Community of Practice City Deals leert anders denken op de Zuidas

De gemeenschap van City Deal-betrokkenen verzamelde zich donderdag 30 januari in De Nieuwe Poort op de Amsterdamse Zuidas voor de derde Community of Practice-bijeenkomst. Centraal stond de toekomst van City Deals. En wie beter om ons denken over de toekomst aan te scherpen dan Denkers des Vaderlands, Daan Roovers. Voordat Suzanne Potjer van de Urban Futures Studio haar vraaggesprek met Roovers begon, heette ze de circa 30 aanwezigen welkom in de prachtige zaal, omgeven door van vloer tot plafond gevulde boekenkasten. Suzanne legde uit dat De Nieuwe Poort ontsproten was aan het brein van ‘Zuidas-predikant’ Ruben van Zwieten die een ‘rustpunt en ruimte voor reflectie en gesprek wilde creëren in een omgeving waar het veelal draait om het snelle geld’.

Blik op 2025

Een mooi bruggetje naar het vraaggesprek met Roovers over publiek denken, maar niet voordat Suzanne aan programmamanager Frank Reniers van Agenda Stad had gevraagd hoe zijn ideale toekomst voor City Deals er uitzag. Frank schetste dat Agenda Stad nu vijf jaar bestaat en dat het programmateam zelf ook gaandeweg geleerd heeft wat nou eigenlijk een City Deal is en wat wel of niet werkt. Soms bleken gemeenschappelijke opgaven niet voldoende om concurrerende belangen te overstijgen, maar vaak waren er ook successen.

Frank Reniers en Suzanne Potjer. Foto: Paul Tolenaar

Frank schetst hoe hij net terugkomt van een leerzame studiereis met de City Deal Kennis Maken in Finland. Om de geleerde lessen toe te passen en continuïteit van het krachtige instrument City Deals te waarborgen, zijn er voor dit jaar nu al zes nieuwe Deals in voorbereiding. “We gaan een tweede ‘coming out’ doen met een reeks nieuwe deals om te laten zien ‘we weten nu hoe het wél moet’”. Om ruimte te scheppen voor meer deals en lessen, zet Agenda Stad de blik op 2025. Frank wil ook stappen maken met de Community of Practice en vandaag beluisteren of deze de deelnemers brengt wat ze ervan verwacht hadden.

Ruimte creëren in je hoofd

Dan is het de beurt aan Roovers, die eerst vertelt wat filosofie voor haar betekent. En dat ze blij is als Denker des Vaderlands te merken hoe filosofie helpt in actuele vraagstukken. “Filosofie is ruimte creëren in je hoofd om hetzelfde op een andere manier te zien.” Dan is het een kleine stap naar de vraag van Potjer wat nu ‘publiek denken’ eigenlijk is. Bij het private gebruik van het verstand staat de vraag ‘wat is het probleem’ centraal. Bij het publieke gebruik gaat het over de mensheid als zodanig en over de vraag wat ons allen bindt. En als Denker des Vaderlands voelt Roovers zich verantwoordelijk om dat publieke denken te stimuleren.

Denker des Vaderlands Daan Roovers in gesprek met Suzanne Potjer. Foto: Paul Tolenaar

Het gesprek, met veel interactie met de aanwezigen in de zaal, komt daarmee ook als snel op de spanning tussen het particuliere en het algemene belang. En tussen de korte en de lange termijn. Want handelen politici ook niet vaak vanuit het bewustzijn dat hun handelen kiezers kan aantrekken of afstoten? En is de politieke levenscyclus van vier jaar, in het licht van dat particuliere belang van ‘gekozen worden’, niet een hinderpaal bij het denken over grote maatschappelijke vraagstukken en langetermijnoplossingen? Ja, luidt het antwoord. Vaak wel.

Politiek bedrijven als publieke vaardigheid

Daarom haalt Roovers de Griekse wijsgeer Socrates aan die leefde in Athene toen daar een directe democratie gold, waarbij mannen bij toerbeurt werden aangewezen om de staat te besturen. Dit maakte van ‘politiek bedrijven’ een publieke vaardigheid en Socrates nam het op zich om deze vaardigheid gemeengoed te maken. Socrates stelt dat je politiek en moraal niet op school kunt leren. Het antwoord op vragen als ‘hoe willen we samenleven’ is aan ons allemaal in gelijke mate. Roovers schetst hoe sinds de Franse Revolutie de politiek meer ‘geprofessionaliseerd’ is en daarmee ook: van de burger is afgedreven, met verlies van politieke denkkracht tot gevolg.

