Leiderschap voor gezonde en duurzame voedselomgeving zaak van lange adem

Dit gaat over de City Deal City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda
Aanwezigen bij de Public Leadership Challenge 'Leiderschap voor een gezonde en duurzame voedselomgeving’
Public Leadership Challenge 'Leiderschap voor een gezonde en duurzame voedselomgeving’ van de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda 16-10-2019

Ondanks de verminderde bereikbaarheid als gevolg van de acties van boze boeren kwamen zo’n 30 bestuurders, wetenschappers, studenten en ambtenaren op 16 oktober bijeen voor de Public Leadership Challenge ‘Leiderschap voor een gezonde en duurzame voedselomgeving’.

Het Haagse restaurant Greens in the Park was een passende locatie voor deze door de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda georganiseerde middag. De aanwezigen gingen met elkaar in gesprek over de vraag hoe bestuurlijk leiderschap ingezet kan worden om de Nederlandse voedselomgeving gezonder en duurzamer te maken.

Hardnekkig

De Haagse wethouder Liesbeth van Tongeren opent de PLC gezonde leefomgeving in Den Haag op 16 oktober 2019

Wethouder Van Tongeren van Den Haag

Wethouder Liesbeth van Tongeren van Den Haag opende de middag en stelde meteen een groot probleem vast: “Het maken van gezonde keuzes voor duurzaam en bij voorkeur lokaal geproduceerd voedsel van goede kwaliteit is heel lastig.” Ze pleit daarom voor leiderschap dat erop gericht is om anderen mee te krijgen. “Wie iets wil veranderen op voedselgebied krijgt te maken met de taaie werkelijkheid dat er overal om ons heen een enorm aanbod van ongezond voedsel voorhanden is. Het vergt moed en doorzettingsvermogen om hier iets aan te veranderen, want de oppositie is hardnekkig”. Echt leiderschap is een eenzame aangelegenheid zegt ze, maar “echte leiders lopen altijd voor de troepen uit.” Je zult volgens Van Tongeren de groep achter je mee moeten nemen, dwars door de drie fases ontkenning, woede en rouw heen, voordat de acceptatiefase wordt bereikt.

Betuttelen

Ook Hoogleraar Consumptie en Gezonde Leefstijl Emely de Vet van de Wageningen University ging in op het probleem van de alomtegenwoordige aanwezigheid van vooral ongezond voedsel in onze directe omgeving. “Beschikbaarheid van voedsel is de afgelopen jaren almaar toegenomen, net als de portiegrootte” aldus De Vet. “Bovendien is ongezond voedsel goedkoper dan gezond voedsel. Zo bezien is het niet vreemd dat het omkeren van slecht voedingsgedrag zo moeilijk is. De omgeving bepaalt wat de norm is, dus als slecht voedsel op een laagdrempelige manier op grote schaal beschikbaarheid is wordt dát de standaard. En dat is te merken want alle pogingen ten spijt is de dagelijkse groente-inname in de afgelopen tien jaar met welgeteld 4 gram toegenomen!” Interventies vinden volgens haar dan ook nog te veel plaats vanuit de gedachte dat mensen rationeel zouden handelen. Alleen maken mensen hun keuzes niet op die manier. Als De Vet het zelf voor het zeggen zou hebben zou zij de beschikbaarheid van fastfood drastisch terugdringen. “Wees niet bang om te betuttelen” gaf ze de bestuurders dan ook nog mee.

Voetafdruk

Directeur Hans Mommaas van het Planbureau voor de Leefomgeving ging in zijn voordracht ‘Leiderschap voor een duurzaam voedselsysteem’ in op de effecten van onze voedselkeuzes op onze leefomgeving. Aan de hand van de PBL-publicatie ‘Dagelijkse kost. Hoe overheden, bedrijven en consumenten kunnen bijdragen aan een duurzaam voedselsysteem’ (link) liet hij zijn publiek zien hoe de voetafdruk van de Nederlandse voedselconsumptie is opgebouwd. Als we de voedselvoorziening willen verduurzamen moeten we kijken naar de totale voedselketen (volgens het PBL ‘van bord naar boer’). Mommaas stelt dat de voetafdruk van onze voedselvoorziening door het gematigd draaien aan een viertal knoppen (Duurzamer eten, Minder voedsel verspillen, Efficiënter produceren en Zorgvuldiger produceren) met 25% kan afnemen. Maar “ingrijpen in consumeren is ingrijpen in onze voedselvoorziening”, en dat is iets waar leiderschap voor nodig is.

Public Leadership Challenge

Een deelnemer schrijft mee tijdens de PLC bijeenkomst op 16 oktober 2019 in Den Haag

Vervolgens was het de beurt aan de aanwezigen, die in drie rondes aan vier tafels met elkaar in gesprek gingen over de vragen welk type leiderschap in het lokale bestuur nodig is om de bovengenoemde doelen te bereiken (1), wat lokale bestuurders kunnen doen om de voedselomgeving daadwerkelijk gezonder te maken (2) en wat bestuurders bij het rijk juist kunnen doen om de stedelijke voedselomgeving gezonder te maken (3). Deelnemers poogden ook een antwoord te geven op vragen als ‘hoe ver moet de overheid hierin gaan? Wat zijn de meest geschikte juridische, economische of communicatieve beleidsinstrumenten? En wat vinden experts hier eigenlijk van? En hoe pakken bestuurders van andere steden, provincies en het rijk het aan?’ Kijk hieronder voor de voornaamste bevindingen.

