‘Op de Pendrecht Universiteit geven bewoners college aan professionals om de leefbaarheid van de wijk te vergroten’

Op de Pendrecht Universiteit in Rotterdam geven bewoners college aan medewerkers van onder andere de gemeente en woningcorporaties om de leefbaarheid van de Rotterdamse wijk Pendrecht te vergroten. Bien Hofman is initiatiefnemer van de Pendrecht Universiteit en al 39 jaar bewoner van de wijk. Tijdens de herstructurering van Pendrecht, die zo’n twintig jaar geleden van start ging en recentelijk werd afgerond, verbaasde het haar dat professionals allerlei ideeën hadden over de wijk. En dat er juist weinig gedaan werd met de kennis en ideeën van bewoners. Vanuit die gedachte kwam de Pendrecht Universiteit tot stand, waar de kennis van bewoners wordt overgedragen aan professionals in de wijk. We spraken haar over dit bijzondere initiatief en het effect van het project op de wijk.

Bien Hofman

Wat is de Pendrecht Universiteit?

“De Pendrecht Universiteit is onderdeel van Vitaal Pendrecht, een organisatie van bewoners die zich richt op een krachtig en leefbaar Pendrecht. Daar ben ik al bijna twintig jaar actief. Toen ik er net begon, kwam de herstructurering van Pendrecht op gang. Zo’n zestig procent van de woningen werden afgebroken. Daarvoor in de plaats kwamen nieuwbouwwoningen. De Universiteit Tilburg organiseerde in samenwerking met Vitaal Pendrecht destijds een atelier voor studenten. Zij deden onderzoek naar wat er verbeterd zou kunnen worden in Pendrecht. Aan de hand van colleges deelden ze hun onderzoeksresultaten met professionals van woningcorporaties, de gemeente Rotterdam en andere maatschappelijke organisaties in de wijk. Dat gebeurde in eerste instantie onder de noemer Pendrecht University. Met het idee van de colleges zijn we bij Vitaal Pendrecht verder gegaan.

We merkten dat bewoners enerzijds, en de gemeente Rotterdam en woningcorporaties anderzijds, tijdens de herstructurering met elkaar in gesprek waren. Maar van het echt luisteren naar elkaar was destijds nog geen sprake. Het verbaasde mij dat professionals allerlei ideeën hadden over de herstructurering van de wijk, terwijl ze er zelf niet woonden. Met de ideeën van bewoners werd in de uitvoering van de plannen weinig gedaan. Dat wilden we veranderen. We gingen aan de slag met de vraag welke kennis bewoners hebben over hun wijk en hoe zij die kunnen overdragen aan medewerkers van de gemeente en woningcorporaties. Zo kwam het idee tot stand om, in plaats van studenten, met bewoners samen te werken op de Pendrecht Universiteit – aangezien bewoners kritisch zijn en daarnaast baat hebben bij een goede beheersing van de Nederlandse taal besloten we Pendrecht University als goed voorbeeld om te dopen tot de Pendrecht Universiteit. Op de Pendrecht Universiteit zijn bewoners de professoren en professionals van woningcorporaties, de gemeente en andere maatschappelijke organisaties de studenten. Bij de onderwerpen waarmee de genoemde organisaties in de wijk aan de slag willen, zoals de renovatie van woningen of taalachterstand, zoeken we bewoners die dat onderwerp aan de hand van colleges verder kunnen brengen.”

Kun je een voorbeeld geven van hoe een college eruit ziet?

“De colleges vinden plaats in het leercentrum van Vitaal Pendrecht. We hebben hier, net als op de universiteit, collegezalen. De professionals zitten aan schooltafels en bewoners presenteren. Een tijd geleden werd er hier in de wijk een aantal flats gerenoveerd. Daar hebben colleges van een groep vrouwen uit de wijk een grote rol bij gespeeld. Zo beschreven zij aan professionals van woningcorporatie Woonstad dat zij veel familie uit het buitenland over de vloer krijgen. En dat zij daarvoor graag extra slaapplekken zouden hebben. Met die informatie is de woningcorporatie aan de slag gegaan. Door van acht woningen aan een trappenhuis vier woningen met elk twee etages te maken, kon er per woning een extra woon en slaapetage worden gecreëerd. Door de sanitaire voorzieningen bovendien te handhaven, zoals in de oude situatie, zijn er nu in elke woning twee toiletten en douches te vinden. En de keuken kon groter worden gemaakt. Zo lopen de bewoners elkaar niet in de weg wanneer ze logees hebben. De bewoners zijn nog steeds ontzettend blij met deze oplossing.

