‘Succes van City Deals rust niet alleen op ‘best practices’ maar ook op ‘best people”

Ongeveer dertig City Deal makers van Agenda Stad kwamen op 15 mei bijeen in Molen de Ster in het centrum van Utrecht. Waar binnen de City Deals de partners veel kennis en ervaringen met elkaar uitwisselen, gebeurt dat nog niet al te vaak tussen de verschillende deals. Wat werkt wel, wat werkt niet? Een Community of Practice-dag in Utrecht voor de projectleiders van de verschillende deals.

Vanuit het ministerie van BZK en Agenda Stad trapte Natalie Burgers, hoofd van Team Regio, het eerste blok van de dag af, dat in het teken stond van de City Deal Elektrische Deelmobiliteit. Ze gaf een korte inleiding hoe binnen BZK het programma Stad nu opnieuw georganiseerd is in Team Regio, waaronder ook Woondeals en Regiodeals horen. “De hele basis hiervoor is te vinden in het regeerakkoord: werken als één overheid om maatschappelijke thema’s verder te brengen. Het is mooi hoe de City Deals daar op aanhaken. Dat loopt als een rode draad door alle deals, ook de Woon- en Regiodeals. Daarom is het goed dat we vandaag bij elkaar zijn. Wat werkt wel, wat werkt niet. Dat vertalen we verder. De behoefte bij BZK is groot om daarover meer te horen.”

‘Niet alleen best practices maar op best people’

En dat er veel gebeurt rondom de City Deals, benadrukte Frank Reniers, programmamanager Stad, van het ministerie van BZK. Hij gaf een korte opsomming van wat hij de afgelopen week voorbij heeft zien komen. Zo was Bart Stoffels met de City Deal Klimaatadaptatie op bezoek in Rotterdam om te kijken wat er vanuit de City Deal kan worden toegevoegd aan het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. De City Deals Kennis Maken, Waarde van Groen en Blauw in de Stad en Voedsel op de Stedelijke Agenda hadden belangrijke bijeenkomsten. De City Deal Woonabonnement heeft een voet tussen de deur gekregen bij de Europese Investeringsbank om dat project op te schalen. Bij de City Deal Zicht op Ondermijning is onlangs Groningen als tiende stad toegetreden.

Frank Reniers (foto Ramon van Jaarsveld, Clickshots Evenementenfotografie)

Elke City Deal probeert een werkvorm voor zichzelf te maken, stelde Reniers. “Opvallend is dat er geen werkvorm voor City Deals in het algemeen is. Er is geen Community of Practice. Mijn doel is dan ook dat niet elke City Deal het wiel uit hoeft te vinden, maar dat ze van elkaar leren en elkaars slimmigheden gebruiken en verder brengen. Voor de City Deals die nu nog lopen, maar ook voor de zes nieuwe deals die we starten en verkennen. Het succes van de City Deals hangt niet alleen af van best practices maar van best people. De mensen die de drijver zijn achter de City Deals: jullie.”

De rol van de trekker

De projectleiders van de City Deals en andere betrokken deelden verder hun ervaringen. Een uitdaging waar veel van hen tegenaan lopen is de beperkte tijd die iedereen heeft. Hoe maak je keuzes? Een City Deal doen mensen er vaak bij, niet echt fulltime. Kees van Reijden, secretaris van de City Deal Elektrische Deelmobiliteit ziet zichzelf als accu die deze City Deal moet opladen. “Mijn uitdaging is wel de vraag hoe je ervoor zorgt dat mensen bij de les blijven. De deal is ondertekend, maar nu moeten we ook echt wat gaan doen. Je merkt dat een Deal kan verzanden door dagelijkse activiteiten.”

Een ander punt dat als belangrijk wordt gezien, is het meekrijgen van bestuurders. Maar hoe krijg je na een collegewisseling nieuwe bestuurders weer mee? Dan blijkt de handtekening die onder een City Deal staat weer heel belangrijk te zijn om op terug te vallen. Er ligt veel goud klaar in een City Deal, stelt een van de aanwezigen. “Hoe organiseren we dat het zichtbaar wordt en wordt opgepakt? Dat zou ik graag meer zien.” Bij Elektrische Deelmobiliteit doen de projectontwikkelaars dat, die zijn aan het bouwen, de kranen staan er. Zij hebben de business case. De projectontwikkelaar steekt zijn nek uit, aldus Van Reijden. “De drijfveer om deze City Deal echt uit te voeren zit bij de commerciële jongens. Dat is een toegevoegde waarde. Daarom krijgen we ook echt iets van de grond, namelijk appartementen die worden aangeboden met elektrische deelmobiliteit.”

Meerdere projectleiders herkennen zich in dat beeld. De wil is er zeker, maar City Deal-partners hebben een vorm van trekker nodig om ook echt dingen samen te doen.

Marc Noordhoek is trekker van de City Deal Zicht op Ondermijning en doet dat voor 2,5 dag. “Als je maar een halve dag per week hebt, moet je echt een balans vinden tussen de inzet en het te bereiken doel. Ik heb de partners gezegd dat wanneer ze meedoen dat niet vrijblijvend is, anders kost het energie en levert het niets op.”

Lomboxnet

Een van de deelnemers aan de City Deal Elekrische Mobiliteit is Lomboxnet. Directeur Robin Berg gaf een korte presentatie van het succesvolle project, dat in de wijk Lombok een eigen grid heeft gebouwd en de eerste bi-directionele laadpaal neerzette die 24 uur per dag eigen energie kan leveren. Het haalde veel media en dat zorgde onder meer voor meerdere proeftuinen en een samenwerking met Renault. “Utrecht wordt de eerste stad ter wereld met 150 bi-directionele laadpalen. Wij gaan die komende jaren plaatsen.”