Kruispunt

Froukje Idema (gemeente Ede en Programmateam Citydeal) sprak hierna de wens uit om deze City Deal voort te zetten. Ze vindt dat we nu moeten nadenken over hoe we verder willen, wat we willen bereiken. Programmamanager Frank Reniers van Agenda Stad reageerde door te zeggen dat we met deze City Deal op een kruispunt staan: “gaan we inderdaad door met de koplopers van deze Deal om nóg meer te leren en ervaring op te doen, of is het nu tijd om te gaan oogsten, en de opgedane kennis breeduit te gaan delen. Die vraag zal de komende tijd centraal staan.” Verschillende deelnemers reageerden positief op deze onderzoeksvraag en boden hun medewerking aan.

Organisator Nikol Hopman van het Centre for Professional Learning van de Universiteit Leiden sloot het inhoudelijke deel van de middag af met de conclusie dat het Nieuwe Publieke Leiderschap het niet alléén kan, en dat ook niet hóéft. “Wat hier wel nodig is? Collectief leiderschap en gedeeld eigenaarschap. Vraag je af ‘wie wanneer kan en wil bijdragen’ en nodig partners uit om mee te doen. En stel de vraag wie erover gaat en verantwoordelijk is zo lang mogelijk uit. We weten het soms gewoon nog niet, dus begin maar en begin met kleine stapjes.”

De voornaamste bevindingen aan de PLC-tafels

Wat lokale bestuurders kunnen doen om de voedselomgeving gezonder te maken:
• Gebruik natuurlijk contactmomenten tussen overheden om zaken te agenderen;
• Maak gebruik van de bestaande kaders en instrumenten die overheden kunnen inzetten – er is al veel mogelijk;
• Stel eisen rond voedsel(beleid) bij het gunnen van contracten;
• Gebruik je bevoegdheden creatief en gebruik ál je instrumenten – werk ook samen met andere instanties in of buiten de keten;
• Blijf dicht bij de waarden van je doelgroep;
• Probeer geen gedrag te veranderen maar de andere opties aantrekkelijker te maken
• Neem kennis van wat er her en der al gebeurt (zie pag. 99 in PBL-rapport en receptenboek op www.citydealvoedsel.nl)
• Introduceer een puntensysteem: stimuleer Horeca-bedrijven om gezondere en duurzame keuzes te maken.

Wat bestuurders bij het rijk kunnen doen om de stedelijke voedselomgeving gezonder te maken:
• Maak gebruik van de City Deal-aanpak en het hechte netwerk wat is ontstaan;
• Zorg voor “experimenteer-ruimte” in wet en regelgeving en trek indien samen op in juridische processen;
• ersterk de band met kennisinstellingen: veel kennis is al beschikbaar;
• Agendeer deze problematiek bestuurlijk: als het Rijk erover begint, druppelt dit op den duur vanzelf door naar andere overheden; en vice versa. Zo ontstaat een soort ‘multiplier-effect’;
• Niet telkens iets nieuws verzinnen, maar maak ook eens iets af zoals de (inmiddels verlengde) jongeren op gewicht aanpak in Amsterdam;
• Leg marketing gericht op kinderen aan banden (leer van anti-rokenbeleid);
• Stel strengere eisen aan de samenstelling van producten;
• Beproef maxima aan het aandeel ‘ongezonde’ producten die in de aanbieding komen;
• Voer een leeftijdsgrens voor energiedrankjes in;
• Verken een optie tot schoolfruit in kwetsbare wijken;
• Maak ‘vega-tenzij’ de standaard in overheidskantines;
• Verspreid ‘best practices’: breed delen van wat goed werkt;
• Verbreed de opgedane kennis in deze City Deal naar niet aangesloten gemeentes;
• Hanteer prijsprikkels rond zout, vet en suiker;
• Maak gebruik van de nieuwe mogelijkheden binnen de Omgevingswet;
• Bedenk als overheid wat er gebeurt als je komt op het terrein van Europese regels of mededinging en trek samen op;
• Verder werd nog geopperd om definitie-afspraken te maken over begrippen als ‘duurzaam’ en ‘gezond’.

Welk type leiderschap is er nodig:
• Toon lef en leiderschap, durf te breken met de status quo;
• Straal enthousiasme uit;
• Zorg dat iedereen van elkaar kan leren;
• Verbind, bouw bruggen. Wees een slimme coalitievormer;
• Sluit aan bij bestaande netwerken ‘waar energie op zit’. Bewoners kunnen hier een rol in spelen.
• Leiderschap is: durven te kiezen. Belangen gaan nu eenmaal niet altijd hand in hand;
• Gooi af en toe een steen in de vijver;
• Wees concreet, niet te abstract;
• Maak gebruik van instrumenten als subsidieverstrekking om te stimuleren en aan te jagen.