Het meest bijzondere college dat ik heb meegemaakt stond in het teken van jongeren. We werkten voor dit college weer samen met een atelier van de Universiteit Tilburg. Om beter te begrijpen wat jongeren in Pendrecht beweegt, vroegen we jongeren uit de wijk om een college te geven aan ambtenaren van de gemeente Rotterdam, medewerkers van enkele andere maatschappelijke organisaties en de wijkagenten. Enkele van de jongeren vertelden over hun ervaringen als gekleurde buurtbewoners. Zo leerden we dat het voorkwam dat vooral deze jongeren onderweg van het metrostation naar huis soms wel tot drie keer toe preventief gefouilleerd werden. Dat is heel naar. De jongeren voelden zich daardoor heel klein. Het college heeft voor meer wederzijds begrip tussen de jongeren en de wijkagenten gezorgd. Het preventief fouilleren was daarna afgelopen.”

Wat een mooie voorbeelden. Je noemde een samenwerking met de Universiteit Tilburg. Werken jullie ook met andere kennisinstellingen samen?

“Een ander project van Vitaal Pendrecht is de Taalfaculteit. Die is opgezet door drie studenten van de pabo-opleiding van de Hogeschool Rotterdam, locatie Museumpark. Als onderdeel van een minor hebben zij hier een taalschool opgezet. Zij mochten die geheel zelf vormgeven. Wij faciliteerden enkel het proces. Met behulp van ons netwerk kwamen de studenten in contact met enkele bewoners om taalles aan te geven. Dat was zo succesvol dat binnen de kortste keren meer dan tien mensen per dag zich wilden aanmelden voor de lessen. Bewoners met een taalachtergrond kunnen via het project ook worden opgeleid tot docent. Zo hebben enkele bewoners inmiddels een baan gevonden, bijvoorbeeld bij een lokale basisschool. Een van de studenten die betrokken was bij het opzetten van de Taalfaculteit is na de afronding van de minor bij de taalschool actief gebleven. Andere kennisinstellingen waarmee we samenwerken zijn de Hogeschool van Rotterdam, het Albeda en Zadkine College. We zouden heel graag gaan samenwerken met de Erasmus Universiteit, maar we moeten op zoek naar een onderwerp waarbij dit goed kan.”

Wat is het meest indrukwekkende dat je hebt meegemaakt in de afgelopen jaren?

“Aan het einde van het schooljaar organiseren we altijd een college op Plein 1953. Alle kinderen, docenten, ouders en belangstellenden komen naar het plein om te kijken naar een mooi afsluitend college, van, door en voor de kinderen en gericht op wat de kinderen in het afgelopen collegejaar geleerd hadden. Na drie keer is dit jaar voor een nieuwe vorm gekozen. Tijdens de afgelopen afsluiting werden er workshops georganiseerd die een uitgebreider inkijkje gaven in waar we bij Vitaal Pendrecht mee bezig zijn, zoals de Pendrecht Universiteit en de Taalfaculteit. Het is zo ontroerend om het plein vol mensen te zien!”

Tot slot: hoe zie je de toekomst van Vitaal Pendrecht en in het bijzonder de Pendrecht Universiteit voor je?

“Het is nog niet voor alle bewoners van Pendrecht duidelijk wat de kernprincipes van Vitaal Pendrecht zijn. Onze ‘mores’ noem ik die ook wel eens. Daartoe zijn we op dit moment bezig met de voorbereiding van een college voor bewoners en professionals in de wijk om die beter op de kaart te zetten. Wat staat bij Vitaal Pendrecht voorop? Waarom zijn we dit begonnen en welk belang hebben bewoners bij onze organisatie? Waar kunnen wij bewoners mee verder helpen? En hoe breng je een verandering op gang in de wijk? Kortom, we willen laten zien dat iedereen bij ons welkom is. Daarnaast zie ik graag dat er over vijf jaar nog meer bewoners bij ons actief zijn. Vooral in de vorm van een professionele baan. Als voormalig thuiszorgmedewerker ben ik ervan overtuigd dat een goede verzorger zichzelf overbodig maakt. Dat vind ik een heel mooi streven voor Vitaal Pendrecht en alle projecten van de Pendrecht Universiteit.”