Vandaag maakte minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een bezoek aan Utrecht om meer te horen over de City Deals waar de gemeente mee bezig is binnen de Agenda Stad.

Gezonde leefomgeving

Binnen de Europese Agenda stad werkt het Ministerie van IenM als coördinator aan een Partnerschap op het terrein van Luchtkwaliteit. Utrecht is een van de deelnemende steden in dit Partnerschap. Het ministerie van BZK beoogt doormiddel van thematische partnerschappen tussen Europese steden, lidstaten, de Europese Commissie en andere stakeholders te werken aan het verbeteren van EU regelgeving, toegang tot EU middelen en kennisuitwisseling. Centraal binnen het thema Luchtkwaliteit staat de gezonde stad.

Health Hub

Met de City Deal Health Hub wil Utrecht gezond (stedelijk) leven stimuleren via een innovatieve aanpak van gezondheidsvraagstukken en versterking van de gezondheidsgerelateerde economie. In deze deal zullen diverse samenwerkingen plaatsvinden op het gebied van medische zorg. Zowel met de de regio, andere steden, bedrijven als de wetenschap. Een voorbeeld is het Indiase bedrijf Cipla, dat in de gemeente De Bilt vaccins ontwikkelt tegen onder andere polio.

Daarnaast bezocht minister Plasterk een asielzoekerscentrum en besprak hij hoe Utrecht met partners de opvang en integratie van asielzoekers oppakt.

Onze steden zijn kwetsbaar voor veranderingen van het klimaat. Regenbuien worden extremer, natte én droge periodes duren langer en ook hittegolven komen vaker voor. De delta- en kuststeden hebben bovendien te maken met een toenemende hoeveelheid rivierwater en een stijgende zeespiegel. Er ligt dan ook een grote opgave om ons land klimaatbestendig en waterveilig in te richten zodat de steden ook in de toekomst aantrekkelijk en leefbaar blijven.

Anders denken en doen

Klimaatbestendig inrichten, bouwen, wonen en leven vraagt om een omslag in denken en doen. Zo vraagt het bijvoorbeeld van overheden om op een andere manier met (onder andere) de inrichting van de openbare ruimte om te gaan. Maar ook burgers kunnen anders (leren) omgaan met de klimaatveranderingen, denk aan groene daken of groenere tuinen. Om te komen tot klimaatbestendige steden moeten overheden daarom nog meer met andere partijen optrekken. Van lokale overheid tot ontwikkelaar, van beleidsmaker tot beheerder, van bestuurder tot bewoner. Intensieve samenwerking is de sleutel

Experimenteren in innoveren

In de City Deal Klimaatadaptatie intensiveren de partijen hun onderlinge samenwerking in een open cultuur van leren, experimenteren en innoveren. Samenwerking gebeurt in concrete praktijksituaties. De geleerde lessen worden gedeeld met andere partijen zoals het onderwijs. Nederland en de Nederlandse watersector zijn wereldwijd toonaangevend op het gebied van waterveiligheid en watermanagement. De City Deal versterkt en verbreedt onze internationale positie op dit gebied. Ook andere partijen kunnen zich bij de deal aansluiten.

Agenda Stad

De City Deal Klimaatadaptatie is een onderdeel van de Agenda Stad. Agenda Stad is de samenwerking van het Rijk, steden en stakeholders gericht op het versterken van groei, innovatie en leefbaarheid van Nederlandse steden. City Deals zijn het middel om de doelstelling van Agenda Stad te halen. In City Deals worden concrete samenwerkingsafspraken tussen steden, Rijk, andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties verankerd. Die deals moeten leiden tot innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en/of maatregelen bevatten om het economisch ecosysteem van de stedelijke regio(’s) te versterken.

Ondertekenaars en partners

De partners die de City Deal op 9 maart ondertekenen zijn: de gemeenten Den Haag, Dordrecht, Gouda, Rotterdam en Zwolle, de Rijksoverheid (ministerie van Infrastructuur en Milieu), de waterschappen Waterschap Drents Overijsselse Delta, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard en Hoogheemraadschap van Delfland.