Landelijke Kennisdelingdag City Deal Kennis Maken

Het jaar 2019 is voor de City Deal Kennis Maken opnieuw een jaar van kennis delen.  Twee keer per jaar organiseren wij een landelijke kennisdelingsdag vol inspirerende workshops, demonstraties en lezingen. Graag nodigen wij u hierbij officieel uit voor de vierde kennisdelingdag op vrijdag 01 november. 

Toonaangevende sprekers in hun vakgebied hebben al toegezegd een bijdrage te leveren. Zo vertelt onder andere Deputy Vice Chancellor Guy Orpen (University of Bristol) over hun unieke aanpak van samenwerking met de stad Bristol, illustreert hoogleraar Marjolein Zweekhorst hoe zij stelselmatig Community Service Learning invoert binnen alle Masteropleidingen aan de VU, vertellen senior onderzoekers Sue-Yen Tjong Tjin Tai en Katja Rusinovic over de nieuwste onderzoeken naar verbinding met de samenleving vanuit het Rathenau Instituut en Erasmus+ beurzen, kunt u in gesprek met de MBO Brigade (opgezet om onderwijsvernieuwing en interdisciplinaire samenwerking te stimuleren en onderwijsvernieuwers te verbinden), nemen lokale onderzoekers u mee in de complexe stadsontwikkeling en samenwerking rond het Bossche gebied Onderwijsboulevard, en kunt u op excursie naar de City Deal Kennis Maken Challenge dag, het Jeroen Bosch Ziekenhuis en met een fluisterboot letterlijk onder de stad doorvaren. Daarnaast wordt op deze dag de matchmaking bijeenkomst voor de nieuwe Onderzoeksregeling CDKM 2019 georganiseerd.

Een vooruitblik op het programma:

10:30 – 11:30       Welkom door KW1C College van Bestuur voorzitter Yolande Uelenaers
en wethouder Ufuk Kâhya
Update stavaza City Deal Kennis Maken en innovatieve projecten
Plenaire spreker: Guy Orpen, Deputy Vice-Chancellor en Head
Campus Development – University of Bristol

11:45 – 13:00       Werksessies ronde 1
Vijf parallelle sessies met o.a.:
Op weg naar een Engaged University: een model voor Community
Service Learning
– Intensieve samenwerking tussen stadsbestuur en kennisinstellingen
op de Bossche Onderwijsboulevard
– Onderzoek naar de verbinding tussen overheid en kennisinstellingen:
presentatie van resultaten vanuit het Rathenau Instituut en Erasmus+
– Structurele samenwerking met openbare bibliotheken: de heringerichte
bibliotheek als leeromgeving

13:00 – 13:30       Lunchpauze

13:45 – 15:00      
Werksessies ronde 2
Vijf parallelle sessies met o.a.: 
– Kansen rond werken met het MBO: in gesprek met de MBO Brigade
– Demonstratie van twee nieuwe modellen voor het meten van de mate
van Public- en Community Engagement binnen NL kennisinstellingen
– Innovatieve lokale voorbeelden: ‘s-Hertogenbosch
– Matchmaking sessie Onderzoeksregeling CDKM 2020

15:00 – 16:15       Excursies: de stad in!
Vier thematische excursies in de stad met o.a. een bezoek aan het 
Jeroen Bosch Ziekenhuis, de CDKM Challenge dag en een fluisterboot
onder de stad ‘s-Hertogenbosch door!

16:15 – 17:00       Afsluitende borrel

Eind september worden alle definitieve sessies met sprekers aangekondigd op de website van Agenda Stad.

Schrijf snel in
Via deze link kunt u zich vanaf nu inschrijven. U bent vrij om deze uitnodiging door te sturen aan andere geïnteresseerden.

Namens alle City Deal partners in ‘s-Hertogenbosch – stadsbestuur, Koning Willen I College, Avans Hogeschool, HAS, Fontys Hogeschool, Koningstheateracademie, Helicon mbo en JADS – graag tot ziens op 01 november!

CoP-blad: ‘De Kracht van City Deals’

Wat kunnen projectleiders van City Deals van elkaar leren? En hoe worden City Deals daardoor een steeds slimmere en succesvollere werkvorm voor de opgaven van de toekomst? Bij zulke vragen hoort een open vizier, een ambitieus Community of Practice-programma, én een bijpassende manier om kennis te delen. Deze week is het CoP-blad ‘De Kracht van City Deals’ verschenen.

Afgelopen 15 mei ontmoetten 30 leden van het netwerk van Agenda Stad elkaar in Utrecht voor de allereerste Community of Practice bijeenkomst om samen de kracht van City Deals te beleven. Het is de opmaat naar meerdere bijeenkomsten. Binnen de City Deals wisselen de partners veel kennis en ervaringen met elkaar uit, tussen de verschillende deals gebeurt dat nu nog minder vaak. Wat kunnen zij van elkaar leren?

