Tussenstand experimenten City Deal Inclusieve Stad

24 augustus 2017

In de City Deal Inclusieve Stad experimenteren vijf steden (Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad) in samenwerking met de ministeries van BZK, VWS, SZW, en V&J met ‘doen wat nodig is’ voor de inwoners van deze steden. Het doel van deze samenwerking is een fundamentele innovatie van het sociaal domein. De betrokken steden deelden hun ervaringen en geleerde lessen tijdens een aantal regiobijeenkomsten. In dit artikel bundelen we de opbrengsten.

De werkwijze van de City Deal Inclusieve Stad heeft de praktijk als vertrekpunt. Een analyse van 100 concrete casussen bracht de knelpunten in landelijk én gemeentelijk beleid in beeld. Uit deze analyse kwamen drie experimenten voort in de zogenoemde ‘Inclusieve Wijken’ van de deelnemende steden. De experimenten vinden plaats in de wijk Stratum in Eindhoven, in Pathmos en Stadsveld in Enschede, in de wijk Oud oost in Leeuwarden, in Ondiep Pijlsweerd in Utrecht en in alle wijken van Zaanstad. De ambitie van deze steden en de betrokken partners is vernieuwing van het ondersteuningssysteem op basis van praktijkervaringen. De experimenten zijn op dit moment in volle gang.

De experimenten
De experimenten van de City Deal Inclusieve Stad richten zich op drie onderwerpen: brede geldstroom voor meer handelingsruimte, schulden & beschermingsbewind en de professionalisering van wijkteamprofessionals. Binnen deze experimenten oefenen de steden met andere financierings- en verantwoordingsvormen, andere afspraken met instellingen, andere voorzieningen voor inwoners en andere competenties van de sociaal werkers. De contouren van de experimenten zijn in iedere gemeente hetzelfde, maar om maatwerk te kunnen bieden en aan te sluiten bij de lokale situatie, kan de invulling verschillen. Naast experimenten op drie onderwerpen werken de steden, afhankelijk van de lokale ambitie, ook aan een aantal andere onderwerpen: blockchaintechnologie of ‘het huishoudboekje’, aansluiting 18-/18+ en participatie. Meer informatie over de City Deal Inclusieve Stad en de experimenten vindt u op www.inclusievestad.nl.

Het uitgangspunt in deze City Deal is ‘doen wat nodig is’. Samen zetten de deelnemende steden de stap naar de leefwereld. Maar hoe kunnen we dit realiseren? De steden werken in deze zoektocht nauw samen door ervaringen te delen en de samenwerking te zoeken met andere organisaties zoals zorgverzekeraars en het CJIB, maar ook met kennispartners zoals het Instituut voor Publieke Waarden en Platform31.

Een kijkje in de keuken

In mei en juni 2017 organiseerde elke Inclusieve Stad een bijeenkomst waarin de gemeente en de wijkteamprofessionals de eerste resultaten en ervaringen van de experimenten presenteerden. Zoals dat past binnen gemeenteland waren de contouren vergelijkbaar maar gaf iedere stad haar eigen invulling aan de eigen bijeenkomst. In het plenaire deel van de bijeenkomsten stond het belang en doel van de City Deal centraal en deelden de steden het verhaal achter de lijfspreuk van de City Deal: ‘doen wat nodig is’. Ook gaven ze een inkijkje in de samenwerking met het Rijk en de werking van ‘de rode knop’. De rode knop stelt City Deal steden in staat om casussen, waarbij het lokaal met betrokken partijen niet lukt om een oplossing te vinden, op te schalen naar rijksniveau. Om via die weg wel tot een oplossing te komen.

Om meer te weten te komen over de verschillende experimenten en de ervaringen van wijkteamprofessionals in de Inclusieve Wijken, gingen de deelnemers uiteen in praktijkgerichte deelsessies, waarin onder andere de volgende vragen aan bod kwamen: hoe werken beleidsadviseurs en wijkteamprofessionals samen? Hoe pas je de interne gemeentelijke organisatie aan op deze werkwijze? Hoe komen ze uiteindelijk tot creatieve oplossingen voor de inwoners van de Inclusieve Wijken? En wat hebben ze daarvoor nodig?

Deelsessies

Tijdens de deelsessies presenteerden de gemeenten hoe zij ieder een eigen invulling geven aan de experimenten passend in de lokale situatie. De deelsessies ‘brede geldstroom voor meer handelingsruimte’ illustreren dit met een verrassend overeenkomstige conclusie: werken met een brede geldstroom voor het sociaal domein is effectief en klantgericht maar vraagt om een cultuuromslag van de gehele organisatie. Hieronder een illustratie.

In Enschede vertelden wijkteamprofessionals over hun dagelijkse praktijk sinds het werken met de opdracht ‘doen alsof er geen schotten zijn’. Dit is niet altijd makkelijk. De wijkteamprofessionals gaven aan tegen kokers binnen de gemeente en zorginstanties aan te lopen en ook van henzelf vraagt het veel flexibiliteit. Zo fungeren ze de ene dag als makelaar en de andere dag als accountant. Maar de aanpak heeft effect. De manier van werken laat zien waar het schuurt in ons systeem. De eerste resultaten tonen aan dat de aanpak ook tot besparingen leidt.