Daarnaast zijn er partijen die met de ondertekenaars in de City Deal op onderdelen gaan samenwerken. Dit zijn: Ecoshape, Heijmans, BPD, Stichting Kennisland, Tauw, Netherlands Water Partnership en Rotterdam Centre for Resilient Delta Cities.

Tot juni 2016 kunnen andere partijen zich aansluiten bij deze City Deal.

Naar aanleiding van de in augustus vorig jaar uitgebrachte ‘SER-agenda voor de stad’ heeft minister Ronald Plasterk (BZK) de SER verzocht een verdiepend vervolgadvies uit te brengen. De SER-commissie die met dit advies aan de slag gaat haalde gisteren de eerste input op daarvoor op een werkconferentie met als thema ‘Samen werken voor de regio’.

Een vervolgadvies

Halverwege vorig jaar adviseerde de SER het kabinet al over de Agenda Stad in de vorm van De SER-agenda voor de Stad. Afgelopen december vroeg minister Plasterk de SER om in een vervolgadvies dieper in te gaan op stads- en regiospecifieke opgaven rond de driehoek economie – arbeidsmarkt – onderwijs, de wijze waarop deze driehoek in verschillende regio’s functioneert en de lessen die hieruit te trekken zijn. Gevraagd is het advies met name te richten op het versterken van de economische kracht van stad en regio.

Werkconferentie

De werkconferentie – die ’s ochtends in het teken stond van de regionale aanpak van werkloosheid – werd bezocht door een divers gezelschap, afkomstig van gemeenten, werkgevers en werknemersorganisaties, onderwijsinstellingen en andere organisaties   In de middag gingen de 150 deelnemersmet elkaar in gesprek om ervaringen op het gebied van samenwerking tussen bedrijfsleven, onderwijs en arbeidsmarkt ter versterking van de regionale economie uit te wisselen.

Samenwerking

Korte inleidingen van Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden, Bert van Delden, programmadirecteur Agenda Stad van het ministerie van Binnenlandse Zaken en hoogleraar Marcel Boogers van de Universiteit Twente inspireerden de deelnemers tot discussie over knelpunten in de samenwerkingsprojecten. Na deze in kaart gebracht te hebben werd ingezoomd op de voor velen herkenbare en belangrijke succesfactoren en knelpunten in deze projecten.

De SER-commissie die het advies voorbereidt zal graag gebruik maken van de ingebrachte ervaringen en expertise van de deelnemers.

De beweging van nieuwe Stadmakers heeft in de afgelopen jaren een vlucht genomen. Als je om je heen kijkt, kom je hen overal tegen, mensen die vanuit het eigen initiatief en van onderop kleur geven aan de publieke zaak. Deze Stadmakers houden zich bezig met de grote stedelijke vraagstukken, iets wat goed duidelijk werd op bijvoorbeeld de New Europe City Makers Pre-Summit op 4 en 5 februari in Pakhuis de Zwijger.

Het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie wordt aangegrepen om de nodige onderwerpen extra op de agenda te zetten. Naast de focus op onder andere de aanhoudende vluchtelingenstromen en het scheppen van banen heeft Nederland een ander belangrijk punt te agenderen namelijk: de Stad. Middels een Europese Agenda Stad wil Nederland aandacht vragen voor de uiterst belangrijke rol die de stad speelt in het oplossen van de grote urgenties van de huidige tijd.

Speciaal gezant

Nicolaas Beets is als speciaal gezant aangesteld om deze Europese Agenda Stad, ook wel EU Urban Agenda, vorm te geven. Zijn werk moet leiden tot het ondertekenen van het eindproduct van dit traject, dat de titel ‘Pact of Amsterdam’ krijgt, op 30 mei 2016. In een mooi blog verhaalt hij over dit proces dat volgent hem tot doel heeft ‘to ensure that European cities can play a bigger role in the EU‘. Want:

Europe will focus on the essential issues and will leave tasks which are done best on a local and regional level to be carried out there.

Hij stelt dat dit moet betekenen dat 1. de Europese wet- en regelgeving meer rekening moet houden met de behoeften en belangen van steden dan nu het geval is. 2: Europese fondsen beter toegankelijk moeten zijn voor steden. En 3: dat de enorme hoeveelheid kennis die steden hebben moet worden gedeeld en verspreid over heel Europa.

