‘Uitdagingen kunnen we alleen aangaan door samen te werken’

Een broedplaats waar onderwijsprofessionals met passie en een actieve rol binnen het onderwijs samen kunnen innoveren en onderzoeken. Sinds 2018 heeft Leiden zo’n plek midden in de stad: het Leiden Education Fieldlab, oftewel het LEF. ‘Je zult bij ons niets vinden dat alleen maar voor po is of voor mbo.’

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Cultuur & Communityvorming en Interne Verbinding.

Het LEF is gestart vanuit een gezamenlijk verlangen om sectoroverstijgend met elkaar samen te werken, legt projectleider Sanne van der Linden uit. “Het was belangrijk dat er een plek kwam waar onderzoek en innovatie van het onderwijs de volle aandacht kreeg. Alle mensen in de onderwijssector verdienen een plek waar je geïnspireerd raakt en verbonden bent met onderwijsontwikkeling.”

Uit je eigen omgeving komen

Sanne van der Linden.

Het idee voor de broedplaats pitchte Van der Linden tijdens de Leidse Onderwijstafel aan de bestuurders van de verschillende onderwijsinstellingen. Die waren meteen enthousiast. Alleen over de vorm was men het niet meteen eens. Moest het LEF een rondreizend circus worden of een fysieke ontmoetingsplek? Van der Linden: “We hebben uiteindelijk besloten vooral mensen uit te nodigen om uit hun eigen organisaties te komen. Als je nieuwe dingen wilt doen, moet je naar een nieuwe omgeving komen. Anders word je te gekleurd door je huidige werkplek. Toen er een oud schoolgebouw vrijkwam grepen we onze kans. Daar hebben we deze mooie plek gecreëerd die dus heel goed is ontvangen.”

Sinds de start in het najaar van 2018, kende het LEF dan ook een vliegende start, aldus Van der Linden. “Het idee om met verschillende sectoren samen te werken wordt zo goed ontvangen dat veel mensen ons weten te vinden. Er ontstaan zoveel verbindingen en de fysieke ruimtes in onze broedplaats worden zo goed benut dat we voor nieuwe uitdagingen komen te staan, als het hosten, optimaal verbinden en zichtbaar maken van opbrengsten.”

Unieke samenwerking

De samenwerking in Leiden in het LEF is uniek, stelt Van der Linden. “Wij zijn met maar liefst dertien partners gestart. Alle onderwijslagen in de stad zijn betrokken: van kinderopvang tot universiteit. We hebben het allemaal in Leiden.” Daarnaast zocht ze nog andere partners erbij zoals het ondernemersfonds, musea, schoolinrichters, meubelleveranciers en Naturalis. “Daar hebben we voor gekozen omdat we het belangrijk vinden dat we niet alleen dingen doen in onze eigen context. Wanneer je op de grens van je eigen sector gaat zitten kom je pas echt in beweging komt. We willen juist ook buiten de scope van het onderwijs kijken.”

En dat is belangrijk, gaat Van der Linden verder. “We staan in het onderwijs momenteel immers voor hele grote uitdagingen. Denk aan digitale geletterdheid, maar ook het anders organiseren van het onderwijs wat hard nodig is door het ontstane lerarentekort. Die kunnen we alleen aangaan door samen te werken. Dat is ook een van de drijfveren geweest om te starten met het LEF. We hebben de ambitie om met elkaar het onderwijs te versterken, te verdiepen en te vernieuwen. Alles wat we doen in het LEF is daarom sectoroverstijgend. Je zult bij ons nooit iets zien wat alleen maar voor po is of voor mbo. Alles is voor alle sectoren toegankelijk. We willen die verschillende perspectieven van elkaar benutten. We bepalen nu met bestuurders en programmateam in welke innovaties we ons met elkaar in willen verdiepen?”

