‘We zien steden nu juist als kansen, niet als problemen’

10 november 2016

Nicolaas Beets. Foto: Kick Smeets.

Op de derde Habitat Conferentie van de VN afgelopen maand in Quito was er veel lof voor Nederland en de rol die ons land speelde bij de totstandkoming van de Europese Agenda Stad. Speciaal gezant Nicolaas Beets was lid van de Nederlandse delegatie en vertelde de wereld meer over de Europese Agenda Stad. Maar hoe gaat het nu eigenlijk verder met die agenda?

Op 30 mei 2016 vond een heel belangrijk moment plaats in onze hoofdstad. Daar bereikten de Europese lidstaten samen met EU instanties en Europese stedelijke koepels overeenstemming over het Pact van Amsterdam, waarmee de Europese Agenda Stad (ofwel de European Agenda for the EU) officieel van start is gegaan. Europese steden moeten zo meer invloed krijgen op EU-regelgeving, betere toegang krijgen tot fondsen en meer kennisuitwisseling tot stand brengen. Op de Habitat III conferentie, die geheel in het teken stond van huisvesting en duurzame stadsontwikkeling, is vorige maand een verklaring getekend, waarbij de VN-landen de Nieuwe Stedelijke Agenda lanceren. Die zit vol goede voornemens voor de toekomst van de steden wereldwijd. Op Europees niveau wordt daarin bijgedragen door de samenwerking die afgelopen mei in Amsterdam is afgesproken.

Waarom is de Habitat III conferentie zo belangrijk?
Beets: “Het is een conferentie die eens in de twintig jaar wordt georganiseerd. De eerste keer in 1976 in Vancouver, daarna was het in Istanbul in 1996. In Quito is er een global New Urban Agenda gepresenteerd, waarin op wereldschaal overeenstemming is bereikt over hoe we met steden omgaan. Wat vooral opviel is hoe het denken over steden is veranderd in de afgelopen 40 jaar sinds de eerste Habitat Conferentie. Was er toen vooral sprake van een grote trek richting steden, die vooral als problemen werd gezien, nu zien we steden juist als kansen. Als plekken waar werkgelegenheid en innovatie groeien en waar heel veel economische uitdagingen liggen. Je kunt constateren dat de komende twintig jaar wereldwijd de helft van de stedelijke omgevingen nog moeten worden gebouwd. Er komen dus gigantische investeringen en megavraagstukken op steden af.”

Er ligt nu een wereldagenda met goede voornemens. Hoe implementeer je die nu precies op landelijk of regionaal niveau?
“In Quito heeft de Europese Commissie toegezegd dit te gaan doen vanuit de Europese Agenda Stad, zoals die afgelopen 30 mei is aangenomen in het Pact van Amsterdam. Omdat Nederland als EU-voorzitter dit Pact tot stand heeft gebracht, was er in Quito voor ons land dan ook veel ruimte om de Urban Agenda for the EU toe te lichten. Nederland werd daarvoor heel veel lof toegezwaaid.”

Nicolaas Beets. Foto: Kick Smeets.

Waarom was er zoveel lof voor ons land? We hebben het toch niet alleen gedaan?
“Twintig jaar geleden is al tijdens het Nederlandse voorzitterschap de eerste aanzet gedaan om tot een Europese Agenda Stad te komen. Niet toevallig was dat precies een jaar na Habitat II. Tijdens het Nederlandse EU Voorzitterschap in 2004 is de draad verder opgepakt. Sindsdien is er veel druk geweest vanuit de steden, de koepels, het Europees Parlement en het Comité van de Regio’s om het nou eens echt te organiseren. En dit jaar hebben we die ambitie dan eindelijk, na twintig jaren heen en weer praten met lidstaten, EU-instellingen en stedelijke koepels, vormgegeven in het Pact van Amsterdam. Dat dat tijdens ons voorzitterschap is gelukt, daar mogen we als Nederland trots op zijn.”

Welke rol had jij als speciaal gezant in Quito?
“Naast de algemene Verklaring kende Quito nog minimaal 200 side events, waar zowel landen, steden als bedrijfsleven hun plannen en ideeën presenteerden over een hele brede waaier van thema’s zoals smart cities en de verduurzaming van steden. Ik heb deelgenomen aan side events georganiseerd door Pakhuis de Zwijger en EUKN (European Knowledge Network). Daar heb ik onder meer verteld over de Europese Agenda Stad en over de rol van City Makers. Verder heb ik met Eurocommissaris Creţu voor Regionale Ontwikkeling de Urban Agenda for the EU in verschillende fora toegelicht.”