30 Mei Pact van Amsterdam

In zijn weg richting 30 mei 2016 wordt Nicolaas Beets gevoed met input vanuit alle kanten en dit heeft ook plaatsgevonden op de New Europe City Makers Pre-Summit waar hij ook aanwezig was. Hij memoreert aan dit moment en roemt de Stadmakersbeweging als hij de Stadmakers omschrijft als:

A European group of inspired urban innovators, who, for example, have taught me how to grow oyster mushrooms in an urban environment

Een mooi compliment, want het is interessant om te benadrukken dat de Stadmakers hun kleinschalige praktijken veelal starten vanuit hetzelfde gevoel van urgentie waarop van bovenaf geagendeerd wordt. Het is dan ook belangrijk om de samenwerking tussen de Stadmakers en instituties te blijven verbeteren om zo de innovatieve kracht die in de Stadmakersbeweging leeft beter te benutten.

Dit verslag is eerder gepubliceerd op de site van Pakhuis De Zwijger.

Na zes weken in het culturele centrum Rozet in Arnhem te hebben gestaan is de rondreizende fototentoonstelling ‘Mijn Stad|My City’ begin deze maand neergestreken in De Nieuwe Stad in Amersfoort. Dit is één van de inspirerende initiatieven, die zelf ook wordt belicht in de tentoonstelling.

De tentoonstelling bestaat uit foto’s van bureau SiesVanHintum. Het beeldverhaal toont inspirerende initiatieven over gebiedsontwikkelingen die de laatste jaren tot stand zijn gekomen in vijf Nederlandse steden. In de tentoonstelling worden een aantal locaties belicht, die illustratief zijn voor de vernieuwing die gaande is in veel Nederlandse steden. Zo zijn de Fenixloodsen in Rotterdam, Strijp S en R in Eindhoven, de Coehoorn in Arnhem, de NDSM-werf in Amsterdam en het Oliemolenkwartier in Amersfoort in beeld gebracht in de tentoonstelling.

Inspirerende initiatieven

De fototentoonstelling ‘Mijn Stad|My City’ is een initiatief van Agenda Stad, het Atelier Rijksbouwmeester, de Kunstcommissie van BKZ en VenJ (Veiligheid en Justitie). Het toont de ambities en resultaten van de vernieuwing in de ruimtelijke sector.

De Nieuwe Stad in Amersfoort is één van de inspirerende initiatieven die de laatste jaren tot stand is gekomen en wordt uitgebeeld in de tentoonstelling.

De tentoonstelling is van 1 maart tot en met 7 april 2016 gratis te zien in de productiehal van de Prodentfabriek. Je vindt deze op de Oude Fabriekstraat 20, Amersfoort.

Meer informatie over De Nieuwe Stad: www.denieuwestad.nl.

De G32 Bestuurlijke Netwerkdag in Alphen aan den Rijn is donderdag 10 maart afgesloten met de ondertekening van twee City Deals. De deals zijn ondertekend door vertegenwoordigers uit de betrokken steden en door minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid, Welzijn en Sport).

Op de bestuurlijke G32-netwerkdag waren er ruim 100 bestuurders aanwezig uit de 37 steden die zich bij het netwerk hebben aangesloten, alsmede vertegenwoordigers van onder meer de VNG en Haagse departementen. In verschillende samenstellingen is gesproken over vraagstukken als duurzaamheid, onderwijs, de woningmarkt, de omgevingswet en vluchtelingenopvang.

In de Algemeen Bestuursvergadering aan het eind van een inspirerende dag, benadrukte voorzitter Ferd Crone het belang van Agenda Stad en de City Deals voor het netwerk. “We zijn in een nieuwe fase van overheidshandelen beland. We werken horizontaal samen.”

