Lerend vermogen deal-aanpak onderzocht

In dealprogramma’s geven nationale en decentrale overheden en regionale partijen samen invulling aan opgavegericht werken. Deals zijn inmiddels gangbare onderlinge afspraken om gemeenschappelijk vraagstukken op te pakken. Denk aan de City Deals, maar ook Green, Woon, Health en Regio Deals. De gemeenschappelijke deler is dat deals netwerkend werken. Dit werken in netwerken is inmiddels een normale manier van werken geworden. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) hebben het leren in netwerken onder de loep genomen. Gekeken is naar netwerken waarin de rijksoverheid in een deal-aanpak participeert als partner met lokale partijen. In deze programma’s geven overheden en regionale partijen samen invulling aan opgavegericht werken. De uitkomsten van dit onderzoek zijn te lezen in het essay “Leren institutionaliseren”.

Deal-aanpak voorbeeld voor werken aan transitieopgaven

Dealprogramma’s zijn een voorbeeld van opgavegericht, interbestuurlijk en gebiedsgericht werken. Het leren in dealprogramma’s is illustratief voor het leren over deze manier van werken die de rijksoverheid steeds vaker inzet om samen met andere partijen te werken aan transitieopgaven. Door binnen de rijksoverheid te leren van de ervaringen van deal-aanpakken, voorkom je dat het wiel elke keer opnieuw uitgevonden moet worden. En kan deze manier van werken onderdeel gaan uitmaken van de sturingsmogelijkheden van de rijksoverheid.

Leren in een politiek-bestuurlijke context

In het essay wordt onderstreept dat de praktijk van netwerkend werken vraagt om aandacht voor leren. Leren is belangrijk. Dat zal niemand ontkennen, maar aangezien vaak onduidelijk blijft wat leren oplevert, wat er dan wordt geleerd en hoe leren het politiek geformuleerde doel dichterbij brengt, wordt aan verantwoorden in de politiek-bestuurlijke context vaak meer betekenis gegeven dan aan leren. Hoe kan de overheid omgaan met leren dat wel degelijk relevantie heeft, terwijl de waarde ervan ter discussie staat in een politiek-bestuurlijke context? Een context waarin verantwoorden dominanter is en meer nadruk krijgt dan leren. Het essay schetst hiervoor twee richtingen.

Ten eerste wordt geconcludeerd dat leren in de vorm van een leerstrategie professioneler kan worden vormgegeven. Een leerstrategie zorgt ervoor dat leren een bewust proces is in opgavegericht netwerken. In zo’n strategie is aandacht nodig voor hoe het leren vorm krijgt, waarover geleerd kan worden en over de wijze waarop een lerende werkwijze onderdeel wordt van opgavegericht werken en de organisatievoering in de thuisorganisaties.

Ten tweede kan een prominentere rol gegeven worden aan leren in het beleidsproces, door na te gaan op welke manier leren naast verantwoording kan staan. Bijvoorbeeld door leren uitgangspunt te maken van evalueren en verantwoorden. Als leren het doel van verantwoording is, dan zijn ook prikkels en instrumenten nodig om lerend te kunnen werken.

Leren van interbestuurlijke en gebiedsgerichte aanpakken

Het vormgeven aan leren over een opgavegericht, interbestuurlijk en gebiedsgericht werken, professionaliseert de samenwerking tussen Rijk, regio’s en gebieden. Verschillende deal-vormen kunnen door kennis uit te wisselen – ook over departementen heen – van elkaar leren. Volgens de onderzoekers betekent het ook dat er meer aandacht moet zijn voor het leren van verschillende soorten van opgavegerichte netwerken, zoals deals, interbestuurlijke programma’s en regio-aanpakken. Het is een feit dat het sturen in netwerken de afgelopen jaren aan terrein wint binnen de rijksoverheid. Het uitwisselen van ervaringen en het leren van elkaar helpt daarbij.