Innovaties moeten circulair bouwen op de kaart zetten

Ben van Berkel van UNStudio is een bekende architect én groot voorstander van circulair bouwen. Maar circulariteit is moeilijk, stelt hij. “De overheid heeft het weliswaar omarmd, maar om het echt in de keten te bewerkstelligen is lastig. Er moet echt het een en ander veranderen.”

Op het symposium Circulair en Conceptueel Bouwen op 10 februari gaat hij dieper op in circulaire innovaties die de bouwsector mee kunnen nemen in nieuwe manieren van bouwen.

Iconen

Die innovaties kunnen ervoor zorgen dat circulair bouwen echt op de agenda komt. Circulair bouwen leidt tot interessante architectuur, stelt Van Berkel. Belangrijk is het dat we dat beter gaan presenteren. In de City Deal wordt dan ook gesproken over het creëren van iconen van circulair bouwen, gebouwen die inspireren en laten zien wat circulair kan brengen. “Maar dat is lastig”, aldus Van Berkel. “Wat zijn iconen precies, en hoe maak je ze? Toen ik de Erasmusbrug ontwierp deed ik dat niet met het idee dat de brug een symbool voor de stad Rotterdam zou worden en zelfs internationaal gezien van Nederland. Iconen groeien door de tijd heen, die kan je niet ontwerpen. Mensen moeten ze omarmen, en opnemen in de stad.”

‘In de walkman-fase’

Innovaties kunnen daarbij dus helpen. “Die innovaties moeten we wel integraler ontwikkelen, stelt hij. “Denk aan gebouwen die we flexiber ontwerpen, zodat je bijvoorbeeld een kantoor makkelijker na een paar jaar kan ombouwen tot appartementen. Daar moet je dus van tevoren in je constructie al rekening mee houden. Laten we zeggen dat de maatschappij nu in de iPhone-fase zit, terwijl onze sector nog in de walkman-fase rondloopt. Deze denkt vooral nog lineair en niet integraal. Mijn ambities is dat we echt op hele andere manieren gaan nadenken, met hele andere ontwerpstrategieën en bouwmethodologieën. Zodat we duidelijk inzicht kunnen krijgen in wat de voordelen van circulair bouwen zijn en snelheid kunnen creëren in woningbouw.”

Materiaalpaspoort

Ben van Berkel, foto: Els Zweerink

Maar wat voor innovaties zijn er dan? Van Berkel noemt als voorbeeld het zogeheten materiaalpaspoort voor een gebouw. Dat geeft weer waar welke materialen zitten. Mocht het in de toekomst ooit gesloopt worden, kun je de waarde van deze materialen behouden voor hergebruik. “Aan circulariteit moet immers wel een goede economische meerwaarde zitten”, stelt de architect. “Als er geen financiële modellen aan zitten, gaat niemand eraan beginnen. Dat zie je nu al bij marktpartijen. In energieneutraal zien ze wel brood, dat bespaart immers geld. Circulaire economie maakt ze vooralsnog niet zo enthousiast, er zijn nog geen krachtige financiële modellen voor.

Modulair bouwen

Een ander voorbeeld van innovatie die goed te gebruiken is voor circulair is modulair bouwen, waarbij een grootschalig project wordt ontworpen in bouwmodules om zo de bouw te standaardiseren, te versnellen en de life-cycle te vereenvoudigen. Van Berkel heeft dit toegepast in een project in Qatar, waar hij 37 stations aan vier metrolijnen realiseerde in minder dan 5 jaar.  Van bewegwijzering, roltrappen tot de tapijten in de gebedsruimtes. Alles neemt hij mee. “We hebben hier modulaire elementen ontworpen die op meerdere stations kunnen worden toegepast. Dat maakt het voor de twaalf aannemers met wie wij werken makkelijker en sneller te realiseren. Ze kiezen elementen voor de samenstelling, allerlei variaties zijn mogelijk.”

Modulair bouwen biedt volgens de architect een snelheid die ook in Nederland kansen biedt, gezien de enorme woningbehoefte in ons land. “Ik denk dat we met modulair bouwen echt stappen kunnen maken, zeker ook met circulariteit en biobased materialen. Dat wil ik op 10 februari laten zien.”