‘Pact van Amsterdam leidt tot beter functioneren Europa’

Op 4 juli vierden vertegenwoordigers van steden, provincies, ministeries, kennisinstellingen en de Europese Commissie samen in Utrecht het 1-jarig bestaan van het Pact van Amsterdam. De ondertekening vorig jaar in de hoofdstad was de aftrap van de Europese Agenda Stad. Inmiddels zijn twaalf thematische partnerschappen van start gegaan.

Daaraan doen meer dan 85 steden, 28 landen, twaalf DG’s van de Europese Commissie en verschillende stakeholders, waaronder de Europese Investeringsbank, kennisinstellingen en NGO’s mee. De belangstelling is vele malen groter dan het aantal plaatsen in de partnerschappen. “De impact is gigantisch”, aldus Mart Grisel van EUKN, die onderzoek deed naar de resultaten van een jaar Europese Agenda Stad.

Utrecht

De viering in de Utrechtse Jaarbeurs werd georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het European Urban Knowledge Network (EUKN), Platform31 en de gemeente Utrecht. Jan van Zanen, voorzitter van de VNG en burgemeester van de gaststad, trapte de bijeenkomst af. “We vieren het 1-jarige bestaan en behaalde resultaten maar kijken ook vooruit welke rol steden spelen in toekomstig EU-beleid. Het werk is nog niet gedaan. Belangrijk in ons werk is dat we leren van elkaar, zowel binnen als tussen de Partnerschappen als in de samenwerking met anderen, zoals kennisinstellingen. Daarom doet Utrecht mee aan de Taskforce Urban Agenda, om te kijken hoe we de agenda kunnen uitbreiden.”

Voor Utrecht zelf is de Europese Agenda Stad ook belangrijk. “We hebben bereikt dat onze stad op het netvlies van de EU is komen te staan. Dat is noodzakelijk. De Europese beleidsagenda krijg je immers het beste samen met Europese steden voor elkaar. Steden en stedelijke regio’s zijn een onmisbare schakel voor de aanpak van maatschappelijke uitdagingen. Het Pact van Amsterdam leidt tot beter functioneren van Europa. EU, maak daarom gebruik van de kracht en dynamiek van de steden. Steden, wees een volwaardig partner.”

Idealisme van het Pact

‘De echo van het Pact van Amsterdam is overal voelbaar’, stelt Speciaal Gezant voor de Europese Agenda Stad Nicolaas Beets. Hij wijst naar de vele steden, lidstaten en stakeholders die betrokken zijn. Koploper is Italië met tien vertegenwoordigers bij Partnerschappen. “Wat echt belangrijk is dat we multilevel werken. Een vertegenwoordiger uit de Karpaten kan in Brussel komen meepraten over wat voor effect klimaatverandering voor zijn land is. Dat past bij het idealisme dat we hebben: steden laten meepraten aan tafel en dichter bij de burger komen. Natuurlijk zijn er ook uitdagingen. Wat gaan de Partnerschappen opleveren? Hoe gaan we het omzetten in Europees beleid? Ik ben enorm geïnspireerd door het enthousiasme in Europa.”

Partnerschappen

Een aantal partners van de eerste pilot-Partnerschappen vertelde over wat hun Partnerschappen opleveren. Zo kwam het Partnerschap Huisvesting met een app, waarmee steden hun oplossingen voor huisvestingsvraagstukken met elkaar kunnen delen. Volgens Victor Schaap van het ministerie van BZK is er ook een sterk ‘wij zijn Europa’-gevoel ontstaan onder de steden. “Hier voel je Europa, dat gun ik meer mensen.”

Bij het Partnerschap Luchtkwaliteit hebben de partners vooral aan elkaar moeten wennen tot nu toe geconcludeerd dat capaciteit en kennis in steden op het thema luchtkwaliteit onvoldoende is. Gezamenlijk gaan de partners dat aanpakken. René Korenromp, van het ministerie van Infrastructuur en Milieu noemt de samenstelling van het Partnerschap erg sterk. “Ambtenaren worden meegetrokken in het gevoel dat we met elkaar aan tafel zitten. Deze nieuwe manier van samenwerken maakt enorm veel energie los.”

In het Partnerschap Inclusie van Migranten zijn een aantal acties opgesteld, zoals kijken hoe leningen makkelijker worden voor steden, hoe Europese regelgeving voor minderjarige alleenstaande vluchtelingen kan worden aangepast en hoe kennisuitwisseling beter kan, ook richting betrokkenen waaronder vluchtelingen zelf. Zo vormen vijf vluchtelingen een adviesraad voor beter migratiebeleid.

‘Steden spelen een belangrijke rol’

Maarten Hajer presenteerde een essay dat hij samen met Suzanne Potjer van Urban Futures Studio heeft geschreven. Hij benadrukte hoe belangrijk de Europese Agenda Stad is, omdat het de belangrijke rol van steden erkent.. “In steden moeten we oplossingen vinden voor maatschappelijke vraagstukken en leren wenieuwe dingen door te experimenteren . In plaats van een kosten-baten analyse uit Den Haag, kijken we wat er gebeurt bij experimenten. Zorg dat steden van elkaar kunnen leren, horizontaal via netwerken.”

Verkenning naar Europese Agenda Stad

EUKN deed een verkenning naar de eerste resultaten van de Europese Agenda Stad. “Ook al is het Pact pas een jaar oud, het is wel een indrukwekkende prestatie wat er het afgelopen jaar allemaal is bereikt”, stelt Mart Grisel. “Het is boven verwachting dat tijdens drie EU-voorzitterschappen twaalf partnerschappen zijn gesloten. De weerstand van sommige lidstaten was aanvankelijk groot. Nu willen honderden steden deelnemen.”

Uit het onderzoek blijkt er een disbalans te bestaan bij sommige Partnerschappen, aldus Grisel. Zo zijn bij de eerste Partnerschappen de grootste steden het sterkst vertegenwoordigd, terwijl in de latere partnerschappen, die tijdens de voorzitterschappen Slowakije en Malta werden gesloten, juist kleinere steden meer zijn vertegenwoordigd. Een andere kwetsbaarheid is de beperkte tijd die mensen hebben om in te zetten voor de Europese Agenda Stad. Ook ontbreekt bij sommige partnerschappen nog een sense of ownership. Te vaak wordt het erbij gedaan. Grisel: “Een partnerschap is echt een project. Er moet aan gewerkt worden. Er zijn dus meer tijd en middelen nodig voor de partnerschappen.” Nu is er bijvoorbeeld ongeveer 1 ton per partnerschap per jaar aan budget aanwezig. Dat noemt Grisel te beperkt. Verder is de expertise bij sommige Partnerschappen nog te generalistisch. Juist experts kunnen werken aan betere regelgeving.

Zoals burgemeester Van Zanen in zijn openingswoord zei: We zijn nog maar net begonnen. Het werk is nog niet gedaan.