Robin Berg (LomboXnet) vertelt (foto: Ramon van Jaarsveld, Clickshots Evenementenfotografie)

Met Renault heeft Lomboxnet het concept We Drive Solar ontwikkeld, waarbij verhuurders van appartementen elektrische deelauto’s aanbieden bij de verhuur van appartementen. In een project aan de Lange Nieuwstraat in Utrecht doet al 60 procent van de bewoners van een appartementencomplex mee. “Het aardige is dat de handtekening onder de City Deal en af en toe aandacht voor ons belangrijker is geweest dan elke maand over ons project vergaderen. Wij worden benaderd door projectontwikkelaars die gelezen hebben dat alle grote steden meedoen, maar ook Neprom, beleggers en grote ontwikkelaars. Iedereen is aanspreekbaar vanwege die handtekening. Wij merken dat dit zijn werk doet. We hebben nu 60 opdrachten en allerlei leads in City Deal-gemeenten maar ook daarbuiten, bij automerken. En dat is precies wat we willen, zo’n zwaan-kleef-aan effect. Dat het niet alleen blijft bij Utrecht maar overal in het land.”

Voedsel verbindt

De dag ging verder in de Voedseltuin in de wijk Overvecht, een gemeenschappelijke tuin waar wijkbewoners meewerken aan de productie van groenten, fruit en kruiden. Hier vertelde Henk Renting, inhoudelijk expert, meer over de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda. “De Voedseltuin is een prachtig voorbeeld hoe voedsel verbindt. Het is een plek waar voedsel groeit, een sociale plek, geeft een groene infrastructuur en verbindt de wijk onderling, zoals jongeren en cateraars. Juist in steden ontstaat verbinding op zulke concrete plaatsen. Die verbinding is wat wij met de City Deal willen doen.”

Die verbinding is volgens Renting goed van de grond gekomen tussen verschillende beleidsdomeinen, tot aan strategisch adviesniveau, maar ook met kennisinstellingen als PBL en het Voedingscentrum is dat gelukt. Dat heeft gezorgd voor die kracht. De City Deal is ook inspirerend geweest voor provincies. “Er is een soort parallelle dynamiek ontstaan bij de provincies, in alle 12 provincies zijn mensen met voedsel bezig.” Sommige verbindingen zijn minder goed gelukt, zoals met rijksniveau, stelt Renting. Steden willen het vooral invulling geven, maar op rijksniveau is de aandacht voor voedsel aan het afbrokkelen.

Henk Renting in de Voedseltuin (foto: Ramon van Jaarsveld, Clickshots Evenementenfotografie)

City Deal Kennis Maken

Rowinda Appelman, kwartiermaker van de City Deal Kennis Maken, vertelde kort over haar ervaringen. Ze begon met een grote dosis enthousiasme met een rondje Nederland om mensen van allerlei niveaus met elkaar te verbinden en organiseerde later conferenties en intervisiebijeenkomsten. Toen OCW kwam met 1 miljoen euro om impulsen te geven aan steden, kwamen de partners echt in beweging. De komende periode komt er nog eens 3,7 miljoen euro bij. “Het was dus echt opbouwwerk. Ik ben als een soort missionaris elke keer opnieuw het verhaal gaan vertellen.” En waar de City Deal aanvankelijk in een niche in de onderwijssector zat, is het nu onderdeel van de Strategische Agenda van OCW. “Door maar voort te bouwen zijn we gekomen tot waar we nu staan. Nog steeds zijn alle 19 steden aan boord. Heel veel steden willen dan ook een vervolg.” Appelman is nu bezig samen met Agenda Stad om te kijken of er met PleinBZK een besloten intranet kan worden opgezet waar alle netwerkpartners onderling kunnen communiceren.

Learning Lab Lombok

Weer terug in de wijk Lombok bezoekt de groep projectleiders het Learning Lab Lombok in het Stadsklooster, een van de projecten die hoort bij de City Deal Kennis Maken. “Academisch onderwijs moet dicht bij de community staan. Het moet betekenisvol zijn voor zowel student als maatschappij”, aldus Jeroen Vermeulen van de Universiteit Utrecht. “Hier wordt lokale kennis verbonden met de kennis die studenten met zich meebrengen.”

Bezinning in het Stadsklooster (foto: Ramon van Jaarsveld, Clickshots Evenementenfotografie)

Het project draait om sociaal ondernemerschap. De studenten werken samen met de professionals aan nieuwe oplossingen die vraagstukken verder brengen. Een van de projecten is de Voorkamer, een woonkamer waar nieuwkomers (statushouders, vluchtelingen) en mensen uit de wijk elkaar kunnen ontmoeten. Het project kan meer betrokkenheid van de wijk krijgen. De studenten worden ingezet om te kijken hoe dat kan worden bevorderd. “Als student brengen we een frisse blik, een andere invalshoek”, zegt een van hen. Een ander zegt dat ze na haar studie ook altijd betrokken zal blijven bij de Voorkamer. Kwartiermaker Sander van Zandvoort wordt hier erg blij van. “Dit noem ik al winst: dat de studenten meer bewust zijn geworden van hun omgeving. Dit project creëert burgerschap. We hebben 30.000 studenten in Utrecht. Stel je voor dat we die allemaal die blik kunnen meegeven. Dat is pas winst voor de samenleving.”