Naoual Loiazizi vertegenwoordigt als beleidsadviseur Duurzame Stad de gemeente Dordrecht in de City Deal Circulaire Stad. Op woensdag 20 juni 2018 lichtte ze de City Deal toe tegenover een breed publiek van internationale toehoorders, in de Smart Cities Seminars ‘Take the lead in the race for smart and sustainable cities’ in Göteborg.

Loiazizi; “Een circulaire stad creëer je niet als gemeente alleen. Dat doe je samen met NGO’s, bedrijven, kennisinstituten en inwoners. Gelukkig zaten er ook vertegenwoordigers van al die groepen in de zaal. Allemaal mensen die gedreven zijn in de transitie naar een circulaire economie.”

Wat is dat nou precies, een ‘circulaire economie’?

Dat is een goede vraag, die ik daar ook gesteld heb en geprobeerd heb te beantwoorden. Gaat het bij een circulaire economie over water, over energie, over mensen of over financiën? Het antwoord is dat circulaire economie al die elementen in zich heeft. Een circulaire economie is bovendien, zo heb ik betoogd, geen einddoel, maar een middel om andere doelstellingen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de SDG’s – de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Je ziet bijvoorbeeld dat vrijwel al die doelstellingen raakvlakken hebben met circulaire economie.”

Alleen maar winnaars dus, bij de transitie naar een circulaire economie?!

“Nee, daar hebben we ook over gesproken. Een circulaire economie is belangrijk, om je stad toekomstbestendig te maken voor de inwoners, door duurzaam te wonen, bewegen en ondernemen. Maar dat betekent niet dat er in de transitie alleen maar winnaars zijn. Ik heb ook betoogd dat er altijd verliezers zullen zijn in zo’n transitie. Je moet natuurlijk als overheid zorgen dat alle inwoners meegaan. Bijvoorbeeld nu bij de overgang naar aardgasvrije wijken, dan moet je inwoners helpen die de aanpassingen niet zelf kunnen bepalen. Maar van sommige bedrijven moeten we misschien maar accepteren dat die over 10 of 15 jaar niet meer zullen bestaan als ze niet mee willen gaan in die transitie. Ik merkte dat dat voor veel toehoorders wel een nieuw en verfrissend inzicht was.”

Bedrijven zien die transitie niet zitten?

“Sommige bedrijven doen het wel goed. Zoals Volvo, die medeorganisator was van de bijeenkomst, die niet alleen om de ‘race’ naar duurzame steden draaide, maar ook in het teken stond van een andere race: de Volvo Ocean Race. Volvo zegt: ‘Als we niet duurzaam worden, bestaan we over 20 jaar niet meer’. Het is natuurlijk ook in het eigen belang van bedrijven om hier werk van te maken, maar de commitment die we zagen bij Volvo, bijvoorbeeld in hun ontwikkeling van elektrische bussen en zelfs een autonome bus die gedemonstreerd werd, is hopelijk een voorbeeld voor anderen. Er werd vanuit de zaal ook gevraagd of er bedrijven betrokken zijn bij de City Deal Circulaire Stad. Het antwoord is nee, maar als de City Deal een vervolg krijgt, is dat een overweging die we zeker moeten meenemen.”

En de overheid moet dit stimuleren?

“Ja uiteraard, maar ook door drempels weg te nemen. Sommige bedrijven en start-ups hebben goede innovatieve ideeën voor hergebruik van materialen, maar lopen tegen knellende regelgeving aan. Vaak gaat het dan om landelijke wetgeving en daarom is de City Deal Circulaire Stad van groot belang, omdat je daar mét andere steden én het Rijk signaleert welke drempels er zijn om tot die verduurzaming te komen.”

Ik heb in Göteborg natuurlijk de multilevel governance benadering van de City Deal toegelicht, maar ook stilgestaan bij de vijf werkgroepen van de City Deal en hun projecten. Daar bleek tijdens en na mijn presentatie ook veel belangstelling voor te zijn, bijvoorbeeld voor de biobased bankjes in Almere en het papier dat die gemeente zelf maakt uit bermgras.”

En toen zaten de vijftien minuten die je voor je presentatie had er vast op?

“Bijna. Ik heb tot slot nog benadrukt hoe belangrijk het is om de transitie naar een circulaire economie samen met kennispartners aan te gaan. Ik geloof namelijk erg in een evidence based benadering en de bewijskracht van goede onderzoeken. Die zijn ook belangrijk om je beleid goed te kunnen verdedigen. En daarvoor hebben we die kennispartners nodig. Bovendien is er ook nog veel dat we niet weten als het gaat om duurzaamheid. Ook daar hebben we onderzoek voor nodig.”

En ook om inwoners te overtuigen?

Misschien, maar ik geloof ook heel erg dat je het niet allemaal heel zwaar moet maken voor bewoners. Kijk naar de gemeente Rotterdam, die hebben een gouden afvalwagen en als je als Rotterdammer een selfie maakt met die wagen, maak je kans op een prijs. Het mag af en toe ook best een beetje leuk en luchtig zijn als het gaat om bewustwording. Daarnaast is het denk ik belangrijk dat duurzaamheid en een circulaire economie niet alleen maar een stokpaardje is van een wethouder die het in zijn of haar portefeuille heeft. De bijeenkomst in Göteborg werd bijvoorbeeld geopend door de burgemeester die het belang onderstreepte en aangaf dat inwoners de winnaars moeten worden van deze transitie, want voor hen doen we het tenslotte. Het feit dat zij het als burgemeester zegt, maakt de boodschap toch krachtiger.”

Tot slot: nog een beetje kunnen netwerken in Göteborg?

Het is altijd goed om als steden van elkaar te leren, nationaal maar ook in Europees verband. Ik gaf al aan dat er veel belangstelling was voor een aantal projecten uit de City Deal. Daarnaast werken we als Dordrecht ook op andere manieren veel samen met Europese steden. Zo zijn we ook initiatiefnemer van het Interreg-project BEGIN, wat staat voor Blue Green Infrastructures through Social Innovation. Het project beoogt innovatieve oplossingen te vinden voor stedelijke problemen die het gevolg zijn van klimaatverandering. Zo kampen Dordrecht en vele andere ‘waterrijke’ steden met wateroverlast als het gevolg van toegenomen neerslag. Aan het project nemen ook Göteborg en acht andere Europese steden in de Noordzee-regio deel: Antwerpen, