Onveiligheid en maatschappelijk leed voorkomen

Frans Swinkels (gemeente Tilburg) en Lisette de Bie (ministerie van JenV) trekken als directeuren samen aan de City Deal Zorg voor Veiligheid in de Stad, onderdeel van het traject Zorg en veiligheid. In zes pilots leren gemeenten hoe ze beter dader- en slachtofferschap kunnen voorkomen. Daarbij richten ze zich op kwetsbare mensen die zowel vanuit veiligheid, zorg als participatie ondersteuning nodig hebben.

‘We kunnen vaker voorkomen dat mensen met justitie in aanraking komen door de-escalatie en de aanpak van stressfactoren als schulden en psychische problematiek’, vertelt De Bie. ‘Mensen met schulden komen bijvoorbeeld achtmaal vaker in aanraking met justitie. Vaak is er sprake van ‘stapeling van problematiek’. Bijvoorbeeld bij jongeren die kwetsbaar zijn omdat ze licht verstandelijk beperkt zijn én in armoede opgroeien én verkeerde vrienden hebben.’

Samenhang zorg-, sociaal en veiligheidsdomein

Lisette de Bie. Foto: Algemene Bestuursdienst.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze mensen minder kwetsbaar worden en niet meer in de fout gaan? De Bie: ‘Tegen de tijd dat je met justitie in aanraking komt, is er al sprake van veel maatschappelijk leed. En terugdringen van recidive is niet eenvoudig. Voorkomen van daderschap is dus essentieel.’

Voor kwetsbare groepen is een samenhangende aanpak noodzakelijk, benadrukt Swinkels. ‘De zorg en ondersteuning voor mensen hebben we in ons land echter opgeknipt en gespecialiseerd. Daarmee zijn we ook de samenhang en de coördinatie kwijtgeraakt tussen het zorg-, sociaal en veiligheidsdomein.’ Mede daarom experimenteren de gemeenten Tilburg en Breda met een andere manier van begeleiden van mensen die uit detentie komen. Swinkels: ‘Daarbij lopen we soms tegen praktische zaken aan. Bijvoorbeeld dat iemand op vrijdagmiddag vrijkomt, maar pas op maandag bij de sociale dienst terecht kan. Dan gaat het in het weekend al mis. Onze begeleiding start dan ook in de laatste fase van detentie.’

Hoogbeveiligde bedden

Hoe kunnen we zorgen voor voldoende goede zorg voor mensen die uit detentie komen én stevige zorg nodig hebben? ‘Dat is een andere vraag die we onderzochten’, vertelt De Bie. ‘Er is een tekort aan ‘hoogbeveiligde bedden, zo bleek. Dit tekort aan bedden speelde ook al bij het Schakelteam personen met verward gedrag. Daar hebben we samen met de ministeries van JenV, VWS en zorgverzekeraars afspraken over gemaakt.’

Frans Swinkels.

Die praktische samenwerking tussen het Rijk en gemeenten is de kracht van het Programma Sociaal Domein, vindt De Bie. ‘Als directeuren onderling hebben we afgesproken dat we geen “nee” zeggen. Als we elkaar nodig hebben, bellen we en doen we ons uiterste best.’

Aan de start bleek het lastig om de ambities handen en voeten te geven. Swinkels: ‘Het zijn complexe vraagstukken. Als we zeggen: “We gaan werken vanuit de bedoeling”, dan vraagt dat om kennis en competenties van de mensen die het moeten doen.’ Het delen van lessen en successen is de volgende uitdaging. De neiging is om een soort handboek te maken. Dat werkt niet, weten we. Maar wat dan wel? Daar gaan we nu mee aan de slag!’

Dit interview is eerder gepubliceerd in PSD-magazine, van het programma Sociaal Domein.