Potjer vraagt zich af hoe het zit met de burgerbetrokkenheid in City Deals en Roovers geeft aan dat burgerparticipatie helaas te vaak door bestuurders als excuus gebruikt wordt om die betrokkenheid niet zelf te hoeven aangaan. “De angst om andersom te denken is de grootste drempel op de discussie aan te gaan.”

Anders denken

Volop discussie over publiek denken. Foto: Paul Tolenaar

Vanuit de zaal worden veel voorbeelden en vragen uit de praktijk van City Deals ingebracht en het gesprek ontwikkelt zich als vanzelf naar de vraag aan welke toekomst we nu werken in die City Deals. Roovers bepleit om anders te denken. Als voorbeeld wordt de City Deal Elektrische deelmobiliteit besproken. “Door versnelling van mobiliteit is er haast ontstaan”, duidt Roovers. In plaats van ons concentreren op trajecten en afstanden, kunnen we misschien – in navolging van China – kijken naar: wat kunnen we in welke tijd bereiken?

“Ik heb veel respect voor mensen die oplossingen voor complexe opgaven bedenken. Maar soms is gewoon het vraagstuk verkeerd.” Daarbij moet de rol van gedrag volgens Roovers niet onderschat worden. “We hoeven dankzij techniek en digitalisering allang niet meer naar kantoor, maar we doen het nog steeds.” Neem in het denken dus minder vaak de status quo als vertrekpunt.

De Community of Practice in 2021

In de koffiepauze die volgt op het interview wordt nog geanimeerd verder gediscussieerd waarna Jurian Strik met de deelnemers in gesprek gaat over de ambities van de CoP voor het komende jaar. In tweetallen denken de aanwezigen na over de invulling van volgende bijeenkomsten en themasessies. In de nabespreking passeren veel ideeën de revue. Zo klinkt er veelvuldig dat er behoefte is aan meer concrete casuïstiek. En het hoeft zeker niet altijd ‘mooi weer’ te zijn: waarom geen Faal-sessie over wat er niet goed ging en gaat? Ook zouden we als een soort intervisie heel concreet met een opdracht aan de slag kunnen gaan die speelt in een stad of City Deal.

Jurian Strik stimuleert de aanwezigen om na te denken over de ambities van de CoP in 2020. Foto: Paul Tolenaar

Andere inhoudelijke suggesties zijn het zoeken van meer verbinding met instrumenten als de woon- en regiodeals. Of hoe kunnen we de interessante ontwikkelingen in Europa en de Europese Agenda Stad beter verbinden? Dan wordt opgemerkt dat we onze blik, voordat we die over de grens werpen, wellicht eerst eens búiten de Randstad moeten richten. Het Haagse Randstad-centrische denken vernauwt de blik en kansen voor de variëteit aan stedelijke opgaven in Nederland. Frank erkent dit belang en vraagt welke stad buiten de Randstad de volgende keer de CoP wil ontvangen. Ede meldt zich aan.

De CoP bespreekt de opgehaalde ideeën voor de CoP in 2020. Foto: Paul Tolenaar

Maak de gewenste toekomst zichtbaar

Tot slot presenteert Christiaan Fruneaux van Studio Monnik het project ‘Alles komt goed – indrukken uit de gewortelde tijd’. Een boek dat in mei verschijnt en waarin futurologen, strategen en designers letterlijk een beeld schetsen van Amsterdam in 2089. Een beeld, opgetekend door illustrator Jan Cleijne, met carbonzuigers in de lucht, met kweekvlees-kassen en zónder lichtvervuiling. Doel, zo schetst Christiaan, is om mensen meer gericht te maken op de lange termijn. Het boek wordt dan ook wel een ‘toekomstencylopedie’ genoemd. Het schetst een beeld van hoop, maar met de boodschap: we moeten er wel wat voor doen. En met die geïnspireerde opgave verlaat de Community of Practice de Zuidas. Tot de volgende keer in Ede.

Christiaan Fruneaux van Studio Monnik verbeeldt de toekomst. Foto: Paul Tolenaar

Binnenkort verschijnt het nieuwe CoP-blad met veel aandacht voor de toekomst van City Deals en een uitgebreide samenvatting van het interview met Daan Roovers.