In Zaanstad presenteerde de gemeente de werking van hun maatwerkbudget. Dit budget kan de wijkteamprofessional naar eigen inzicht inzetten. Verantwoorden doen ze niet meer op de oude manier maar door het maken van een kassabon waarbij gekeken wordt naar efficiëntie en rendement. De professional moet wennen aan deze nieuwe vrijheid. In het begin van het experiment werd het maatwerkbudget te weinig ingezet maar gedurende het proces maken de wijkteamprofessionals er steeds meer gebruik van. De gemeente merkt dat een cultuuromslag is ingezet.

De gemeente Leeuwarden besprak tijdens de deelsessie hoe zij zorg anders in gaat kopen. De gemeente introduceert een gebiedsondersteuningsnetwerk waarin enkele zorgaanbieders een brede aanbesteding krijgen om de zorg voor een wijk te verzorgen. Dit verandert de prikkel van zoveel mogelijk zorg naar zo gepast mogelijke zorg. Op deze manier kunnen ook partners zoals de zorgaanbieders betrokken worden in de brede geldstroom.

Belangstelling voor de bijeenkomsten kwam met name vanuit andere gemeenten, betrokken organisaties uit de regio, zoals woningcorporaties, zorgverzekeraars en thuisadministratie-organisaties en landelijke partners zoals ministeries en de VNG.

City Deal Inclusieve Stad: de opbrengsten

Hoe brengen de betrokken steden het uitgangspunt ‘doen wat nodig is’ in de praktijk? Hoe passen ze de interne organisatie aan om wijkteams een brede handelingsruimte te geven? Hoe voorkomen ze willekeur bij het inzetten van maatwerk? Hoe zorgen ze dat het wijkteam niet overbelast raakt? En hoe kan de werkwijze uiteindelijk worden uitgerold naar de hele stad of het hele land? De deelnemers ontvingen tijdens de bijeenkomst een aantal concrete adviezen: sluit aan bij de beweging om te doen wat nodig is. Ga vooral aan de slag, houd het niet bij praten maar ga het proberen. Zorg dat de hele organisatie meedoet. Deze tips werden tijdens de deelsessies voorzien van inspirerende verhalen van wijkteamprofessionals met hun creatieve oplossingen die door deze City Deal zijn ontstaan.

Creatieve oplossingen

Welke creatieve oplossingen vind je wanneer je doet wat nodig is? Hieronder enkele voorbeelden:

In Zaanstad lag de focus op meer begrip en kennis tussen de gemeente en bewindvoerders. Daarom organiseert de gemeente bijeenkomsten waarin de twee partijen elkaar leren kennen. De resultaten zijn positief. De bewindvoerders en gemeente weten elkaar te vinden en kijken samen naar de keten. Dit verbetert de kwaliteit en zorgt ervoor dat mensen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Ook met de rechtbank gaat Zaanstad in gesprek om inzicht te krijgen in elkaars rol.
De wijkteamprofessionals in Enschede ontdekten dat kinderen uit de wijk met een taxi naar een zorgboerderij werden gebracht om ouders te ontzorgen. Dit is een dure oplossing, waar alternatieven voor bestaan. Door met een andere bril te kijken, bedacht het wijkteam dat deze opvang ook bij een speeltuin in de wijk opgezet kon worden. Het resultaat is een verlaging van kosten voor de gemeente en kinderen die in hun eigen buurt opgevangen kunnen worden.
In Utrecht legde de gemeente de casus van een minderjarig meisje met een ernstig progressieve ziekte voor. Het meisje gaat een dagdeel naar school, maar om haar te kunnen brengen is passend vervoer nodig. De kosten van 31 euro per dag konden haar ouders niet betalen en de gemeente had hier ook geen voorziening voor. Het buurtteam in Utrecht vond een oplossing met een deelabonnement bij Greenwheels, dat deels uit persoonsgebonden budget en deels door de gemeente betaald kon worden. Dit werd besproken in het City Dealoverleg, waarop het UWV aangaf dat hier vanuit het UWV een regeling voor bestaat die de kosten kan dekken.

De komende maanden blijven de City Deal steden werken aan de uitvoering van de experimenten. Het Verwey-Jonker Instituut onderzoekt in opdracht van de City Deal Inclusieve Stad de effectiviteit van de experimenten. Het accent ligt hierbij op de ervaringen van de 100 huishoudens met de nieuwe aanpak in de Inclusieve Wijken en die van de betrokken wijkteamprofessionals. Ook werken de steden aan aanbevelingen voor een veranderagenda voor het Rijk. Daarnaast zal in januari nog een bijeenkomst plaatsvinden waar de resultaten van deze City Deal worden gedeeld. .

Meer informatie over de City Deal Inclusieve Stad vindt u op www.inclusievestad.nl.