Eurolab: Grensoverschrijdende samenwerking

Eén zo’n belangrijk thema is grensoverschrijdende samenwerking. De City Deal ‘Eurolab’ heeft als doel om grensoverschrijdende samenwerking te bevorderen in de Euregio Maas-Rijn, waarbinnen steden als Sittard-Geleen, Heerlen, Maastricht, Luik, Hasselt en Aken liggen. De agglomeratiekracht van deze steden kan verder worden versterkt door de grensoverschrijdende samenwerking te verbeteren. In het Eurolab Grensoverschrijdend werken, leren en ondernemen worden krachten gebundeld.

Het wordt een werkplaats waarin de Nederlandse, Duitse en Belgische bedrijven, uitvoeringsorganisaties, kennis- en maatschappelijke instellingen, de rijksoverheid, provincies en steden kansen en uitdagingen op het gebied van grensoverschrijdend werken, leren en ondernemen onderkennen. Eurolab sluit aan bij verschillende initiatieven in de regio die zijn opgezet om dit te verbeteren.

Arbeidsmobiliteit

De ondertekenaars van de deal zijn de gemeenten Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht, de provincie Limburg, Brightlands, de stichting Limburg Economic Development, en minister Plasterk mede namens de ministeries van EZ, SZW en OCW. Eurolab wil onder meer de arbeidsmobiliteit vergroten tussen de Zuid-Limburg, Vlaanderen/Wallonië en Noordrijn-Westfalen in sectoren als de chemie, automotive, ICT en zorg.

Ook heeft het samenwerkingsverband als doel meer toptalent van buiten de EU aan de kennisinstituten in de regio te binden, de uitwisseling te stimuleren van docenten en studenten tussen de verschillende onderwijs- en onderzoeksinstellingen en het vergroten van de grensoverschrijdende innovatiekracht van het MKB in de regio.

Inclusieve Stad: Betere hulp aan kwetsbare mensen

De tweede City Deal die donderdag ondertekend werd is de ‘Inclusieve stad’. Het gaat om de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad die in samenwerking met de ministeries van Binnenlandse Zaken, Sociale Zaken en Volksgezondheid verregaand willen vernieuwen. Zij werken aan nieuwe hulpverlening voor gezinnen met meerdere problemen, zoals verstandelijke of lichamelijke beperkingen, werkloosheid, armoede, schulden en opvoedings- of psychische problemen. Om te bekijken wat echte oplossingen zijn voor mensen mogen de grenzen van regelgeving worden opgezocht.

Rond de zomer komen de vijf gemeenten met een rapportage over zo’n honderd praktijkvoorbeelden. Zo kunnen ze kijken tegen welke hindernissen ze in de praktijk op lopen en hoe die zijn op te lossen in regels, manieren van financiering of met andere manieren van werken. Want problemen van één gezin integraal aanpakken klinkt gemakkelijk, in de praktijk betekent het vaak een hele nieuwe manier van werken.

De vijf steden en de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volksgezondheid Welzijn en Sport en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties markeren met de ondertekening van de City Deal de start van dit samenwerkingsverband. Minister Plasterk: “Nederlandse steden hebben elkaar veel te bieden. Het mooie aan de afspraken in de City Deals is dat we kansen verzilveren die stedelijke samenwerking biedt”.

Agenda Stad

Beide City Deals worden ondertekend in het kader van Agenda Stad. Dit is een samenwerking van het Rijk, steden en stakeholders gericht op het versterken van groei, innovatie en leefbaarheid van Nederlandse steden. In City Deals worden concrete samenwerkingsafspraken tussen steden, Rijk, andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties verankerd. Die deals moeten leiden tot innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en/of maatregelen bevatten om het economisch ecosysteem van de stedelijke regio(’s) te versterken.

De ondertekening van de tweede City Deal is een feit. Op de werkconferentie Waterveilig en klimaatbestendig bouwen, wonen en leven in Zwolle op 9 maart ondertekenden negen publieke partners samen met zeven (semi) private samenwerkingspartners de City Deal Klimaatadaptatie.

Ongeveer 300 mensen waren aanwezig bij de ondertekening die op levendige wijze werd ingevuld. Alle zestien bestuurders zetten niet alleen hun handtekening maar werkten samen op het podium om een waterkering te bouwen. Symbool voor de samenwerking waar deze City Deal voor staat. Met deze deal gaan de steden intensief met elkaar op trekken, concrete projecten starten en vooral heel veel leren van elkaar. Ze zoeken daarbij ook de samenwerking met anderen, zoals het Rijk, de waterschappen, bedrijven maar vooral ook de bewoners zelf. Met de City Deal spreken de partijen uit de komende vier jaar een praktijk leeromgeving en kraamkamer voor innovatie te willen zijn.