Een Community of Practice voor City Deals. Dat betekent dus: kennisuitwisseling voor ‘kennisuitwisselaars’. Dat is niet om na een jaar pas terug te kijken, om dan te vertellen wat de verschillende CoP activiteiten ons geleerd hebben. Maar juist om het leerproces op de voet te volgen. Zie dit CoP-blad daarom als een reisverslag, dat de verschillende etappes van de CoP van City Deals vastlegt en verdiept, om hier ook in de toekomst nieuwe inzichten in te kunnen vinden.

Voor dit alles geldt: read it while it’s hot, in dit allereerste CoP-blad. Want de City Deals waar u over zult lezen zijn volop in beweging!

Lees het CoP-blad in pdf.

Henk Renting in de Voedseltuin op de CoP-dag in Utrecht. (foto: Ramon van Jaarsveld, Clickshots Evenementenfotografie)

Dag van de Stad

De stad lééft en staat prominent op de agenda. Ook bij jou? Kom dan naar de Dag van de Stad 2019 in Den Haag. Tijdens dit jaarlijkse evenement komen alle stedelijke professionals samen voor inspiratie en kennisuitwisseling voor economisch sterke, duurzame, toekomstbestendige én leefbare steden.

Onder de titel ‘Wie durft?!’ geven we het podium aan moedige ondernemers, architecten, theatermakers, wetenschappers, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, actieve inwoners én bestuurders. Wat al deze mensen bindt is hun lef, cojones en bravoure. De Dag van de Stad biedt een warm welkom aan stedelijke visionairs die verder durven kijken dan hun neus lang is. Aan mensen die vastgeroeste denkpatronen loswrikken, met een boog om ingesleten olifantenpaden heenlopen en juist nieuwe routes uitstippelen. Het tonen van lef is ook durven staan voor jezelf in moeilijke omstandigheden, bijvoorbeeld als je wordt bedreigd, geïntimideerd of bespot. Hoe blijf je dan koersvast als professional én als mens?

Samen met andere stedelijke professionals innovatieve oplossingen voor complexe vraagstukken dichterbij brengen. In interactieve lagerhuisdebatten, testlabs en Dragons Den ideeën van anderen uitdagen en verder brengen. En leren van dé autoriteiten op het gebied van stedelijke ontwikkeling. Dat is de Dag van de Stad 2019. Wij nodigen je van harte uit om daar op 28 oktober aanwezig te zijn in het World Forum in Den Haag. Meer informatie en aanmelden: https://dedagvandestad.nl/

Twijfel je nog of je wil deelnemen aan dit prachtige evenement? Laat wethouder Robert van Asten van Den Haag je overtuigen in deze video:

Agenda Stad op het VN Public Service Forum

Hoe kunnen overheden een bijdrage leveren aan halen van de VN-duurzaamheidsdoelen? Zo’n 800 afgevaardigden uit meer dan 190 landen kwamen in Bakoe bijeen om op de VN Conferentie ‘Public Service Forum 2019’. Innovatie van publieke dienstverlening stond centraal. City Deal Maker Lotte Nijland was gevraagd er te spreken over de vernieuwende manier van werken van Agenda Stad.

Het evenement was het eerste dat in Azerbeidzjan werd georganiseerd. Ministers, hoge ambtenaren maar ook mensen uit academische kringen en de particuliere sector deden mee aan verschillende plenaire sessies, workshops en drie parallelle evenementen. Tegelijkertijd werden de winnaars van de VN Public Services Award in 5 verschillende categorieën dit jaar uitgereikt.

SDG’s

“Op de conferentie stonden de VN-duurzaamheidsdoelen centraal, de SDG’s”, vertelt Lotte Nijland. “Dit is een inspirerende agenda met doelen voor iedereen, en niet zoals bij de vorige doelen alleen maar voor ontwikkelingslanden. Van zero hunger tot het voorkomen van obesitas? Hoe staan we ervoor? Focus ligt op het functioneren van de overheid, wat kunnen we nog verbeteren in onze publieke dienstverlening? In veel landen is ambtenaar worden het hoogst haalbare. Hoe beter de processen lopen, hoe beter het land werkt. Tegelijk is er flexibiliteit nodig om de doelen te halen. Dat brengt dilemma’s met zich mee.”

Lotte Nijland aan het woord op de VN Conferentie.

Partnerschappen tussen overheid en andere partijen

Nijland mocht haar verhaal doen op twee workshops: het sociaal domein en de digitale overheid. “We zijn lastig in te delen, Agenda Stad werkt op zoveel terreinen. Mijn verhaal is dat we in Nederland al heel lang partnerschappen kennen tussen overheid en andere partijen. Ik gaf daarbij het verhaal van Kinderdijk. Vanaf 1400 werken partijen samen om het water buiten te houden. De molens zijn eigendom van ondernemers, die wel moesten samenwerken. Uiteindelijk zijn daaruit de waterschappen ontstaan. We hebben dus al eeuwenlang ervaring met samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven.”

