Van eenzaamheid onder internationale studenten tot het helpen van oudere mensen om via digitale tools hun sociale contacten te onderhouden. Ook de tweede corona-golf brengt uitdagingen mee in de wijken van Enschede. Studenten van verschillende kennisinstellingen werkten samen daarvoor oplossingen uit in de Nano-Challenges van het EnschedeLAB.

Het EnschedeLAB is hét City Deal Kennis Maken project in de Twentse hoofdstad. In dit lab werken studenten Universiteit Twente, Saxion Hogeschool, ROC van Twente en AKI/ArtEZ samen aan échte vraagstukken uit de stad. Ze worden daarbij uitgedaagd om over de grenzen van hun instelling heen te kijken naar vernieuwende oplossingsrichtingen die de stad verder helpen. Vraagstukken die erg specifieke kennis vereisen, worden binnen één van de instellingen/opleidingen voorgelegd. Andere vraagstukken die meerdere soorten kennis, en dus een multidisciplinaire aanpak, vereisen, kunnen binnen een minor worden behandeld.

Nano-Challenge

Of ze worden uitgezet als Nano-Challenge. Het is sinds kort de nieuwe aanpak van stedelijke vraagstukken door studenten van het EnschedeLAB, vertelt coördinator Wiro Kuipers. “Afgelopen maart hadden we nog het idee om met het EnschedeLAB een programma te ontwikkelen dat zou passen bij de opleidingen en waar studenten twee dagen in de week aan de slag zouden gaan met stedelijke vraagstukken. Dat bleek praktisch onhaalbaar.

Geïnspireerd door het verhaal uit Utrecht van Erik Mooij met de Challenges ben ik naar onze regiegroep gestapt met het idee voor een eigen Challenge in Enschede: een Nano-Challenge, waar studenten in vier dagen tijd ervaringen opdoen met samenwerken met andere disciplines aan maatschappelijke vraagstukken, en met ontwerptools. Doel daarbij is niet om uitgekauwde oplossingen te bedenken voor deze vraagstukken, maar meer oplossingsrichtingen. Die kun je dan verder brengen in het onderwijs als estafette binnen projecten van verschillende opleidingen van de kennisinstellingen. Andere studenten pikken het weer op en brengen het weer verder. Denk aan afstudeerprojecten. Zo wordt de Nano-Challenge een oplossingsmotor en tegelijk een vliegwiel voor het oppakken van de maatschappelijke vraagstukken. Elk kwartiel willen we zo’n Nano-Challenge opzetten.”

Vraagstukken uit de stad

Het afgelopen kwartiel, in de maand september, zag het debuut van de Nano-Challenges. In de eerste challenge stonden drie stedelijke vraagstukken centraal in het kader van corona. Deze vragen waren ingediend door drie maatschappelijke organisaties uit de stad: welzijnsorganisatie Twentse Alliantie, de Leerkring Eenzaamheid Jongeren en de Twentse Naobers. In totaal 28 studenten van voornamelijk Saxion en AK AKI/ArtEZ I werkten, verdeeld over zeven gemengde groepen, samen aan oplossingen voor de drie aangedragen vraagstukken. “De vragen waren opgesteld eigenlijk vanuit een post-corona insteek, maar de actualiteit heeft ons ingehaald. Ze werden weer helemaal actueel”, aldus Kuipers.

Zo bleek in de eerste lockdown van de corona-pandemie dat niet alleen ouderen zich eenzaam voelden maar ook jongeren. Zeker degenen die vanuit een ander land in Enschede zijn komen wonen om hier te studeren of te promoveren. Voor deze jongeren zijn toen weliswaar allerlei initiatieven ontplooid, alleen zelden mét hen. Kuipers: “Om te voorkomen dat ze een volgende keer weer buiten de boot vallen was het doel om met de Nano-Challenge dit vraagstuk samen met die doelgroep aan te pakken.”

Een andere vraag die relevant is, zo bleek uit de eerste lockdown, is hoe je kwetsbare mensen, die niet digitaal of technisch vaardig zijn, kunt helpen met digitale tools. Waar de meeste mensen tijdens de lockdown dankzij die tools hun werk konden blijven doen, en hun sociale contacten konden onderhouden, konden ouderen en digibeten dat niet. Hoe zorg je ervoor dat deze groep mensen betrokken blijft? En in contact met familie en vrienden?

Het derde vraagstuk was ook corona-gerelateerd. Daarbij keken studenten naar oplossingen om vanuit de betrokkenheid van inwoners om te gaan met de toenemende zorgvraag in de komende jaren. Hoe kunnen we die het hoofd bieden? Op welke manier kunnen we dat samen doen? Hoe bewegen we van ‘Ziekte en Zorg’ naar ‘Gezondheid en Gedrag’? In de coronacrisis werd duidelijk dat hele nieuwe manieren van samenwerken mogelijk zijn en hoe we elkaar nodig hebben om uit de crisis te komen. Moeten inwoners niet ook actiever en vroegtijdiger worden betrokken bij zorg?

Oplossingsrichtingen

Wat leverde de Nano-Challenge op? “Er zijn zeven oplossingsrichtingen gekomen die best wel praktisch zijn. Van het inzamelen van bestaande devices om deze te hergebruiken voor kwetsbare groepen tot het idee en om een gezamenlijke zaterdagmiddag lunch te organiseren, waarbij met dezelfde ingrediënten, de deelnemers online samen koken en eten. Op 17 november is dat meteen uitgevoerd.”

