoor ook al studenten aan de deur stonden met een  andere vragenlijst. We zoeken naar grotere thema’s die we kunnen opsplitsen in deelvragen. Deze deelvragen kunnen geadresseerd worden door studenten van verschillende opleidingen. Een  bijvoorbeeld is eenzaamheid. Daar kampen best veel mensen mee in Amsterdam. Je kunt daar in verschillende cursussen mee aan de slag gaan. Waarbij de ene cursus bij voorkeur voortbouwt op de uitkomst van een andere cursus of andere deelvragen beantwoord. Studenten van sociale wetenschappen kunnen andere vragen adresseren dan gezondheidswetenschappers of informatica studenten.”

Waarom is het zo complex?
De vragen uit de maatschappij kunnen meestal niet door 1 discipline beantwoord worden en daarnaast  passen ze meestal niet direct in het onderwijs. Er moet een vertaalslag gemaakt worden, zodat de CSL opdracht past in de leerdoelen en de onderwijsprogramma’s. Ook samen werken met meerdere opleidingen in dezelfde maatschappelijke projecten is nieuw. We zijn nu heel jaar bezig. Onderwijs is net een mammoettanker, het is weinig flexibel, terwijl de maatschappij dat juist wel is. Het onderwijscursusaanbod staat al maanden vast. Daarnaast hebben veel cursussen veel studenten. CSL in kleine groepjes zie je makkelijk voor je, maar wat kan je doen met  cursussen waarin  grote aantallen studenten participeren.”

Wat hebben de CSL-cursussen de samenleving te bieden?
“CSL kan verschillende vormen aannemen: onderzoek ten behoeve van advisering bij maatschappelijke vraagstukken; interventie studies; evaluatie studies, mentoren en ondernemerschap. We hebben een paar mooie samenwerkingsprojecten gedaan, zoals met de OV-coach in Amsterdam, het Leger des Heils, en Vooruit. We hebben bijvoorbeeld het afgelopen jaar met verschillende cursussen binnen verschillende opleidingen gewerkt aan een project op het gebied van eenzaamheid in de wijk Nieuw-West. We hebben vragen opgehaald uit de wijk waarmee de studenten aan de slag zijn gegaan tijdens het cursorisch onderwijs. We hebben ze uiteraard voorbereid op de samenwerking met ngo’s en wijkbewoners.”

Wat zijn voorbeelden van maatschappelijke vraagstukken die bij jullie binnenkomen?
“Naast het voorbeeld van eenzaamheid, is een ander voorbeeld een omgevingsonderzoek, dat studenten hebben uitgevoerd op de Zuidas. Die omgeving is heel erg veranderd met de komst van de grote internationale bedrijven. Er wonen nu veel expats en jonge gezinnen. De vraag die de gemeente voorlegde was of de zorg- en welzijnsfaciliteiten in de wijk nog aansloten op de populatie? Sommige vragen zijn heel erg theoretisch, anderen vergen juist veel contact met wijkbewoners. Bijvoorbeeld de vraag hoe je in een bepaalde buurt de sociale cohesie kan vergroten. De vragen komen van verschillende kanten binnen, zoals de gemeente, stadsdelen, maar ook NGO’s en andere maatschappelijke organisaties. Mijn ambitie is om het nog eenvoudiger te maken voor maatschappelijke organisaties en docenten in het onderwijs om elkaar te vinden.”

Volgend jaar willen jullie gaan starten met de cursus en het project Community service interactive and interdisciplinary (CSI2)? Wat wordt dit precies?
“In de cursus identificeren en analyseren Masterstudenten maatschappelijke problemen met verschillende betrokkenen uit de samenleving. In het project voeren de studenten in interdisciplinaire teams onderzoek uit naar de geïdentificeerde problemen, samen met maatschappelijke partijen. De resultaten worden gepresenteerd en besproken in een bredere context. Dit jaar zijn we bezig met de voorbereiding ervan. Een van de thema’s waar we aan gaan werken is het probleem plastic. Het idee is dat verschillende opleidingen gezamenlijk onderzoek uitvoeren naar het thema, onder andere studenten milieuwetenschappen, biochemie, economie, sociale wetenschappen, en godgeleerdheid. Het eindwerkstuk wordt het resultaat van een echt interdisciplinaire studie. Binnen het thema plastic verschillen de visies. De ene zegt niet recyclen maar verbranden, de ander juist andersom. Het is dan ook juist interessant om dit probleem interdisciplinair aan te pakken.”

De VU. Foto: Flickr Creative Commons/Roxana.

Waarom is interdisciplinair werken zo belangrijk?
“Omdat complexe maatschappelijke problemen niet vanuit één discipline te adresseren zijn. Echter de universiteit is nog steeds  voornamelijk disciplinair georganiseerd. Daarom hebben wij in ons Comenius Leadership Fellow programma interdisciplinair werken centraal gezet. Het is best een uitdaging. Veel mensen zijn namelijk disciplinair opgeleid. Aan het eind van hun studie moeten ze ineens samenwerken met andere opleidingen en de maatschappij, terwijl ze dat niet gewend zijn. Volgend studiejaar willen we pilots gaan draaien op het gebied van onder andere plastic.”

Wat kunnen andere onderwijsinstelling van jullie aanpak leren?
“Ik denk dat anderen veel kunnen leren van wat wij hier leren. We hebben geluk dat we deze projecten kunnen doen, omdat we daar nu door de Comenius Leadership Fellow financiële ondersteuning voor hebben. De geleerde lessen kunnen we delen. Leer alsjeblieft van wat er al is. Het heeft geen zin om met zijn allen het wiel opnieuw uit te vinden.”

Kun je een voorbeeld noemen?
“Onze intermediaire rol is bijvoorbeeld heel belangrijk om de vertaalslag te maken van maatschappelijk vraagstuk naar student. Het is nog niet altijd heel makkelijk om partners te laten aansluiten op het onderwijs. Daarnaast is de vraag welke competenties  je nu echt leert en op welk niveau. Eind dit jaar hopen we ook bijvoorbeeld  meer inzicht te hebben in CSL competenties en de  leerlijn. Dit kan ook behulpzaam zijn voor anderen. Maak daar gebruik van. We willen onze bevindingen ook open access publiceren. We kunnen niet veel fouten maken in de maatschappij tijdens CSL activiteiten, negatieve dingen worden immers langer onthouden. Ik zou heel graag samenwerken met andere universiteiten, dus als ze geïnteresseerd zijn kom ik graag met ze in contact. om samen te werken en kijken wat elders werkt.”