Vonk-activiteiten

De uitdagingen komen ook terug in de bijeenkomsten die het Fieldlab regelmatig organiseert onder de naam Vonk-activiteiten.  Van der Linden licht toe: “In deze bijeenkomsten ‘vonken’ we innovaties aan die interessant is voor meerdere doelgroepen. We laten met de aanwezigen de energie heen en weer stromen over het onderwerp en geven daarbij veel ruimte voor creativiteit. Elke vonkactiviteit eindigt met een gezamenlijke vraag, missie, pilot of ontwerp. Het is mooi om te zien hoe deelnemers altijd weer zin hebben om met elkaar het vervolg aan te gaan.”

Belangrijk dan ook is de follow-up, benadrukt Van der Linden: “Wat je vaak ziet is dat mensen bij een workshop helemaal enthousiast raken ergens over en dan vervolgens in de eigen organisatie terugkomen waar onvoldoende bedding blijkt te zijn om het idee verder uit te werken. Daarom zorgen wij er altijd voor dat een Vonk-activiteit eindigt met een gezamenlijke vraag, onderzoek, experiment of pilot. Daarna halen we de mensen weer samen die zich daaraan met elkaar hebben willen verbinden en begeleiden we de vervolgstap. Zo lopen er nu van al diverse follow-ups van onze Vonk-activiteiten die we vanuit het programmateam begeleiden.”

Studenten en leerlingen

Ook voor studenten en leerlingen is er een rol weggelegd in deze onderwijsvernieuwing. Juist hun expertise is nodig om de ontwikkelingen in het onderwijs goed te doorgronden, vertelt Van der Linden.” Hoe ervaren zij dingen, wat hebben zij nodig? Waar zien zij kansen? Een mooi voorbeeld is dat de jaarlijkse Nacht van de Leraar, een landelijk evenement waar 450 onderwijsprofessionals op af komen, waaronder veel leraren. Hier denken leerlingen en studenten mee over wat het thema moet worden.”

Studenten van de Pabo zijn nauw betrokken bij een Vonk-activiteit over Activerend Onderwijs in maart. Leerlingen van het vmbo verzorgen regelmatig de catering bij ons. Die denken mee over de hapjes en drankjes die passen bij een activiteit, maken ze en serveren ze uit. “We kijken steeds hoe kunnen we leerlingen en studenten betrekken in de beweging die we aan het maken zijn.”

Ook de relatie met de stad is hecht. Leiden is niet alleen een financiële maar ook een inhoudelijke partner. Van der Linden: “Onlangs was het avondsymposium Kennisstad Leiden waarin alle Leidse uitdagingen op tafel lagen. Onze stuurgroep en programmateamleden zaten aan die tafel om te kijken bij welke vraagstukken uit de stad LEF een rol kan hebben. Vanuit het netwerk van het Leidse onderwijsveld en zoeken we naar waar leerlingen en studenten een rol in kunnen spelen. Je probeert altijd te kijken hoe we LEF met de stad kunnen verbinden.”

City Deal

Wat is precies de link met de City Deal Kennis Maken? “We zijn steeds betrokken geweest bij de City Deal omdat we het belangrijk vinden om onze kennis te delen rondom het creëren van zo’n hub. In het land zijn er veel mensen die zo’n vergelijkbaar initiatief willen starten. Via de City Deal hopen we onze ervaringen te delen. Daarnaast leren wij weer van anderen hoe we studenten kunnen inzetten voor het LEF. Het werkt inspirerend.”

De belangrijkste les die Van der Linden vanuit haar ervaring wil meegeven aan anderen die ook zo’n broedplaats willen opzetten is dat je een dergelijk project goed voorbereidt. “Vanuit enthousiasme wilde men snel starten. Ik heb het moeten vertragen omdat ik eerst een goede basis wilde neerleggen om vanuit daar te starten. Eerst wilde ik vastleggen wie we zijn, wat we willen zijn, wat we doen, wat we willen bereiken. Uiteindelijk hebben we goed de tijd genomen om na te denken hierover, elkaar te ontmoeten en beelden uit te wisselen. De tweede les, daaraan gekoppeld, is dat je moet starten met energie. En dan geeft het niet dat niet iedereen dan gelijkwaardig instapt.”