Nano-Challenges: oplossingsmotor én vliegwiel voor maatschappelijke vraagstukken

Van eenzaamheid onder internationale studenten tot het helpen van oudere mensen om via digitale tools hun sociale contacten te onderhouden. Ook de tweede corona-golf brengt uitdagingen mee in de wijken van Enschede. Studenten van verschillende kennisinstellingen werkten samen daarvoor oplossingen uit in de Nano-Challenges van het EnschedeLAB.

Het EnschedeLAB is hét City Deal Kennis Maken project in de Twentse hoofdstad. In dit lab werken studenten Universiteit Twente, Saxion Hogeschool, ROC van Twente en AKI/ArtEZ samen aan échte vraagstukken uit de stad. Ze worden daarbij uitgedaagd om over de grenzen van hun instelling heen te kijken naar vernieuwende oplossingsrichtingen die de stad verder helpen. Vraagstukken die erg specifieke kennis vereisen, worden binnen één van de instellingen/opleidingen voorgelegd. Andere vraagstukken die meerdere soorten kennis, en dus een multidisciplinaire aanpak, vereisen, kunnen binnen een minor worden behandeld.

Nano-Challenge

Of ze worden uitgezet als Nano-Challenge. Het is sinds kort de nieuwe aanpak van stedelijke vraagstukken door studenten van het EnschedeLAB, vertelt coördinator Wiro Kuipers. “Afgelopen maart hadden we nog het idee om met het EnschedeLAB een programma te ontwikkelen dat zou passen bij de opleidingen en waar studenten twee dagen in de week aan de slag zouden gaan met stedelijke vraagstukken. Dat bleek praktisch onhaalbaar.

Geïnspireerd door het verhaal uit Utrecht van Erik Mooij met de Challenges ben ik naar onze regiegroep gestapt met het idee voor een eigen Challenge in Enschede: een Nano-Challenge, waar studenten in vier dagen tijd ervaringen opdoen met samenwerken met andere disciplines aan maatschappelijke vraagstukken, en met ontwerptools. Doel daarbij is niet om uitgekauwde oplossingen te bedenken voor deze vraagstukken, maar meer oplossingsrichtingen. Die kun je dan verder brengen in het onderwijs als estafette binnen projecten van verschillende opleidingen van de kennisinstellingen. Andere studenten pikken het weer op en brengen het weer verder. Denk aan afstudeerprojecten. Zo wordt de Nano-Challenge een oplossingsmotor en tegelijk een vliegwiel voor het oppakken van de maatschappelijke vraagstukken. Elk kwartiel willen we zo’n Nano-Challenge opzetten.”

Vraagstukken uit de stad

Het afgelopen kwartiel, in de maand september, zag het debuut van de Nano-Challenges. In de eerste challenge stonden drie stedelijke vraagstukken centraal in het kader van corona. Deze vragen waren ingediend door drie maatschappelijke organisaties uit de stad: welzijnsorganisatie Twentse Alliantie, de Leerkring Eenzaamheid Jongeren en de Twentse Naobers. In totaal 28 studenten van voornamelijk Saxion en AK AKI/ArtEZ I werkten, verdeeld over zeven gemengde groepen, samen aan oplossingen voor de drie aangedragen vraagstukken. “De vragen waren opgesteld eigenlijk vanuit een post-corona insteek, maar de actualiteit heeft ons ingehaald. Ze werden weer helemaal actueel”, aldus Kuipers.

Zo bleek in de eerste lockdown van de corona-pandemie dat niet alleen ouderen zich eenzaam voelden maar ook jongeren. Zeker degenen die vanuit een ander land in Enschede zijn komen wonen om hier te studeren of te promoveren. Voor deze jongeren zijn toen weliswaar allerlei initiatieven ontplooid, alleen zelden mét hen. Kuipers: “Om te voorkomen dat ze een volgende keer weer buiten de boot vallen was het doel om met de Nano-Challenge dit vraagstuk samen met die doelgroep aan te pakken.”