Nijland vervolgt: “De eeuwenoude oplossing is opnieuw toegepast in de moderne context, met vraagstukken rond urbanisatie en populatie. Ik heb verteld wat de City Deals precies zijn, en wat je doet als Dealmaker. Het is een manier van samenwerken waarbij de energie komt vanuit de gemeente en een formele basis is gelegd in de Staatscourant. Je moet gewoon dingen samen gaan doen. Grote woorden zijn mooi, maar wat gebeurt er op de grond? Ik verbind alleen maar de betrokken partijen met elkaar. Dat is mijn rol. Er was veel interesse voor.”

De wijk op de kaart zetten

Het is een van de mooie voorbeelden op het gebied van innovatieve publieke dienstverlening die in Bakoe werden gepresenteerd. “Het belangrijkste op de conferentie was vooral om inspiratie op te doen van elkaar.” Zelf was Nijland erg gecharmeerd door een initiatief van jonge mensen  uit de Keniaanse sloppenwijk Kibera in Nairobi om hun wijk op de kaart te zetten. Letterlijk, want op Google Maps was er een blinde vlek te zien op de plek waar wel 200.000 mensen wonen. “Dat is bizar”, aldus Nijland. “Met Open Street Map zijn de jongeren de hele wijk in kaart gaan brengen en is er allerlei ontwikkeling op gang gekomen. Zo kwamen gezondheid, veiligheid, onderwijs en water en sanitatie op de kaart te staan. Aan de hand van het filmpje ‘The Voice of Kibera’, waarin jonge wijkbewoners aan het woord komen, zijn weer community meetings gehouden om de veiligheid te vergroten. Het is een bottom-up beweging die de dienstverlening van de wijk in kaart heeft gebracht via storytelling. Uiteindelijk hoop ik dat de wijk echt veiliger wordt. Dan heb je een hoop gewonnen.”

Ook interessant noemt Nijland een onderzoek dat het European Institute of Public Administration (EIPA) presenteerde op de conferentie. Die liet zien dat Nederland samen met Engeland het meest bestuurlijke systeem heeft en de minste procedurele systemen. “Agenda Stad benut ten volste die bestuurlijke kracht.”

Kracht ‘informele’ Urban Agenda en afscheid pleitbezorger centraal op stedelijke conferentie

Nico Beets (rechts) met Hans van Tijl. Foto Patricia Overheul.

Lees ook het uitgebreide verslag (.pdf) inclusief de opbrengst van de break-out sessies.

In Pakhuis de Zwijger kwamen woensdag 19 juni ruim 50 enthousiaste betrokkenen en geïnteresseerde volgers naar de stedelijke conferentie ‘Fit for the future’. Tijdens de bijeenkomst, georganiseerd door Agenda Stad als onderdeel van We Make The City, werd teruggeblikt op de resultaten van drie jaar Europese Agenda Stad en vooruitgeblikt op de kansen die het werken in partnerschap biedt voor Nederlandse en Europese Steden. De conferentie markeerde tevens het afscheid van speciaal gezant voor de Europese Agenda Stad Nicolaas Beets, die na zijn tomeloze inzet voor de ‘Urban Agenda’ in Europa met pensioen gaat.

De bijeenkomst opent met de vertoning van een video waarin de verschillende Europese partnerschappen die de afgelopen jaren gesloten zijn – veertien inmiddels – worden toegelicht.

Daarna introduceert moderator Natasja van den Berg speciaal gezant voor de Europese Agenda Stad Nicolaas Beets. Die schetst de ontstaansgeschiedenis van de Urban Agenda for the EU. Na een lange aanloop die in 1997 begon, markeerde het Pact van Amsterdam in 2016 een ommekeer waarna vier Europese Partnerschappen als pilots de weg plaveiden voor de tien partnerschappen die daarna nog zouden volgen. Het was onwennig voor steden, schetst Beets, om samen met lidstaten en andere grote en kleine steden aan één tafel te zitten, maar die gelijkwaardigheid maakte ook dat één van de deelnemers zei ‘voor het eerst heb ik de indruk dat deze EU van míj is, omdat ik nu betrokken wordt’. En zo kwamen op steeds meer thema’s steden aan de Europese tafel te zitten om invulling te geven aan de doelstelling van het Pact van Amsterdam: zorgen voor betere EU-regelgeving, -financiering en kennisdeling. Beets blikt vooruit op het nieuwe Liepzig Charter, waar Duitsland volgend jaar als EU-voorzitter het belang van de Urban Agenda zal onderstrepen door het als belangrijkste instrument te benoemen in de verwezenlijking van de Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties.