Wat is jouw rol als Urban Envoy, speciaal gezant voor de stad, verder, nu na het afsluiten van het Pact van Amsterdam? Is het proces rond Europese Agenda Stad niet zo’n beetje afgerond?
“De ondertekening van het Pact eind mei was zowel een eind- als een startpunt. De uitdaging is nu de Europese Agenda Stad te gaan uitvoeren. De rol van Nederland daarbij is nog steeds heel belangrijk. We hebben afgesproken om de huidige EU-voorzitter Slowakije en zijn opvolger Malta intensief bij te staan met het helpen bij het behoud van momentum bij de implementatie en het opzetten van de Partnerschappen van de Europese Agenda Stad. We opereren momenteel onder de vlag van een zogenaamde Triovoorzitterschap met deze landen en spelen nog steeds een vooraanstaande rol. Vanaf begin 2017 gaat dat veranderen. Dan wordt door de Europese Commissie een apart secretariaat opgezet dat geleidelijk de rol van Nederland overneemt bij de implementatie van de Europese Agenda Stad en de Partnerschappen. Dit secretariaat gaat hierbij zowel logistiek, inhoudelijk als financieel ondersteunen. Allemaal rollen die Nederland op dit moment vervult. Mijn eigen rol is het promoten van het Pact van Amsterdam in Europa. Ik word veel uitgenodigd op tal van bijeenkomsten om daarover te spreken. Van Rome, Genève, Brussel, Ljubljana tot Bilbao. Binnenkort ga ik naar een ESPON-conferentie (European Observation Network for Territorial Development and Cohesion), in Bratislava en begin december spreek ik in Parijs over het Pact met de Franse steden.”

Wat gebeurt er verder met de Europese Agenda Stad?
“Er zijn twaalf maatschappelijk prioritaire thema’s vastgesteld waar we praktische oplossingen bij zoeken, allemaal om vanuit stedelijk perspectief te kijken naar betere regelgeving, verbetering van de toegang tot fondsen en kennisdeling. Acht Partnerschappen zijn nu opgezet, waarin lidstaten, steden, Europese instellingen en andere stakeholders concreet aan de slag gaan met deze stedelijke vraagstukken. Ook Nederlandse steden zijn hierbij betrokken. Zo is Amsterdam bijvoorbeeld coördinator van het Partnerschap Integratie van migranten en vluchtelinges en wordt Rotterdam mede-coördinator van het partnerschap “Banen en Vaardigheden in de lokale economie”. Verder werkt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (als coördinator) samen met Utrecht in het Partnerschap Luchtkwaliteit, terwijl het ministerie van BZK partner is in het Partnerschap “Huisvesting”. De planning is dat de Partnerschappen over de vier resterende prioritaire thema’s in het eerste semester van 2017 worden gestart. De eerste steden hebben zich al aangemeld voor deze Partnerschappen.”

Hoe kan je als stad meedoen aan een Partnerschap?
“Een voorwaarde om partner te worden is dat je als stad al een netwerk vertegenwoordigt rond het desbetreffende thema. Daarnaast moet je worden voorgesteld. Dat kan door EUROCITIES, door CEMR (Council of European Municipalities and Regions), ,Urbact, het Comité van de Regio’s, of door een van de EU-lidstaten. Uiteindelijk vindt de selectie plaats door lidstaten, de Europese Commissie en de stedenkoepels in een gezamenlijk overleg.”

Hoe werkt zo’n Partnerschap nu concreet?
“Kijk bijvoorbeeld naar het thema migratie. Dat is een van de grote Europese vraagstukken van dit moment. Er is een groot aantal migranten die hier naar toekomt. Hoe zorg je ervoor dat ze zo snel mogelijk geïntegreerd raken in de samenleving? Dit is niet alleen een uitdaging voor Athene, maar ook voor Amsterdam of Malmö. Er zijn allerlei Europese fondsen beschikbaar die steden hierbij kunnen helpen, maar die fondsen bereiken de steden lang niet altijd. Door een Partnerschap op te zetten rond het thema migratie kunnen steden, de Europese Commissie en andere partners kennis uitwisselen over welke Europese fondsen er beschikbaar zijn voor steden, en over hun best practices. Hoe kan de opvang van migranten beter? Waarom zorgen sommige steden ervoor dat migranten meteen in het onderwijs terechtkomen en toegang krijgen tot de arbeidsmarkt en anderen niet?”