Een ander idee was om een app/platform te ontwikkelen, waarop studenten elkaar online kunnen leren kennen op basis van soortgelijke eigenschappen of interesses, aangevuld met een fysieke plek waar je elkaar kunt treffen. Twee studenten zijn dit nu gaan uitvoeren.

Werken met échte context

Wiro Kuipers, trekker van de City Deal in Enschede.

Wat vonden de studenten ervan? Kuipers: “Een deel deed verplicht mee, een deel vrijwillig. Vooral vonden ze het samenwerken met andere opleidingen en studierichtingen, waar ze normaal niet zo snel in contact mee zouden komen, erg leuk. Ook het werken met echte context, om met echte vraagstukken aan de slag te gaan, vonden ze erg leuk. Sommige studenten hadden wel het gevoel alsof ze met de handrem erop moesten werken. Dat deden we bewust in de eerste twee dagen. We willen namelijk dat ze zich eerst goed verdiepen in de context, hoe het in elkaar zit, waar de mensen echt behoefte aan hebben. Dan pas kun je oplossingen verzinnen, een betere afweging maken en de nodige reflectie doen of een oplossing daadwerkelijk effect heeft. Je moet dus eerst zicht hebben of mensen er echt iets aan hebben.”

Kuipers gaat verder: “Wat we hebben gemerkt is dat studenten nog niet zo scherp hebben wat de opdrachtgevers precies kunnen. Even een app ontwikkelen is niet zo makkelijk voor een welzijnsorganisatie waar vijf mensen werken die samen 80 uur in een week. Of dat die organisatie weinig financiële ruimte heeft. Of de neiging om maar subsidie van de gemeente te vragen. Volgende keer willen hen meer bijstaan om dat bewustzijn mee te geven.”

Op 26 november vindt de volgende Nano-Challenge plaats. Er hebben al ruim 20 studenten zich aangemeld. Er staat deze keer maar één vraagstuk centraal: hoe kunnen we de overlast van rokers in wijken rond schoolterreinen beperken? Het gaat om wijken rond schoolterreinen en ziekenhuizen, waar wordt gehandhaafd op het rookverbod. Rokers zoeken nu andere plekken, en dat kan als gevolg hebben dat ze overlast veroorzaken, met afval, stankoverlast of geluidshinder. Hoe zouden we die overlast kunnen beperken zonder te verzanden in de zoveelste stoppen-met-roken campagne? Kuipers kijkt er naar uit: “Deze zal geheel in het Engels zijn. Ik ben echt benieuwd wat voor concepten de studenten verzinnen om deze overlast terug te dringen. Het is een lastige casus maar wel heel leuk.”

Meer informatie over het EnschedeLAB en de Nano-Challenges: www.enschedelab.nl

Hoe blijf je als museum interactief in deze coronatijd? Hoe handhaaf je in een stadspark wanneer het lekker weer is en mensen willen genieten? Studenten van hogeschool NHL Stenden, het Friesland College werkten samen aan deze vragen in de Corona Challenge van de City Deal Kennis Maken Leeuwarden. Dat deden ze ook met studenten uit Valencia en Bulgarije.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Studenten en Externe Verbinding.

Met Leeuwarden als City Lab zijn vijftien jonge denkers, doeners en makers op 9 oktober aan de slag gegaan in drie Corona Challenges. De eerste was een opdracht van het Fries Natuur Museum. Dit museum bestaat voor een groot deel uit aanraak-activiteiten voor kinderen. Hoe kan het museum deze interactiviteit handhaven in Coronatijd? Het tweede vraagstuk kwam van de gemeente Leeuwaren zelf. Die wilde weten hoe Stadshandhaving Prinsentuin tegelijkertijd de coronaregels kon handhaven én de leuke sfeer van het park kon behouden.

Het derde vraagstuk kwam van de winkeliers van de Nieuwe Oosterstraat, ook wel bekend als B-Street. Sinds de coronatijd staan hier veel zwerffietsen, achtergelaten door studenten die weer tijdelijk bij hun ouders gingen wonen. Wat is een duurzame, groene manier om de fietsen op te ruimten? Kunnen we de fietsen hergebruiken?

De Corona Challenge was opgezet om in post-corona oplossingen te bedenken voor deze stedelijke vraagstukken. Helaas haalde actualiteit het weer in. Door nieuwe coronamaatregelen moest de samenwerking grotendeels verhuizen naar een online omgeving in plaats van de Leeuwarder maakplaatsen D’Lab en Frisian Design Factory, waar de studenten zouden samenwerken. Uiteindelijk werd het een hybride event. Op 23 oktober konden de studenten hun ideeën pitchen op de Dag van de Duurzaamheid tijdens een event.

Oude ambachten en nieuwe technieken

De Challenges zijn een samenwerking met Learning Hub Friesland, een partij die nog niet eerder was aangehaakt bij de City Deal Kennis Maken in Leeuwarden. Deze stichting faciliteert Europese samenwerking voor scholen in Friesland, legt Erna van der Werff uit, directeur en medeoprichter. “Europa biedt veel kansen voor docenten en studenten maar van alle regio’s maakt Friesland nog het minst gebruik van de financiering hiervoor. Daarom zijn wij gestart en zoeken wij naar thema’s die spelen in de regio. Waar liggen ambities en uitdagingen om internationale projecten mee te op te zetten?”

De Corona Challenge is dan ook opgezet volgens de uitgangspunten van Craft Your Future, een van de programma’s van het Learning Hub Friesland, waarin het Friesland College samenwerkt met de Polytechnische Universiteit van Valencia (hbo) en een oude ambachtsschool in Tryavna, Bulgarije. Centraal in Craft Your Future staan vakmanschap en ambacht als bron voor innovatie en duurzaamheid: het hergebruik van traditionele ambachten gecombineerd met nieuwe technieken in een circulaire economie. “Wat kunnen we leren van het vakmanschap van toen voor de vraagstukken waar we nu tegenaan lopen?”, licht Van der Werff toe. In de Corona Challenge gold dat voor de drie vraagstukken, waarmee de studenten in Leeuwarden aan de slag gingen. De internationale studenten uit Bulgarije en Spanje dachten actief van afstand mee.

Samenwerking

Erna Van der Werff, Learning Hub Friesland.

De samenwerking tussen de City Deal Kennis Maken Leeuwarden en de Learning Hub is afgelopen zomer gestart toen Van der Werff in contact kwam met Roland Kuipers (NHL Stenden) en Corrie Ponne (gemeente Leeuwarden). Alle drie waren ze enthousiast om samen te werken. Van der Werff: “We hebben al langer de wens om samen te werken met NHL Stenden. Dit was onze kans om iets moois op te zetten.” Voor de City Deal Kennis Maken was dit een mooie kans om zichzelf goed in de praktijk neer te zetten, stelt Ponne. “Dit was een mooie gelegenheid om het concept, de naam, en het idee van de City Deal meer bekendheid te geven. Met de Corona Challenge konden we bedrijven en andere partijen laten kennismaken met de werkwijze en hoe het eraan toegaat in de City Deal. De Corona Challenge heeft het multidisciplinair en multi-level samenwerken goed laten zien in de praktijk.”

Kuipers: “Wat het Learning Hub verder toevoegt is het internationale aspect. We werken nu samen met andere regio’s in Europa. Dat deden we nog niet in Friesland. Er was echt een gap. Daar sluit dit goed op aan.”

Input van studenten

Wat leverde de Challenge op? “Er ontstond een mooie, open en constructieve samenwerking tussen verschillende kennisinstellingen en studenten uit Spanje en Bulgarije. De studenten waren erg enthousiast”, kijkt Van der Werff terug. “Door de verscherpte coronamaatregelen werd een flink appèl gedaan op ons doorzettingsvermogen, inventiviteit en de bereidheid tot samenwerken. Maar dat heeft goed uitgepakt.”

De drie opdrachtgevers, die de Challenges inbrachten, waren erg blij met de input van de studenten. Zo hadden de studenten voor het Fries Natuur Museum een prototype gemaakt via een 3D printer van een stokje waarmee je coronavrij de touchscreens kan bedienen in het museum. Dat kon meteen worden getest en verder ontwikkeld.

Corrie Ponne, gemeente Leeuwarden.

“Bij de twee andere Challenges waren de opdrachtgevers onder de indruk van de denk- en organisatiekracht van de studenten en waren ze blij verrast over hoe samenwerking met studenten kan verlopen”, vertelt Ponne. “Het is belangrijk om dat soort signalen te delen om zo ook de impact van de gedachte van de City Deal te vergroten.”

Voor het park bedachten de studenten een app om bezoekers te helpen om 1,5 meter afstand te bewaren. Ook kan je bij de ingang van het park een QR-code scannen om te zien hoeveel mensen in het park zijn. Ponne: “Om eenzaamheid tegen te gaan heeft de app ook een chatfunctie waarmee je in contact kan komen met anderen in het park, die je niet kent. Zonder dichtbij elkaar te komen. Het idee erachter is dat veel mensen de hele dag eenzaam thuis en in het park in contact met anderen kunnen komen. Dat hoorde niet bij de opdracht, maar dat hebben de studenten zelf erbij bedacht. Dat is echt mooi.” Voor de winkelstraat bedachten de studenten een bankje gemaakt van fietsen, waarop je goed afstand kan houden.

Over eigen grens kijken

Een onverwachte uitkomst is ook dat zelfs in coronatijd, waarin het grootste gedeelte van de activiteiten online plaatsvindt, op 23 oktober een voor studenten inspirerend event kon worden georganiseerd, voegt Van der Werff toe. “Wij zijn overtuigd dat het multidisciplinaire en multi-level karakter van het event hieraan ten grondslag ligt. Niet alleen hbo en mbo studenten, -van opleidingen variërend van European Studies tot Media, Games & IT en Creatief Vakman-, maar ook bedrijfsleven, culturele sector en overheid waren betrokken. Studenten leren hierdoor over hun eigen ‘hokje’ heen te kijken en ongeacht hun opleiding en niveau, samen te werken met verschillende disciplines. Dit zijn waardevolle competenties voor hun toekomst.  Wij zouden dit in ons werkveld ook vaker cross-cultureel moeten werken. Over onze grenzen heen kijken.”

Roland Kuipers, NHL Stenden.

Over grenzen gesproken, ook de samenwerking met de Spaanse en Bulgaarse studenten verliep goed. “Frappant was hoe de verschillende landen anders omgingen met corona”, vertelt Kuipers. “In Bulgarije waren ze er niet echt mee bezig, terwijl de Spaanse studenten een hele strenge lockdown achter de rug hadden. Zo zie je dat het ook anders kan in Europa. We zijn in ons doel geslaagd. De Corona Challenge is een goed voorbeeld van hoe samenwerken met andere partijen goed werkt en dat het goede ideeën oplevert. Learning Hub Friesland heeft met haar aanstekelijke enthousiaste wijze van organiseren en inzet van internationale contacten een nieuw accent aan de City Deal Kennis Maken gegeven. Dat smaakt naar meer. Ik hoop dat we in april en mei een nieuwe ronde Challenges kunnen doen, en dan echt fysiek bij elkaar te komen.”

Utrecht werkt vanuit de City Deal Kennis Maken al langer met Challenges om studenten te betrekken bij maatschappelijke vraagstukken in de stad­. Logisch dat de Corona Challenge dit najaar aansluit bij deze ‘typisch Utrechtse’ aanpak. ‘Hoe krijg je meer aandacht voor gezondheidspreventie in tijden van corona?’

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Studenten en Externe Verbinding.

Begin oktober vond op de Dag van de Duurzaamheid de finale plaats van de Sustainable Campus Challenge. Zo’n honderd studenten van de Universiteit Utrecht, ROC Midden-Nederland en de Hogeschool Utrecht bogen zich, helemaal coronaproof, over de vraag hoe het Utrecht Science Park duurzamer kan worden ingericht.

De deelnemers waren in groepen verdeeld aan de hand van vier thema’s: leefbaarheid, energie, circulariteit en mobiliteit. Drie dagen de tijd kregen ze de tijd om een idee erover uit te werken. Vier groepen mochten door naar de finale om hun idee te pitchen. De winnende groep kreeg een award uitgereikt door Lot van Hooijdonk, locoburgemeester en wethouder Duurzaamheid en Milieu. De winnaar van de Challenge was een idee om al het koffiedik dat dagelijks op het Science Park overblijft te recyclen naar nieuwe koffiebekers. Andere ideeën gingen over mensen meer bewustmaken van hun footprint, het tegengaan van eenzaamheid onder patiënten van het UMC en om de Stichting Studenten Huisvesting (SSH) te helpen om hun bewoners mee te krijgen in de duurzame energietransitie.

Studenten werken samen op 1,5 meter afstand tijdens de Sustainable Campus Challenge.

Typisch Utrechtse aanpak

Het werken in Challenges is een echt typisch Utrechtse aanpak, stelt Erik Mooij projectleider onderwijsinnovatie bij de HU en van de Utrecht Challenge Alliantie (UCA), de organisatie die de Challenge heeft georganiseerd. De Challenge Alliantie is het project in Utrecht dat onder de vlag van de City Deal Kennis Maken wordt gevoerd. “De Challenge is de vorm waarmee we in Utrecht studenten willen betrekken bij vraagstukken uit de stad. We organiseren ze op zo’n manier dat studenten van alle onderwijspartners kunnen deelnemen, dus van Hogeschool, Universiteit Utrecht en ROC Midden Nederland. De Challenge is georganiseerd als pressure cooker. Het is een kortlopend programma rond een stedelijk vraagstuk, waar studenten uit verschillende disciplines, opleidingen en levels samenwerken. Een brede multidisciplinaire aanpak dus. Design thinking is daarbij de methode om toe te werken naar een oplossing.”

Daarnaast is het ook doel dat de studenten daarop aanvullend skills ontwikkelen, die ze tijdens de Challenge kunnen toepassen. Als voorbeeld noemt Mooij interdisciplinair samenwerken. “Dat leren we ze aan via bepaalde procesvormen. Hoe werk je toe naar consensus? Hoe kom je tot gedragen oplossingen? Welke vormen gebruik je om iedere discipline aan bod te laten komen? We hebben coaches die de studenten hierbij begeleiden. Er is veel aandacht voor reflectie. Een technische student van een ROC, een student planologie van de universiteit of een sociaal werker van de hogeschool, het scheelt nogal in hun kijk op de wereld, hun aanpak hun expertise. Het helpt het proces heel erg als we hen in het begin helpen uitzoeken wat ze aan elkaar hebben.”

Erik Mooij.

Wat de Challenge Alliantie wil bereiken is met de Challenges is dat de problemen een eigenaar krijgen. Mooij: “Bijvoorbeeld dat de SSH echt campagnes gaat ontwikkelen voor gedragsverandering onder huurders, waarbij studenten dan een rol gaan spelen.”

Corona-Challenge

“Voor 2020 stonden twee Challenges gepland”, vertelt Mooij. “In het voorjaar een over gezondheid en in het najaar een over duurzaamheid. Toen de lockdown startte hebben we de Challenge over gezondheid besloten uit te stellen. Het was zo onduidelijk wat wel en niet kon. Daarom hebben we deze verplaatst naar eind november. Omdat de Challenge over gezondheid goed paste, besloten we de corona-gelden van de Corona Challenge van de City Deal Kennis Maken daarvoor te gebruiken.  Het beoogde onderwerp voor juni was preventie. Dat hebben we vastgehouden voor november. Hoe krijg je meer aandacht voor gezond leven in tijden van pandemie? De komende weken gaan we dit verder uitwerken.”

In november zijn wederom dezelfde drie kennisinstellingen betrokken. Ze werken samen met de Health Hub Utrecht. Dit is een samenwerkingsverband, voortgekomen uit de gelijknamige City Deal, van ziekenhuizen, gemeente en Provincie met de kennisinstellingen, die een regionale gezondheidsagenda heeft opgesteld. Het thema is actueler dan ooit, stelt Mooij. “Tot aan Hugo de Jonge zelf toe weet niemand precies wat voor gezondheidsbeleid we het beste kunnen maken rond corona, een virus dat we nog niet echt goed kennen. Hoe kun je vanuit volksgezondheid ervoor zorgen dat we met zijn allen weerbaarder worden? Hoe kun je zelf zorgen dat je minder besmettelijk bent, of minder ernstig ziek wordt? Hoe kun je goed leven op afstand? Hoe blijf je gezond? Straks gaan de sportscholen weer dicht en werken we weer vooral vanaf huis. Met studenten willen we gaan kijken wat dit betekent voor bepaalde groepen in de Utrechtse samenleving: jongeren, ouderen, mensen met een specifieke achtergrond. Hoe kun je gezond blijven tijdens de pandemie? Hoe kunnen we de weerstand op peil houden als we weer vanaf huis werken?”

Weerbare stad

Ook de vraag wat het betekent voor de stad Utrecht staat centraal. Wat moet de stad doen om dit mogelijk te maken? Wat werkt, wat niet? “We willen daarvoor in de Challenge de kracht van creativiteit prikkelen”, legt Mooij uit. “Of het nu komt van technische hoek, de sociaalwetenschappelijke of creatieve hoek. Hoe kun je samen out-of-the-box oplossingen bedenken die vanuit de medische hoek nooit zouden worden bedacht. Zo willen we komen tot een gezonde, weerbare stad. Een stad, waarin de inwoners weten hoe ze zich moeten bewapenen tegen het virus. Hoe ze goed kunnen leven ondanks alle beperkingen.”

Corona zelf geeft de Challenge wel een heel ander gevoel dan vorige edities. Dat merkte Mooij al bij de Challenge die net is afgerond. “Als we nu de beelden zien van de Challenge van vorig jaar zie je de studenten dicht op elkaar samenwerken en brainstormen, bij wijze van spreken praktisch bij elkaar op schoot. Dat is zo’n ander gezicht dan nu, waar de anderhalve meter afstand wordt gehouden. Dat zorgt voor een andere dynamiek. Het heeft ook zeker invloed op het proces en zelfs op het fysiek samenwerken als je steeds die 1,5 meter afstand moet houden en steeds je handen moet wassen. Het scheelt echt in de interactie en contact met elkaar. Nabijheid doet wat met het sociale proces. Het duurde ook wat langer voordat de teams als team gingen functioneren. Je zit eerst elkaar aan te kijken: wie heb ik nu precies tegenover me? Het proces komt trager op gang en het duurt langer voordat je goede afstemming bereikt. Maar gelukkig konden we door en gingen de studenten hier goed mee om. Want hun inzet en betrokkenheid bepaalt uiteindelijk het succes van de Challenge.

Studenten werken samen aan de Sustainable Campus Challenge.

In bijna geen enkele andere stad dan in Delft vormen studenten zo’n groot onderdeel van de bevolking. Dankzij de City Deal Kennis Maken dragen zij bij aan de samenleving. Burgemeester van Delft Marja van Bijsterveldt is trots over wat is bereikt de afgelopen twee jaar in de stad.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Organisatie & Sturing en Externe Verbinding.

Hoe gaat het met de City Deal Kennis Maken in Delft?
Van Bijsterveldt: “Het staat er goed voor. Er is veel draagvlak in de stad voor de samenwerking tussen gemeente en de kennisinstellingen over de maatschappelijke vraagstukken die er leven. Onze band met de TU Delft is van nature altijd al sterk geweest. Nu is dankzij de City Deal Kennis Maken ook onze band met De Haagse Hogeschool, en Hogeschool InHolland versterkt. Dat heeft wel een extra impuls gekregen. Daar ben ik blij mee, want we hebben de hogescholen de afgelopen periode ook zien groeien in de stad.”

Wat zijn successen van de afgelopen twee jaar?
“Wat naar mijn idee een hele goede keuze is geweest is dat we het Stadslab Delft hebben opgezet in de wijk Tanthof. Hier voeren studenten en docenten gezamenlijk een onderzoeksagenda uit op dit moment.  Zo krijgt het project een concrete vertaling en wordt het ook meteen boeiender voor studenten. Wat betekent vergrijzing of de energietransitie voor de wijk? Wat zijn de ontwikkelingen en hoe kunnen we daar slim en goed op inspelen? Het geeft dus focus en zorgt ervoor dat je niet in een soort abstractie allerlei dingen aan het onderzoeken bent. Voor studenten vind ik het heel belangrijk dat ze niet alleen achter hun bureau zitten en werken met kennis en theorie, maar dat ze in gesprek gaan met burgers. Zo krijg je in de smiezen hoe weerbarstig het soms kan zijn om een bepaald idee met burgers te bespreken. De tekentafel is vaak makkelijker dan de praktijk, daar krijg je feedback. En dat is juist ook voor studenten buitengewoon leerzaam.”