Elena Szolgayová. Foto Evan Schaafsma

Elena Szolgayová. Foto Evan Schaafsma

Kruispunt

Vervolgens vertelt Elena Szolgayová, DG Huisvestingsbeleid en Stedelijke Ontwikkeling van Slowakije, over haar ervaring als coördinator van het partnerschap Housing. Szolgayová waarschuwt: “We staan op een kruispunt voor grote stedelijke vraagstukken. Het is tijd voor visie én actie.” Over de SDG’s zegt ze ‘ze lijken bijna cliché te worden omdat ze zo vaak herhaald worden en ze zijn wellicht te ambitieus, maar daarom niet minder belangrijk.” Szolgayová zegt ook dat het voortbestaan van de EU in gevaar komt als men geen nieuwe manieren ontwikkeld om Europees beleid tastbaar te maken voor de inwoners. Daarbij kunnen steden een belangrijke rol spelen, want zij zijn de ogen en oren van de EU op lokaal niveau. Tot slot schetst ze de noodzaak van een sterk huisvestingsbeleid – 80 miljoen Europeanen kunnen de woonlasten niet of nauwelijks opbrengen en in Slowakije blijft 68 procent van de jongvolwassenen bij de ouders wonen door het woningtekort.

In een panelgesprek met Beets en Szolgayova roemt Beets het informele karakter van de Europese Partnerschappen: “Het is in bureaucratieën makkelijk om te zeggen ‘dit kan niet’. Maar op die manier slechten we de barrières niet. Dus proberen we in partnerschappen te kijken – en daarbij helpt het informele karakter: ‘hoe kunnen we het tóch oplossen?”, aldus Beets.

Nicolaas Beets (links) ontvangt het rapport ‘SDG Index’ van Bastiaan Zoeteman van Telos

Vervolgens worden na een korte pauze in drie break-out sessies aan de hand van de thema’s ‘Green’, ‘Smart’ en ‘Inclusive’ deze Europa-brede thema’s verkend in rondetafelgesprekken waarin ook deelnemers aan bestaande Europese Partnerschappers hun ervaringen en expertise delen. Het leidt tot veel inzichten, vooral in de vraag naar welke voorwaarden ten grondslag liggen aan een sterk partnerschap, zoals ‘oplossingsgerichtheid, vooruit denken, heldere verwachtingen, goede ondersteuning en enthousiaste deelnemers’. In de sessie over ‘Green’ ontvangt Beets uit handen van hoogleraar Bastiaan Zoeteman van Telos (Universiteit van Tilburg) het rapport ‘SDG Index’, een eerste inventarisatie van koplopers en achterblijvers in Europa met betrekking tot de Duurzame ontwikkelingsdoelen.

Nico Beets en Valentina Schippers (rechts, op de rug gezien), presenteren de inzichten van de break-out sessie Green. Foto Evan Schaafsma

Bottom-up

Maarten Hajer

Na de deelsessies verzamelen de aanwezigen zich weer voor een gloedvol pleidooi van professor Marten Hajer van de Urban Future Studio. Hajer bepleit een lokale aanpak voor problemen op wereldniveau. “Dat maakt ze behapbaarder en organiseren op wijk- of buurtniveau garandeert ook een democratischer proces en meer betrokkenheid van burgers.”

Hajer zegt dat we voor de keuze staan: maken we steden ‘Europeser’ of maken we Europa ‘stedelijker’. “Lang werd gedacht dat ‘upscaling’ de oplossing was, maar Europanisering van openbaar bestuur blijkt niet de oplossing. Het succes van de Urban Agenda bewijst dat we de andere kant op moeten.” Het is met andere woorden nodig om ‘uit de hiërarchie te stappen’. “Weersta de reflex om de Urban Agenda de institutionaliseren en meer zoals andere instituties te worden”, waarschuwt Hajer daarom. Daarnaast zouden strategische beleidsmakers er volgens Hajer goed aan doen om wat beter te luisteren naar de ‘streetlevel bureaucrats’, de beleidsmakers die meer met de voeten in de klei staan.

De straat naar Brussel brengen

Na deze woorden van steun voor het gedachtegoed van de Urban Agenda, is het laatste woord aan de grootste pleitbezorger van de stad. “De afgelopen vier jaar waren de meest fascinerende van mijn 41-jarige loopbaan die zich overal op de wereld heeft afgespeeld”, aldus Nicolaas Beets, oud-ambassadeur in o.a. Finland en Saoedi-Arabië. “Want in die vier jaar ben ik in meer dan 50 Europese steden geweest en ik ben daar veel geleerd over de échte problemen waar mensen in de steden mee kampen. Niet de ‘highbrow’ zaken in binnenkamertjes, maar wat er echt gebeurt op straat. Ik heb mijn bijdrage mogen leveren om dié onderwerpen op de agenda te krijgen in Brussel en ik zie dat dat door de Europese Partnerschappen steeds meer gebeurt.” Hans Tijl, directeur Ruimtelijke Ordening bij BZK, bedankte Beets voor zijn vele verdiensten. Tijdens de afsluitende borrel werd geproost, op Beets en op de toekomst van de Urban Agenda.