Een andere vraag die relevant is, zo bleek uit de eerste lockdown, is hoe je kwetsbare mensen, die niet digitaal of technisch vaardig zijn, kunt helpen met digitale tools. Waar de meeste mensen tijdens de lockdown dankzij die tools hun werk konden blijven doen, en hun sociale contacten konden onderhouden, konden ouderen en digibeten dat niet. Hoe zorg je ervoor dat deze groep mensen betrokken blijft? En in contact met familie en vrienden?

Het derde vraagstuk was ook corona-gerelateerd. Daarbij keken studenten naar oplossingen om vanuit de betrokkenheid van inwoners om te gaan met de toenemende zorgvraag in de komende jaren. Hoe kunnen we die het hoofd bieden? Op welke manier kunnen we dat samen doen? Hoe bewegen we van ‘Ziekte en Zorg’ naar ‘Gezondheid en Gedrag’? In de coronacrisis werd duidelijk dat hele nieuwe manieren van samenwerken mogelijk zijn en hoe we elkaar nodig hebben om uit de crisis te komen. Moeten inwoners niet ook actiever en vroegtijdiger worden betrokken bij zorg?

Oplossingsrichtingen

Wat leverde de Nano-Challenge op? “Er zijn zeven oplossingsrichtingen gekomen die best wel praktisch zijn. Van het inzamelen van bestaande devices om deze te hergebruiken voor kwetsbare groepen tot het idee en om een gezamenlijke zaterdagmiddag lunch te organiseren, waarbij met dezelfde ingrediënten, de deelnemers online samen koken en eten. Op 17 november is dat meteen uitgevoerd.”

Een ander idee was om een app/platform te ontwikkelen, waarop studenten elkaar online kunnen leren kennen op basis van soortgelijke eigenschappen of interesses, aangevuld met een fysieke plek waar je elkaar kunt treffen. Twee studenten zijn dit nu gaan uitvoeren.

Werken met échte context

Wiro Kuipers, trekker van de City Deal in Enschede.

Wat vonden de studenten ervan? Kuipers: “Een deel deed verplicht mee, een deel vrijwillig. Vooral vonden ze het samenwerken met andere opleidingen en studierichtingen, waar ze normaal niet zo snel in contact mee zouden komen, erg leuk. Ook het werken met echte context, om met echte vraagstukken aan de slag te gaan, vonden ze erg leuk. Sommige studenten hadden wel het gevoel alsof ze met de handrem erop moesten werken. Dat deden we bewust in de eerste twee dagen. We willen namelijk dat ze zich eerst goed verdiepen in de context, hoe het in elkaar zit, waar de mensen echt behoefte aan hebben. Dan pas kun je oplossingen verzinnen, een betere afweging maken en de nodige reflectie doen of een oplossing daadwerkelijk effect heeft. Je moet dus eerst zicht hebben of mensen er echt iets aan hebben.”

Kuipers gaat verder: “Wat we hebben gemerkt is dat studenten nog niet zo scherp hebben wat de opdrachtgevers precies kunnen. Even een app ontwikkelen is niet zo makkelijk voor een welzijnsorganisatie waar vijf mensen werken die samen 80 uur in een week. Of dat die organisatie weinig financiële ruimte heeft. Of de neiging om maar subsidie van de gemeente te vragen. Volgende keer willen hen meer bijstaan om dat bewustzijn mee te geven.”

Op 26 november vindt de volgende Nano-Challenge plaats. Er hebben al ruim 20 studenten zich aangemeld. Er staat deze keer maar één vraagstuk centraal: hoe kunnen we de overlast van rokers in wijken rond schoolterreinen beperken? Het gaat om wijken rond schoolterreinen en ziekenhuizen, waar wordt gehandhaafd op het rookverbod. Rokers zoeken nu andere plekken, en dat kan als gevolg hebben dat ze overlast veroorzaken, met afval, stankoverlast of geluidshinder. Hoe zouden we die overlast kunnen beperken zonder te verzanden in de zoveelste stoppen-met-roken campagne? Kuipers kijkt er naar uit: “Deze zal geheel in het Engels zijn. Ik ben echt benieuwd wat voor concepten de studenten verzinnen om deze overlast terug te dringen. Het is een lastige casus maar wel heel leuk.”

Meer informatie over het EnschedeLAB en de Nano-Challenges: www.enschedelab.nl