Kennis ophalen bij inwoners van de wijk Tanthof in het Stadslab.

Het contact met studenten en andere bewoners is dus heel belangrijk?
“Ja. Naast het in praktijk brengen van theoretische kennis zijn veel studenten ook actief met vrijwilligerswerk in de stad. Dat is minder verbonden aan de City Deal, maar ook hier zie je weer wat jonge mensen met kennis voor de stad kunnen betekenen. Ze geven bijvoorbeeld technieklessen op scholen of kijken heel concreet in deze coronatijd hoe ze kunnen helpen in het terugduwen van besmettingscijfers onder studenten. De footprint van studenten in de stad is erg groot. Dat kent ook zijn grenzen voor wat betreft de acceptatie van de andere Delftenaren. In het vrijwilligerswerk en het werk van de City Deal in Tanthof zien zij dat studenten niet alleen de luitjes zijn van de feestjes en partijen, maar ook echt iets bijdragen. Werken aan het imago van de studenten is voor ons als gemeente en voor de TU Delft belangrijk. Zo houden we in de toekomst draagvlak voor de studenten in de stad. Mensen krijgen toch op een andere manier te maken met studenten en merken hoe leuk het is. Die jonge creatieve mensen, ja, die ook af en toe een avondje doorzakken, hebben ook heel veel te melden en bij te dragen aan de samenleving.”

Wat levert het Stadslab op voor de inwoners?
“Het zet mensen in de wijk echt aan het denken, zoals bij het duurzaam maken van je huis. We werken bijvoorbeeld samen met bewonersorganisatie Tanthof om te kijken naar energietransitie. Het is een jaren 70- wijk met veel dezelfde woningen dus je kunt veel dezelfde oplossingen toepassen. Daar organiseren wij in het wijkcentrum demonstraties voor. De komende tijd willen we een stap verder zetten door de eenvoudige maatregelen door mbo-studenten te laten uitvoeren. Die komen dan echt met een gereedschapskist bij de mensen thuis voor klussen, zoals het plakken van radiatorfolie of isolatie. Dat sluit mooi aan bij een beweging die we als Delft aan het maken zijn. We willen naast een stad van bedenken en innoveren ook de stad van maakindustrie zijn. We geloven heel erg in de interactie van het bedenken en maken. Dat daar komt uiteindelijk innovatie uit voort.”

Burgemeester Marja van Bijsterveldt van Delft.

Hoe verloopt de samenwerking tussen de partners?
“Goed. Het is natuurlijk altijd een vraag hoe je het gaande houdt. De ambtelijke betrokkenheid is groot. Daarnaast organiseren we een keer per jaar een bestuurlijke sessie waar de besturen van de hogescholen, TU en wij als college B&W present zijn. In Tanthof worden we dan helemaal bijgepraat. Het is bedoeld om iedereen betrokken te houden. Een hele belangrijke spin in het web in de organisatie is onze kennismakelaar, die we anderhalf jaar geleden hebben aangesteld. Dat is echt een aanrader voor andere steden. Gerben Helleman is toevallig geboren in de wijk Tanthof en ook daar opgegroeid. Hij kent de wijk door en door. Dat scheelt zoveel, je hebt je voeten in de wijk staan. Hij zorgt ervoor dat we dichtbij de mensen blijven en niet wegzweven met allerlei mooie projecten die dan niet aanslaan.”

Wat zou u nog graag willen zien in de toekomst van de City Deal Kennis Maken in Delft?
“Wat we in Tanthof hebben gedaan, -het maken van een gezamenlijke onderzoeksagenda en die samen met burgers, studenten en docenten oppakken-, willen we ook in andere wijken gaan doen. We kijken daarvoor in de Kuyperwijk, en hebben contact met de universiteiten van Leiden en Rotterdam om daarbij aan te sluiten. Dat zou wel een verrijking zijn voor de City Deal Kennis Maken in Delft. Techniek en technologie hebben we hier al, juist die andere kant is wat onderbelicht. Natuurlijk kunnen Hogeschool InHolland en De Haagse Hogeschool dat adresseren en het zou interessant zijn om dat ook met Leiden en Rotterdam te doen. Verder denk ik dat we echt trots kunnen zijn op de City Deal Kennis Maken en dat we het daarom breder zouden moeten opschalen richting Europa. Kennis inzetten voor onze samenleving is natuurlijk niet alleen nationaal belang, maar ook Europees belang. Kennis benutten, jonge mensen inspireren, dat gaat veel breder dan alleen Nederland.”

Wat zou u graag zien op landelijk niveau in de City Deal? Waar liggen kansen voor verdere samenwerking?
“Ik hoop echt van harte dat de City deal geborgd wordt. Het loopt nu tot eind 2021. Zou heel jammer zijn als het wegvalt. Ik denk dat er nog een poosje ondersteuning moet zijn vanuit het Rijk.  Dan kan je met elkaar nadenken over het verbinden van nieuwe voorwaarden en velden. Dat is in overleg met OCW de komende tijd. Mijn beeld is dat veel steden en universiteiten en hogescholen enthousiast zijn hierover. Het heeft op meerdere plekken de band tussen gemeente en hogescholen versterkt en draagt bij aan de uitdagingen waar steden voor staan. Bij ons is het mooie dat we nu ook kijken hoe de mbo-instellingen erbij betrekken. Dat je jongeren ook echt inspireert.”