Hans Tijl (links) bedankt Nico Beets. Foto Evan Schaafsma

 

City Deals door EPSA uitgeroepen tot Europese Best Practice

European Public Sector Award
European Public Sector Award, EPSA

De European Public Sector Awards hebben een Best Practice-certificaat (BPC) toegekend aan de City Deals van Agenda Stad. Het Best Practice-certificaat wordt toegekend aan de beste Europese projecten uit de publieke sector. City Deals behaalden het prestigieuze certificaat in de categorie ‘Europees en nationaal’. Andere Nederlandse prijswinnaars zijn de berichtenbox-app van MijnOverheid (Logius) en de regionale datacentra van het CBS.

Er zijn inmiddels 19 City Deals gesloten, waarin Nederlandse steden samen met departementen, marktpartijen, kennisinstellingen en andere organisaties werken aan concrete innovatieve oplossingen voor specifieke stedelijke opgaven .

De City Deals en andere winnaars zijn gekozen uit 160 inzendingen uit 28 Europese landen, waarvan 81 projecten in de categorie ‘Europees en nationaal’. In november worden in Maastricht de winnaars van de Best Practice-certificaten gehuldigd. Dan worden ook de genomineerden en winnaars van de European Public Sector Awards bekendgemaakt.

De European Public Sector Awards zijn in 2007 opgericht en hebben inmiddels meer dan 1200 goede voorbeelden uit de publieke sector ontsloten die als waardevolle ‘public practice’ zijn toegevoegd aan de database van de European Institute of Public Administration (EIPA). Zo kunnen alle Europese overheden leren van de voorbeelden. Met het motto ‘Ontdek waar je staat en leer van de besten – excellentie in de Europese publieke sector uitgelicht en beloond’ wil de EPSA bijdragen aan de Europese strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei en een gezonde competitie bevorderen tussen Europese publieke organisaties.

Nederland is met zes andere Europese landen en de Europese Commissie officieel partner van de EPSA.

Lees meer in het nieuwsbericht van de EPSA.

Rotterdam heeft het tij mee voor gezond voedsel

Met een nieuwe wethouder die het thema omarmt en een groeiend netwerk van bedrijven en initiatieven die zich ervoor inzet, is gezond voedsel hoog op de agenda van Rotterdam komen te staan. Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor de horeca.

Rotterdam heeft in korte tijd veel stappen gezet om voedsel hoger op de agenda te zetten. Zo is wethouder Sven de Langen, zoals de lokale media het omschrijven, een ‘(ham)burgeroorlog gestart’ tegen fastfood, en werkt de stad nu aan een eigen Preventieakkoord.

Gezonde voeding

Dat was nog niet zo lang geleden anders. “Tot 2017 keken we vooral vanuit economisch perspectief naar voedsel, naar de agrifoodsector rondom Rotterdam”, vertelde Karin de Jager, beleidsadviseur Gezondheid & Zorg van de gemeente Rotterdam. “Gezonde voeding kreeg bijvoorbeeld helemaal nog geen aandacht.”

Karin de Jager vertelt over het Rotterdamse voedselbeleid op de bijeenkomst van de City Deal in Schiedam. Foto: Pieter Verbeek.

Op een bijeenkomst van de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda in Schiedam vertelde ze over het Rotterdams voedselbeleid. Dat beleid had pas voor het eerst aandacht voor voedsel bij de start van het programma Rotterdam Vitale Stad (2016-2020). “Zeker bij de aanpak van overgewicht kun je niet om voedsel heen.”

Inmiddels is de ambitie van Rotterdam gegroeid en wil de gemeente in de hele stad het voedselaanbod gezonder maken. Ongezonde voeding levert immers 6 miljoen aan zorgkosten op, leidt tot 8,1% van de ziektelasten en 12,9% van de sterfgevallen, aldus De Jager. En de huidige voedselomgeving nodigt niet bepaald uit tot gezonde keuzes.

Vitale stad

Om die omgeving aan te passen heeft Rotterdam het netwerk Gezond010 opgericht, waarin ondernemers, werkgevers, professionals en maatschappelijke organisaties meedoen, die allemaal werken aan de doelstellingen van de Vitale Stad. Alles draait om gezondheid. Hoe kan je bijvoorbeeld gezonder inkopen. Kun je de voedselomgeving via de wet gezonder maken? Bijvoorbeeld via bestemmingsplannen, omgevingswet of Algemene Politie Verordening? “Samen willen we een beweging in de stad creëren”, vertelde De Jager. “Inmiddels hebben we een behoorlijk netwerk, dat geeft een enorme energie.”

Om goed te kunnen samenwerken heeft het netwerk een aantal gedeelde doelen gesteld. Dit zijn thema’s als werkgeverschap, gezonde voedselomgeving en ketensamenwerking tussen sociaal en medische domeinen. Bij elk thema komen de betrokken partijen 3 tot 4 keer per jaar bij elkaar. De gemeente ondersteunt de thema’s met masterclasses, challenges, een financiële impuls en publiciteit.

