Van afscheid naar een nieuw begin: een inclusieve toekomst

Agenda Stad-collega’s Farida Polsbroek en Angélique Boel namen op donderdag 27 juni afscheid, van Agenda Stad en van het ambtenarenleven. Passend bij hun bescheidenheid en decennialange bevlogen inzet voor de publieke zaak, wilden ze niet zelf in de schijnwerpers staan maar juist de spotlights richten op een onderwerp dat hen erg aan het hart gaat: het belang van diversiteit en inclusie bij de Rijksoverheid. Niet alleen voor beter, eerlijker en meer representatief beleid, maar ook voor méér innovatie, door de veelkleurigheid van mensen en persoonlijkheden beter te benutten.

Daarom organiseerden Farida en Angélique een kennis- en inspiratiemiddag over dit thema in Podium Mozaïek in Amsterdam. Ruim vijftig aanwezigen, zakelijke partners uit het Rijksnetwerk van Farida en Angélique, en anderen die dit thema een warm hard toedragen, werden welkom geheten door dagvoorzitter en Agenda Stad-collega Charlotte Moolenaar. Farida en Angélique vertelden zelf ook over waarom ze deze dag hebben georganiseerd. Zelfs bij Agenda Stad waar iedereen eigenlijk een ‘veranderambtenaar’ is, is er namelijk nog steeds te weinig aandacht voor diversiteit en inclusie. In organisaties worden diversiteit en inclusie helaas vaak nog als een probleem gezien. Met de kennis- en inspiratiemiddag hopen Farida en Angélique diversiteit en inclusie positiever te framen. En zo te stimuleren dat diversiteit en inclusie onderdeel worden van ieders werkwijze.

Lekker ongemakkelijk

Plaatsvervangend secretaris-generaal Mark de Boer roept ambtenaren op vaker ‘naar buiten’ te gaan en in contact te komen met doelgroepen waar ze wel óver praten, maar niet méé. Foto: Kick Smeets

Plaatsvervangend Secretaris-Generaal van BZK Mark de Boer sprak vervolgens over diversiteit en inclusie bij de overheid. Volgens hem is de overheid een plek waar je jezelf mag zijn, maar zijn er nog grote stappen die we moeten zetten om het voor iedereen zo te laten zijn. Ook voor hem hadden Farida en Angélique een afscheidscadeau. Een veelkleurige pennenbak met kleurpotloden met een welkomsttekst voor alle soorten mensen. En een peper- en zoutvaatje dat zowel verwijst naar het ongemak dat er mag zijn als we het hebben over diversiteit en inclusie en daarmee ook verbinding symboliseert.

De Boer zegde toe de geschenken later die dag aan de beoogd minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties te overhandigen, om zo te onderstrepen dat de organisatie veel belang hecht aan diversiteit en inclusie. En natuurlijk hield hij woord, zo bleek uit de foto die De Boer na de bijeenkomst deelde.

pSG Mark de Boer overhandigt de potlodenset aan, dan nog ‘beoogd’, minister van BZK Judith Uitermark.

Van éénrichtingsverkeer naar collectieve verantwoordelijkheid

Journalist Sheila Sitalsing vertelde daarna in een persoonlijke column over de ontwikkeling van diversiteit en inclusie in de 38 jaar dat ze in Nederland woont. Met alle goede bedoelingen uit ongemakkelijke momenten die ze meemaakte als minderheid leerde ze drie dingen:

1. Nederlanders leren niets over het koninkrijk voorbij de Noordzee, terwijl ‘buitenlanders’ alles over de Nederlandse geschiedenis en staatskundige structuur leren.
2. Nederlanders konden zich die luxe veroorloven.
3. En Nederlanders meenden dat ze nog nooit een vrouwelijke premier in het Koninkrijk gehad hadden, zich kennelijk niet bewust van Maria Liberia-Peters die van 1984 tot 1986 en van 1988 tot 1994 premier van de Nederlandse Antillen was. En Lucina Elena da Costa Gomez-Matheeuws, die in 1977 deze functie als eerste vrouw bekleedde.

Venijnig, raak en met humor. Sheila Sitalsing houdt de aanwezigen een spiegel voor over diversiteit en inclusie. Foto: Kick Smeets.

Met haar persoonlijke verhaal illustreerde Sitalsing dat inclusie in de praktijk vaak éénrichtingsverkeer is: de ander moet zich aanpassen aan de Nederlandse normen en daarin integreren. Divers en inclusief zijn, zou een collectieve verantwoordelijkheid moeten zijn waarbij alle achtergronden op waarde geschat worden. Het echte gesprek over wie gehoord wordt en wie mag meedoen, staat nog in de kinderschoenen, aldus Sitalsing.