Het centrum van Delft. Foto: Pieter Verbeek.

U bent sinds kort de nieuwe voorzitter van het Netwerk Kennissteden Nederland? Ziet u daar nog een rol weggelegd in relatie met de City Deal?
“De City Deal komt voort uit Agenda Stad. We zien de City Deal dan ook als één van onze wapenfeiten. Bij veel ontwikkelingen spelen universiteiten een rol, en hun positie wordt steeds sterker. Vroeger waren het een soort eilanden waar kennis opgebouwd werd, maar de sociale en maatschappelijke impact groeit steeds meer. Daarom willen we als Netwerk Kennissteden Nederland dan ook bijdragen aan de borging van de City Deal. Leiden gaat dat trekken en, in gesprek met OCW en de kennisinstellingen, voorstellen doen hoe we dat kunnen vormgeven. De komende periode staan in elk geval versterking en versnelling centraal op drie thema’s: het vergroten van de maatschappelijke impact van kennis, het versterken van kennisintensieve ecosystemen en het brengen van stedelijke randvoorwaarden naar een hoger niveau. We hebben op het afgelopen bestuurdersdiner hiermee een doorstart gemaakt met het aanbieden van ons position paper “Impact van kennis” aan minister Van Engelshoven.”

Meer weten over de verschillende studentenprojecten in Delft: https://studentenonderzoekindelft.nl/
Lees het position paper ‘Impact van Kennis’ van het Netwerk Kennissteden Nederland.

Binnen de meerjarige samenwerking van het Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie van Hogeschool Rotterdam met het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid (NPRZ) ontstond zes jaar geleden de vraag naar extra aandacht voor de talentontwikkeling van leerlingen op Zuid. Zo ontstond het initiatief om studenten van Hogeschool Rotterdam scholieren die in de kwetsbare wijken in dit deel van de stad te begeleiden op school. Het programma Mentoren op Zuid is sindsdien een groot succes. Met geld van de City Deal Kennis Maken krijgt het van de Rotterdamse City Deal partners de kans om  het programma dit jaar verder uitbreiden. Ondanks de komst van corona.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Studenten en Externe Verbinding.

In het programma Mentoren op Zuid brengen studenten van Hogeschool Rotterdam en Thomas More Hogeschool twintig weken één uur per week door met een scholier in een van de wijken op Zuid, zowel in het voortgezet als basisonderwijs. Naast de City Deal Kennis Maken zijn onder meer ook de gemeente Rotterdam, het Rabobank Rotterdam Fonds en andere fondsen betrokken als financiers. “We zijn ooit gestart in één klas met 25 leerlingen en een groep studenten. Momenteel doen ruim 1200 studenten van verschillende opleidingen van de hogeschool én Pabo-studenten van Thomas More Hogeschool mee”, vertelt Jos Heinerman trots. Als programmamanager geeft ze leiding aan een klein projectteam van vier mensen die Mentoren op Zuid ontwikkelen en in goede banen leiden. “Onze ambitie is dat we uiteindelijk doorgroeien naar tweeduizend studenten.”

Jos Heinerman.

Want het levert echt wat op , stelt Heinerman. “Ons doel is om kinderen uit kwetsbare omgevingen te helpen, daar waar het noodzakelijk is. Mentoren op Zuid ontstond dan ook vanuit een vraag uit de praktijk. Extra aandacht voor jongeren in Rotterdam-Zuid is onontbeerlijk en NPRZ vroeg of we dat konden oppikken. Ik gun iedere leerling een mentor, een maatje, iemand die het verschil maakt. Iemand die je uitdaagt en ondersteund een extra stap te maken. We redeneren te vaak vanuit achterstand. In dit programma denken we juist vanuit potentieel. Onze mentoren helpen de jongeren meer vertrouwen te krijgen in zichzelf en in hun toekomst. Of soms helpen ze gewoonweg om een wiskundecijfer op te halen.”

Rolmodellen

Dat de mentoren studenten zijn brengt iets extra’s, aldus de programmamanager. “Ze staan dichter bij de jongeren dan volwassenen. Daarom nemen jongeren eerder iets aan van hen. Het zijn meer rolmodellen.”

Om mee te doen kunnen scholen zich aanmelden. Dat kunnen in principe alle scholen zijn, maar de nadruk ligt tot nu vooral op vmbo-scholen. Inmiddels biedt het programma scholieren ook door de leerjaren heen begeleiding aan. Elk jaar krijgen ze dan een andere mentor. Voor de studenten levert het meedoen studiepunten op. Bij een aantal opleidingen is Mentoren op Zuid een standaard vak in het curriculum, zoals bij de Pabo, Social Work, lerarenopleidingen, Pedagogisch Educatief Professional; bij andere opleidingen is het een eigen of hogeschoolbreed keuzevak. Studenten kiezen er in dat geval zelf voor. Voordat ze als mentor starten krijgen ze een training en tijdens de twintig weken worden ze begeleid door docenten. Studenten kunnen, als ze een keer studentmentor zijn geweest, ook als betaalde bijbaan werken als studentenmedewerker. Ze worden dan als begeleider toegevoegd aan een nieuwe groep studenten.