De ondertekening van de City Deal in Zwolle. Foto: Femke Reussink.

Klimaatbestendig inrichten, bouwen, wonen en leven vraagt om een omslag in denken en doen. Zo vraagt het bijvoorbeeld van overheden om op een andere manier met (onder andere) de inrichting van de openbare ruimte om te gaan. Maar ook burgers kunnen anders (leren) omgaan met de klimaatveranderingen, denk aan groene daken of groenere tuinen. Om te komen tot klimaatbestendige steden moeten overheden daarom nog meer met andere partijen optrekken. Van lokale overheid tot ontwikkelaar, van beleidsmaker tot beheerder, van bestuurder tot bewoner. Intensieve samenwerking is de sleutel

In de City Deal Klimaatadaptatie intensiveren de partijen hun onderlinge samenwerking in een open cultuur van leren, experimenteren en innoveren. Samenwerking gebeurt in concrete praktijksituaties. De geleerde lessen worden gedeeld met andere partijen zoals het onderwijs. Nederland en de Nederlandse watersector zijn wereldwijd toonaangevend op het gebied van waterveiligheid en watermanagement. De City Deal versterkt en verbreedt onze internationale positie op dit gebied. Ook andere partijen kunnen zich bij de deal aansluiten.

Agenda Stad

De City Deal Klimaatadaptatie is een onderdeel van de Agenda Stad. Agenda Stad is de samenwerking van het Rijk, steden en stakeholders gericht op het versterken van groei, innovatie en leefbaarheid van Nederlandse steden. City Deals zijn het middel om de doelstelling van Agenda Stad te halen. In City Deals worden concrete samenwerkingsafspraken tussen steden, Rijk, andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties verankerd. Die deals moeten leiden tot innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en/of maatregelen bevatten om het economisch ecosysteem van de stedelijke regio(’s) te versterken.

Ondertekenaars en partners

De partners die de City Deal op 9 maart ondertekenen zijn: de gemeenten Den Haag, Dordrecht, Gouda, Rotterdam en Zwolle, de Rijksoverheid (ministerie van Infrastructuur en Milieu), de waterschappen Waterschap Drents Overijsselse Delta, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard en Hoogheemraadschap van Delfland.

Daarnaast zijn er partijen die met de ondertekenaars in de City Deal op onderdelen gaan samenwerken. Dit zijn: Ecoshape, Heijmans, BPD, Stichting Kennisland, Tauw, Netherlands Water Partnership en Rotterdam Centre for Resilient Delta Cities. Tot juni 2016 kunnen andere partijen zich aansluiten bij deze City Deal.

Foto’s: Femke Reussink

Steden zijn belangrijk voor economische groei. De stad trekt als een magneet mensen en bedrijven aan. Men spreekt wel van de triomf van de stad. Maar hoe groot is die triomf echt?

Profiteren alle steden en inwoners wel van deze tendens? En hoe werkt dit binnen de stad uit? Vragen die allemaal ook bij de Agenda Stad voorbijkomen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) organiseert op dinsdag 8 maart een symposium over economische ongelijkheid tussen en binnen steden: De verdeelde triomf.

Welke steden floreren het meest?

PBL-onderzoekers Otto Raspe en Edwin Buitelaar hebben in een nieuw onderzoek Nederlandse steden onder de loep zijn genomen. Welke steden floreren het meest? En daalde daar ook de werkloosheid? Welke groepen profiteren van de economische groei en welke niet? En waar is sprake van toenemende ongelijkheid of segregatie? Op het symposium presenteren ze de resultaten van dit onderzoek.

Segregatie

Verder gaat Maarten van Ham, hoogleraar Stedelijke Vernieuwing en Wonen aan de TU Delft, zal ingaan op de toenemende segregatie in Europese steden en geeft vanuit dat perspectief een reflectie op het PBL-onderzoek: De verdeelde triomf.