Eigen drempel over

Dat gesprek aangaan, daar weten Boudewijn Bugter en Mirjam Suiker alles vanaf. Als respectievelijk directeur/adviseur en social service designer bij advies- en ontwerpbureau theRevolution, helpen ze publieke organisaties om anders te kijken, te denken en te werken. In de praktijk betekent dat o.a. nadenken over de vraag wie er aan tafel zitten, wie er nog missen en wie er bepaalt wie aan tafel zitten.

Spanning, ook bij Bugter en Suiker. Hoe heeft de zaal gestemd op hun stellingen over het contact aangaan met doelgroepen die verder van hen afstaan? Foto: Kick Smeets.

Met vragen aan het publiek peilden Bugter en Suiker waar de moeilijkheden zitten in het bereiken van stemmen die niet gehoord worden. Hoe doe je dat namelijk als je niet weet waar je de ander kan tegenkomen? En hoe begin je zo’n gesprek? Met praktische voorbeelden uit projecten lieten Bugter en Suiker zien dat het niet altijd heel moeilijk hoeft te zijn. Een vragenspel, wachten en praten combineren met het maken van tosti’s en het geven van complimenten zijn simpele manieren om het gesprek aan te gaan. Je eigen drempel over en de andere deur openen: zo simpel kan het zijn.

Inclusie is ook uitproberen

In het panelgesprek daarna bespraken Marijn Wilbrink (programmamanager diversiteit & inclusie bij het ministerie van BZK), Helen Kardan (directeur wetenschap & technologie bij TNO), Shervin Nekuee (organisatiesocioloog en adviseur diversiteit & inclusie, o.a. bij het ministerie van SZW) en Suzanne Potjer (Chief Exploration Officer bij Agenda Stad) hoe we samen verder komen. Innovatief samenwerken betekent elkaar opzoeken en elkaar versterken; beginnend bij de coalition of the willing zoals Potjer het noemt.

In het geanimeerde panelgesprek vertelt Nekuee onder andere dat een thema als diversiteit en inclusie alleen tussen de oren kan komen bij organisaties door een mix van zachte verleiding en soms met je vuist of tafel slaan. Foto: Kick Smeets

Nekuee bepleit dat het eigenaarschap om diversiteit en inclusie mee te nemen bij iedereen hoort te liggen. En dat begint aan de bovenkant. De leiders van de toekomst zijn inclusieve leiders. Als het aan Kardan ligt, is daar vooral veel vooruitgang te boeken. Diversiteit is er. Maar ervoor zorgen dat iedereen gehoord wordt, is de stap naar inclusie die vaak ontbreekt.

Inclusie gaat dus niet alleen over de ander maar ook over onszelf. Wie zijn we en wat kan iedereen bijdragen aan wie we zijn? Potjer benadrukte nog maar dat het meestal niet in één keer goed gaat – of hoeft te gaan. Uitproberen is goed. De veranderopgave die de overheid heeft, heeft ook te maken met de manier waarop we kijken naar het maken van fouten. Uitproberen en leren hoe het onderweg beter kan. En als je het niet weet, kun je het ook leren, voegt Nekuee daaraan toe.

Afdelingshoofd Dirk Spannenburg bepleit in zijn dankwoord dat we juist in de komende decennia ambtenaren nodig hebben zoals Angélique en Farida: geëngageerd en bevlogen. Foto: Kick Smeets

Drempels en kansen

In hun reflectie op de middag gaven Farida en Angélique aan dat ze hopen dat het enthousiasme niet hier eindigt. Diversiteit en inclusie bieden kansen voor innovatie in beleid en uitvoering. Vanuit verschillende perspectieven kijken, leidt tot innovatie. Maar anders kijken schuurt soms wel. Durf je namelijk om iemand aan te nemen die niet helemaal in het plaatje past? Maak je ook een praatje met iemand die niet in je eigen bubbel zit? De uitdagingen en drempels zijn er, maar we moeten ook oog hebben voor de kansen die we kunnen pakken. Tot slot verraste afdelingshoofd Regio en Leefbaarheid van het ministerie van BZK Dirk Spannenburg Farida en Angélique met een dankwoord en bloemen, waarna er gelegenheid was om met elkaar na te praten over dit thema en te proosten op diversiteit, inclusie én op een mooie nieuwe levensfase voor Farida en Angélique.

Diversiteit en Inclusie is geen éénrichtingsverkeer, net als een goed gesprek. Daarom het goede voorbeeld geven door na te praten en beelden uit te wisselen. Foto: Kick Smeets