Community of Practice City Deals: wendbare projectleiders zien vooral kansen in 1,5 meter- samenleving

Op donderdag 14 mei kwam de City Deal-gemeenschap van Agenda Stad online bij elkaar voor de vierde bijeenkomst van de Community of Practice. Onderwerp van gesprek was: “City Deals in de anderhalve meter samenleving.”

Het is even wennen om elkaar nu noodgedwongen online te treffen, gaf ook de kersverse gastheer van de bijeenkomst Henk Jan Bierling aan. Henk Jan is onlangs als dealmaker begonnen bij Agenda Stad en heeft een jarenlange ervaring, bij de rijksoverheid en de afgelopen jaren bij Platform31. Hij werkt graag op het snijvlak van rijk en gemeenten en denkt graag mee met mensen die op een slimme manier werken aan gedeelde vraagstukken.

Henk Jan licht toe dat we ons vandaag gaan richten op de vraag wat de bredere impact is van Corona op bestaande en nieuwe City Deals. Een eerste observatie is dat Corona ook juist voor een toegenomen urgentie zorgt van sommige City Deals. Zo blijkt bijvoorbeeld de animo voor City Deals in ontwikkeling als Lopen en Smart Cities juist toegenomen door de relevantie van die thema’s in deze tijd.

Van mineur naar mogelijkheden

Vervolgens schetst programmamanager Agenda Stad Frank Reniers hoe hij de afgelopen maanden eerst vreesde dat door de Coronacrisis de energie die voortkwam uit recente successen als het Reuring!Café over opschaling en de in maart verstuurde voortgangsbrief over City Deals zou verdwijnen. Maar hij constateert trots dat City Deals en projectleiders zich niet uit het veld hebben laten slaan. Zo plaatste Rowinda Appelman in de online community van de CoP een inspirerende update over hoe de City Deal Kennis Maken zich aanpast aan de omstandigheden. En de City Deal in oprichting ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ bloeide juist helemaal op door de drukbezochte webinars van Jan-Willem Wesseling. Zo bleek ook tijdens de succesvolle start van de officiële verkenning, met een webinar op 13 mei dat door maar liefst 70 partners bezocht werd. En dus, zegt Frank, blijkt deze tijd vooral kansen te bieden. Met online bijeenkomsten bereik je mensen die je normaal minder goed bereikt. En van stilstand bij Agenda Stad is sowieso geen sprake, want we hebben een ambitieus jaarplan opgesteld, werken aan een nieuwe communicatiestrategie en verkennen inmiddels maar liefst tien nieuwe City Deals!

Na deze inspirerende woorden maken we een voorstelrondje langs de 24 deelnemers aan de hand van het boek dat zij op dit moment lezen. Een leeslijst van de boeken wordt voor de zomervakantie naar de deelnemers opgestuurd.

Wat is een goede vraag?

Na dit literaire voorstelrondje is het de beurt aan Rogier van der Wal die in een column ingaat op: wat is nu eigenlijk een goede vraag? Een zeer relevant thema omdat de coronacrisis en de anderhalvemeter-samenleving veel vragen oproepen. Rogier verwijst naar de ultieme vragensteller Socrates, die zijn prikkelende vragen met de gifbeker moest  bekopen. Dat ongemakkelijke vragen nog steeds niet altijd op prijs gesteld worden, zien we in de wekelijkse persconferenties van president Trump. “Bij een filosoof als Socrates ga je niet langs voor antwoorden, maar land je op een vraag”, citeert Rogier Elke Wiss, auteur van het populaire Socrates op Sneakers, waarin ze de lezer vragen leert stellen op basis van de inzichten van Socrates. Een goede vraag, zo stelt Rogier, is een uitnodiging tot nadenken en uiteindelijk ook tot verbinden. Hij roept ons op onze ‘interne Socrates wakker te kussen’ en verwijst tot slot naar een blog van Wim Derksen die aan OCW-ambtenaren vroeg waartoe het ministerie op aarde was. “Goed onderwijs”, klonk het eensgezind. Maar toen Derksen doorvroeg wat ze daaronder verstonden, bleek iedereen een ander beeld – en dus ook een andere koers – voor ogen te hebben.

Kansen en bedreigingen voor City Deals in Coronatijd

Projectleiders Martine de Vaan (CD Lopen) en Marc Noordhoek (CD Zicht op Veiligheid en CD Lokale Weerbaarheid Cybercrime) geven aan welke impact de Coronacrisis op hun City Deals heeft. Martine ziet vooral kansen, zeven stuks, en daarnaast drie bedreigingen.

Martine de Vaan

In de eerste persconferentie van Rutte zag zij bijvoorbeeld de ‘politieke erkenning van de frisse neus’. En burgemeester Halsema toonde zich betrokken bij het belang van lopen en ruimte in een dichtbevolkte stad als Amsterdam waar velen klein behuisd zijn. Die erkenning voor het belang van ruimte en een goede leefomgeving in ieders nabijheid wordt nu überhaupt breder erkend, signaleert De Vaan. Als was het maar omdat men in groten getale de nabije omgeving ‘herontdekt’ in deze tijd waarin het ‘blokje om’ een dagelijks hoogtepunt vormt. Door de focus op dit thema wordt data ook beter benut, zoals het onderzoek waaruit blijkt dat Amsterdamse stoepen te smal zijn om 1,5 meter afstand te houden. Daarnaast ziet De Vaan een belangrijke gedragsverandering. Mensen gaan meer lopen en zien dat op een lange thuiswerkdag als een bevrijding. Die herwaardering zou weleens blijvend kunnen zijn. En tot slot constateert De Vaan dat beleidsacties rondom stedelijk ruimtegebruik steeds meer synchroon lopen. Als voorbeeld noemt ze het besluit van Tilburg om een snelheidslimiet van 30 km/u de norm voor de hele stad te maken, waardoor meer ruimte voor fietsers en wandelaars ontstaat.