Gezond010 Food Challenge

Eén van de challenges is de Gezond010 Food Challenge, die de gemeente vorig jaar samen met Greendish organiseerde. De aanleiding voor deze challenge was een ingezonden brief in het Parool die de noodklok luidde dat het aanbod aan slecht voedsel nog nooit zo groot is geweest. De Gezond010 Food Challenge wilde dan ook zoveel Rotterdammers in hun dagelijkse praktijk bereiken. Onder begeleiding van Greendish maakten 16 organisaties, van grote bedrijven als Eneco en AH, tot lokale kinderboerderijen en sportverenigingen, hun voedselaanbod gezonder en testten ze welk effect dit had op consumenten. In totaal zijn 125 medewerkers betrokken geweest bij het project, kwamen 41 nieuwe gezonde producten op de menu’s bij de partners en zijn er meer dan 132.000 gezonde producten extra verkocht.

Een voorbeeld is het Huis van de Wijk, een wijkcentrum die in verschillende wijken is gevestigd. De gerechten die hier op het menu stonden hadden meer groente en minder zetmeel.  De witte rijst werd vervangen door zilvervliesrijst en verder werden er volkoren pistolets en fruit-smoothies geserveerd. De Happy Meal in het Sportfondsenbad bestond nu uit groentefriet, ongezoete siroop en yoghurtmayonaise. Na afloop zei 87 procent van de deelnemende horeca dat ze de aanpassingen wel wilden behouden.

Vanuit het netwerk gaat Rotterdam nu verder om gezonder voedsel op tafel te krijgen. Onder meer door promotie en nudging, het verspreiden van kennis over producten en trends, en door storytelling. Ook gaat Rotterdam samen met hbo- en mbo-instellingen kijken hoe professionals anders kunnen worden opgeleid om horeca anders te inrichten. De volgende stap voor Rotterdam is nu de formulering van een integraal voedselbeleid, die ook zaken als klimaat, circulariteit, armoede, economie en gezondheid omvat.

Toelichting op Greendish tijdens de City Deal-bijeenkomst in het hoofdkantoor van de Milieudienst Rijnmond in Schiedam. Foto: Pieter Verbeek

Dit artikel verscheen eerder op de website Citydealvoedsel.nl. Daar lees je ook meer over Gezond010 in het Receptenboek.

 

Geef je mening over de Europese Agenda Stad in publieke consultatieronde

De Europese Commissie en Europese Agenda Stad nodigen stakeholders uit om voor 30 juni feedback te geven op de implementatie en werking van de Urban Agenda for the EU sinds de lancering met het Pact van Amsterdam in 2016. Alle betrokkenen bij de Urban Agenda en partnerschappen en andere geïnteresseerden kunnen een online vragenformulier invullen en daarmee bijdragen aan de doorontwikkeling van de Europese stedelijke agenda.

De online consultatie maakt deel uit van een zogenaamde Assessment Study die verkent hoe de toepasbaarheid en effectiviteit van de Europese Agenda Stad verder vergroot kunnen worden. Daarmee draagt de studie bij aan een breed gedragen beeld van de beste manier waarop steden ondersteund kunnen worden in hun ontwikkeling. Meer informatie en een link naar het consultatieformulier zijn te vinden op de website van Futurium.

Het invullen van de online vragenlijst (Engelstalig) kost circa 15 minuten.

En dat is drie: met ondertekening Woondeal zuidelijke Randstad 100.000 nieuwe woningen in vijf jaar

Het Rijk, de provincie Zuid-Holland en gemeenten in de regio ondertekenden op 3 juni de derde woondeal (na die van Eindhoven en Groningen) en de eerste in de Randstad. Hiermee wordt de woningproductie versneld en de leefbaarheid in zwakkere wijken verbeterd. In 2040 moet dit onder andere geresulteerd hebben in 230.000 nieuwe woningen in de regio.

In aanvulling op 12 reeds bekende ontwikkelingsgebieden worden er zes locaties aangewezen waar de woningbouw versneld wordt. Dit zijn het Lammenschanspark (Leiden), de binnenstad van Zoetermeer, Rijswijk-Buiten, Nieuw Rivium in Capelle aan de IJssel, het stationsgebied van Barendrecht en de Wilderszijde in Lansingerland.

Het grootste deel van de bouwopgave is voorzien in de acht gemeenten langs de spoorlijn Leiden-Dordrecht die samen de Verstedelijkingsalliantie vormen. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksorganisaties ondersteunt de opgave met geld voor pilots en mankracht. Het gaat onder andere om 550.000 euro via de Vliegende Brigade die gemeenten ondersteunt bij gebiedsontwikkeling. Daarnaast is het onder voorwaarden mogelijk voor projecten tijdelijk van bepaalde normen af te wijken op basis van de Crisis- en Herstelwet, om tijdwinst te boeken. Extra versnelling wordt gerealiseerd door op vijf locaties zogenaamde ‘flexwoningen’ waaronder prefab huizen toe te staan. De minister maakte vorige week bekend dergelijke concepten te stimuleren met o.a. vrijstellingen van de verhuurdersheffing.

Lees verder op Rijksoverheid.nl.