“De studenten vinden het vaak geweldig om mee te doen”, vertelt Heinerman. “Zeker degenen die het als keuzevak doen kiezen er echt voor. Ze hebben vertrouwen dat deelname hen wat oplevert en noemen het betekenisvol en verrijkend. Ze leren bepaalde competenties, zoals mensenkennis, hoe om te gaan met onverwachte situaties en ze zien het als verrijking van hun wereldbeeld. Sommige studenten gaan ook weleens met wat vooroordelen de wijken in. Dan blijkt in de praktijk dat de kinderen daar dezelfde dromen hebben, die ze zelf vroeger ook hadden en de diversiteit een verrijking . Het is echt een rijke levenservaring, dat merken we in de feedback van de studenten.

“Ik ben dankbaar dat we als mbo’ers stage hebben kunnen lopen tussen hbo’ers. Ik dacht dat de hbo’ers vooroordelen zouden hebben, maar we zijn nooit anders zijn behandeld.”
Bouchra Bouzalmad, student Begeleider specifieke doelgroepen aan het Albeda.

Mentoren op Zuid heeft voor de studenten een digitale app ontwikkeld om hen te helpen met methodiek, studiemateriaal en een digitale toolkit. In de app bereiden de mentoren iedere week hun bijeenkomst voor. Docenten volgen het proces en geven feedback en verzorgen iedere week een intervisie bijeenkomst voor de studenten.

Viering samenwerking Albeda en Gemeente met MoZ.

Uitbreiding

Dit jaar staat uitbreiding van het programma in de stad hoog op de agenda. Heinerman: “We zijn daarvoor benaderd vanuit de City Deal samenwerking in Rotterdam. We hebben de ambitie om zoveel mogelijk leerlingen en studenten te betrekken, en te werken naar een meer inclusieve samenleving. Vanuit de City Deal is ons doel: uitbreiding naar de noordkant van de stad en meer opleidingsinstituten en studenten betrekken.”

“Als ik mijn opleiding af heb, wil ik een baan zoeken als coach. Ik heb vast vaardigheden geleerd die ik dan kan toepassen.”
Chaima Bouazati, student Begeleider specifieke doelgroepen aan het Albeda.

Een aantal voornemens bij de uitbreiding zijn al gehaald. Zo zet Thomas More Hogeschool dit jaar al extra studenten in. Die starten in november, bij het begin van het nieuwe onderwijskwartaal. En zijn er bij Hogeschool Rotterdam meerdere opleidingen nieuw aangesloten. De grootste uitbreiding is echter te vinden bij het mbo. “Naast hbo-studenten doen nu ook mbo-studenten van niveau 4 mee van de opleiding Onderwijsassistent aan het Albeda College”, vertelt Heinerman-. “Afgelopen februari zijn we daarvoor een pilot gestart om te kijken of het  project. in deze opleiding past. Vijf groepen studenten deden mee, en de ervaring was positief. Vanaf dit schooljaar is MoZ dan ook standaard onderdeel van het curriculum. In november starten de eerste mbo-studenten als standaard onderdeel van hun programma. Nu verkennen we of het ook bij andere opleidingen past van het Albeda. Ook met het Zadkine ROC hebben we nu gesprekken.” Bij het programmabureau zelf lopen ook nog eens twee studenten van het Albeda college stage van de opleiding persoonlijk begeleider. We verkennen zo, of het ook bij die opleiding zou passen. Daarnaast heeft de uitbreiding naar het noorden van de stad stappen gemaakt. Naast een school in West en Blijdorp doet nu ook een school in de wijk Zevenkamp mee. mee.

Corona

De komst van Covid-19 heeft wel een gat geslagen in de uitbreidingsplannen. Heinerman: “Doordat scholen en opleidingen veel energie kwijt zijn aan het realiseren van het reguliere onderwijs, is de uitbreiding wel wat vertraagd. En als programma hebben we veel energie moeten stoppen in online mentoring in plaats van live op locatie werken. Dat is nog niet bij alle scholen gelukt. Soms komt het omdat leerlingen niet over de juiste devices beschikken, soms hebben scholen zelf moeite om het eigen onlineonderwijs en de online omgeving op te tuigen. Dan is Mentoren op Zuid net wat te veel. Het vraagt toch iets extra’s van een school. Tegelijkertijd hebben we tijdens de coronatijd ook nieuwe contacten gekregen van scholen die juist nu het contact met kinderen thuis belangrijk vinden. Zelf hebben we ons gericht op het verbeteren van onze methodiek, om Teams in te richten en de training van de mentoren online te maken. Er zijn weinig plekken waar we met zijn allen bij elkaar kunnen komen, gezien de anderhalve meter afstand die we moeten houden. We zijn nu ook scenario’s aan het maken voor de mengvormen die ontstaan: de combinatie van live mentoractiviteiten en online mentoring.”

“Mentoren op Zuid heeft me laten inzien dat het belangrijk is dat je je goed voorbereidt. Anders zit je elkaar maar aan te staren. Bij een klas kun je nog een beetje improviseren, maar een-op-een niet.”
Debby van Meenen, volgde MoZ in de basisschoolklas waar ze toevallig vorig jaar stage liep. 

Een mentor aan het werk met een leerling in Rotterdam-zuid.