Gemeenten schieten tekort bij terugkeer gedetineerden in samenleving

Gemeenten en gevangeniswezen schieten tekort om de terugkeer van gedetineerden naar de samenleving in goede banen te leiden. Ongeveer de helft van de 35.000 gedetineerden die elk jaar vrijkomen, komt binnen twee jaar weer op het foute pad terecht. Met name de basisbehoeften na vrijlating ontbreken. Dat concludeerde de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) onlangs in het uitgebreide adviesrapport Van detineren naar re-integreren. Het is een van de zaken die hoog op de agenda staan in de City Deal Zorg voor Veiligheid.

Als de basisbehoeften, zoals het regelen van een geldig identiteitsbewijs, onderdak, inkomen, zorg en eventueel schuldhulpverlening, goed geregeld zijn na vrijlating, is de kans dat ex-gevangenen in herhaling vallen veel kleiner. ‘Bij voorkeur komen de gedetineerden en de verschillende instanties al tijdens de gevangenisstraf in actie om te zorgen voor deze stabiele basis’, adviseert de RSJ in haar rapport.

City Deal Zorg voor Veiligheid

Dat is precies waar Tilburg en Breda al mee bezig zijn in de pilot ‘Re-integratie na detentie’ die zij zijn gestart vanuit de City Deal Zorg voor Veiligheid in de Stad. De gemeenten Tilburg en Breda willen graag een impuls geven aan de (maatschappelijke) re-integratie van ex-gedetineerden. Uit gegevens blijkt dat de meeste gedetineerden niet langer dan 3 maanden vast zitten. Het is moeilijk om na die relatief korte periode weer een stabiel leven te organiseren, zeker wanneer inkomen en huisvesting weggevallen zijn.

In de pilot willen ze kijken hoe voorzieningen als huisvesting en zorg tijdens detentie kunnen doorlopen. Als die basisbehoeften niet wegvallen valt de gedetineerden bij vrijlating niet in dat zwarte gat en wordt de kans op recidive kleiner.

Makkelijker in contact

Daarvoor moet de samenwerking tussen gemeenten en reclassering en gevangeniswezen beter, en zeker ook de informatie-uitwisseling, precies zoals ook het advies van RSJ concludeert. Vaak wordt die informatie-uitwisseling nu nog belemmerd door privacywetgeving. Een randvoorwaarde voor het bieden van adequate re-integratie-activiteiten is dat er tussen betrokken penitentiaire inrichtingen (PI’s), gemeente en ketenpartners contacten zijn over de re-integratie mogelijkheden in de gemeente van terugkeer en dat de partijen gemakkelijk met elkaar contact kunnen hebben over en weer en op de hoogte zijn van procedures en werkwijzen. In Tilburg en Breda bezoeken ambtenaren op vaste dagen de PI’s in de regio, waardoor ook kortgestraften daar terecht kunnen voor ondersteuning. Daarnaast hebben de steden via de City Deal ook de regionale plaatsing gedresseerd.

Huisvesting

Ook met het grootste knelpunt, de huisvesting, is men in de pilot bezig, onder meer via het loslaten van de kostendelersnorm en het project Huisvesting. Ook zijn de spelers in de pilot vanuit de City Deal bezig met het zoeken naar een oplossing van andere problemen, namelijk het vinden van werk. Ruim 40% van de gedetineerden werkte niet vóór detentie, en komt na detentie dan ook moeilijk aan werk.

Ook hebben veel gedetineerden schulden op het moment dat ze gedetineerd worden. In detentie nemen schulden, en het aantal gedetineerden met schulden, eerder toe dan af.. Het percentage gedetineerden met schulden bij aanvang van en na ontslag uit detentie ligt rond de 57%. Van de gedetineerden die bij aanvang van detentie geen schulden hadden, blijkt ongeveer een kwart direct na detentie wel schulden te hebben.

Kostendelersnorm

Wanneer andere mensen bereid zijn om een ex-gedetineerde tijdelijk onderdak te bieden, heeft dit vaak financiële consequenties: als de kostgever zelf een bijstandsuitkering heeft, gaat de kostendelersnorm gelden en wordt de bijstandsuitkering daarop aangepast.

Het (tijdelijk) loslaten van de kostendelersnorm kan de bereidheid tot het tijdelijk huisvesten van ex-gedetineerden vergroten. En hiermee voorkomen we dakloosheid en voorkomen we de kosten van de maatschappelijke opvang.

Dit gaat Tilburg uitvoeren in samenwerking met Werk & inkomen en monitoren in 2018.

Lees meer over de City Deal Zorg voor Veiligheid in de Stad.
Of lees het interview over een andere pilot uit deze City Deal, de Onaantastbaren in Maastricht.