Daarna gaan moderator Ruben Maes en PBL-directeur Hans Mommaas de dialoog aan met het publiek. Is toenemende ongelijkheid een probleem, dat aangepakt moet worden? En zo ja, wat is de beste aanpak?

Het symposium vindt plaats van 14.00 tot 16.30 uur in Het Huis Utrecht aan de , Boorstraat 107. Wilt u hierbij zijn? U kunt zich kosteloos aanmelden via het aanmeldformulier op de website van het PBL.

Sinds vorig jaar vormen Rotterdam, Den Haag en 21 kleinere, omliggende gemeenten de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH). Gezamenlijk willen zij de economie van de gehele regio versterken en daarmee meer werkgelegenheid en welzijn creëren. De OESO constateert dat er duidelijke kansen zijn om die ambitie te realiseren, maar het heeft ook tijd nodig.

Het realiseren van een sterkere functionele integratie van de Metropoolregio moet dan ook worden gezien als een langetermijnambitie. Dat is een van de conclusies van het OESO-rapport OECD Territorial Reviews: The Metropolitan Region of Rotterdam-The Hague, Netherlands dat maandag is uitgereikt aan minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst en de burgemeesters Jozias van Aartsen (Den Haag)en Ahmed Aboutaleb (Rotterdam).

Beleidsmaatregelen

Er bestaat dan ook volgens het rapport geen wondermiddel om de economische banden tussen de voormalige stadsregio’s te verstevigen. Het proces verloopt niet vanzelf, aldus het rapport. “Om deze ambities te helpen verwezenlijken is er eerder een reeks beleidsmaatregelen en programma’s nodig op het gebied van economische ontwikkeling, ruimtelijke ordening, huisvesting en vervoer, die op verschillende overheidsniveaus worden ontworpen en geïmplementeerd”, zo adviseren de onderzoekers in het rapport. Om die reden doet de OESO verschillende aanbevelingen en is zij positief over de koers die is ingezet met Agenda Stad.

Arbeidsproductiviteit

Het samenwerken door de gemeenten in de MRDH heeft nog niet geleid tot een echte integratie van de lokale economieën, is een van de conclusies. De afzonderlijke sociaaleconomische profielen van de regio’s Rotterdam (gecentreerd rond de haven en logistieke activiteiten) en Den Haag (gespecialiseerd in openbaar bestuur en overheidsdiensten) zijn daar mede debet aan geweest . Beide regio’s zagen zichzelf van oudsher niet als elkaars natuurlijke partner.

Ook is de MRDH nog niet één functioneel geïntegreerd stedelijk gebied. Dat blijkt uit de relatief geringe pendelstromen tussen Rotterdam en Den Haag. Het aantal pendelaars binnen het MRDH-gebied steeg weliswaar tussen 2001 en 2011, maar is vooral te vinden vanuit de kleinere gemeenten naar de steden.

Strategieën

Om verdere integratie te bereiken raadt het OESO-rapport de MRDH twee overkoepelende strategieën aan, die gelijktijdig moeten worden opgepakt: naar binnen focussen om een betere integratie van de MRDH te bevorderen en naar buiten kijken om het nationale en internationale profiel van de MRDH te stimuleren. Economisch gezien moet de metropoolregio een toegevoegde waarde bieden in een behoorlijk vol institutioneel landschap. Daarom is er behoefte aan concrete, verbindende projecten die op de korte en lange termijn tot resultaten kunnen leiden: zowel kleine, snelle winsten om de politieke daadkracht vast te houden als grotere vlaggenschipprojecten om de gemeenten in de regio dichter bij elkaar te brengen. Wat betreft de vervoersopgave kan de MRDH waarschijnlijk alleen effectief zijn met overheidssteun.

Het rapport is tot stand gekomen met steun van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Het onderzoek sluit aan op de kennisbehoefte van het ministerie om meer inzicht te verkrijgen in de werking van grootstedelijk bestuur en de betekenis van bestuurlijke fragmentatie voor economische ontwikkeling.

Lees het volledige rapport op Rijksoverheid.nl.