De drie bedreigingen die ze constateert zijn: de toegenomen waarde die mensen ineens weer aan hun auto hechten, door de afstandsregels die alternatieve vervoersvormen momenteel ontmoedigen. Daarnaast: de ‘concurrentie op ruimte’. Zo kwamen op een oproep van de gemeente Amsterdam voor ideeën over ruimtegebruik 100 van de 150 inzendingen van ondernemers die de ruimte willen claimen voor terrassen. En tot slot: door de lockdown zijn we het hebben van een tuin weer als zegen gaan zien, waardoor er een kans is dat we weer ‘extensiever’ gaan bouwen met als gevolg toename van mobiliteit tussen stadscentra en doorzonwoningen in evt nieuwe buitenwijken.

Marc Noordhoek

Vervolgens schetst Marc Noordhoek hoe hij de impact van Corona op de samenwerking in City Deals ervaren heeft. “Het is anders, maar niet slechter.” Hij moest wennen aan de overstap op digitale overleggen, maar is nu juist beter aangehaakt bij partners in City Deals. “Nu kan ik een overleg hebben met Friesland en onmiddellijk daarna met Brabant. Voorheen moest ik keuzes maken.” Marc’s motto als fervent zeiler is dan ook: “Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.” Wat hij wel mist, zijn de toevallige en terloopse ontmoetingen en gesprekken, bijvoorbeeld op congressen. Zijn zorg dat het wellicht lastiger zou zijn om met nieuwe mensen in contact te komen, blijkt echter ongegrond.

Hierna is het tijd voor een kort intermezzo waarin Jurian Strik van Studio Strik het nieuwe digitale Smoelenboek van de CoP presenteert en ons een blik gunt in het nieuwe en laatste CoP Magazine dat binnenkort verschijnt. Beide zullen via de online community beschikbaar komen voor CoP-leden.

Jurian Strik toont de deelnemers aan de CoP-bijeenkomst een preview van het nieuwe CoP-magazine

Creatief verbeelden en de lange termijn

Daarna gaan de deelnemers in kleinere break-out sessies aan de slag met vragen als “Wat betekent Corona voor jouw City Deal? Welke kansen biedt het?” Voor sommige City Deals onderstreept de crisis de urgentie, zoals bij de CD’s Ondermijning en Cybercrime, omdat digitale criminaliteit toeneemt. Toch zijn er ook vragen: is er in het geweld van alle ad hoc oplossingen van nu wel voldoende aandacht voor de lange termijn en daarmee voor strategische en duurzame oplossingen? Kunnen visualisaties van toekomstbeelden wellicht een waardevol instrument zijn om tot de juiste vragen te komen? Visualisaties maken immers andere gesprekken mogelijk. Daarnaast helpen andere creatieve technieken als ‘Design Thinking’ hier wellicht ook bij.

In een andere groep wordt geconstateerd dat het nu makkelijker is om beleidsmedewerkers aan de (virtuele) tafel te krijgen. Tegelijkertijd zijn de ‘formele een-tweetjes’ lastiger te organiseren. Ook wordt geconstateerd dat onzekerheden over de komende maanden, bijvoorbeeld rondom fysieke bijeenkomsten, voor vertraging zorgen. Een ander inzicht is dat we door deze crisis goed leren welke bijeenkomsten wél en welke niét goed online kunnen plaatsvinden. Praktische zaken kunnen heel goed online besproken worden. Voor inspiratie of spontaniteit werkt een fysieke bijeenkomst toch beter.

In andere inhoudelijke discussies worden de voor- en nadelen van ‘shared spaces’ besproken, vragen mensen zich af ‘wie is nu de grote concurrent van de loper?’ en blijkt financiering nu soms lastiger te borgen omdat het ‘informeel bij bestuurders binnen lopen’ node gemist wordt.

Na de inhoudelijke gesprekken keert iedereen terug in de gezamenlijke virtuele zaal. Onder het genot van een drankje wordt de opbrengst besproken waarna een aantal inzichten nog eens onderstreept wordt. Zo heeft Frank van de succesvolle webinars van de CD Een Slimme Stad geleerd dat je niet alleen méér mensen kunt bereiken, maar ook een grotere verscheidenheid aan partners. Dealmaker Koen Haer constateert dat hij door de Coronacrisis versnelde wetgevingstrajecten ziet. Hij hoopt dat dat zo blijft. Daarnaast is hij benieuwd wat de crisis met instituties doet.

Henk Jan dankt de aanwezigen voor hun inzet bij zijn vuurdoop als gespreksleider bij de CoP. Onder zijn leiding en door een goede voorbereiding is het een levendige en vlekkeloos verlopen sessie geworden en hij sluit af met een compliment aan de projectleiders van City Deals die door hun werk het karakter bezitter om flexibel met veranderingen en dus ook met deze crisis om te gaan en instinctief nieuwe wegen vinden die ontstaan in deze bijzondere tijden.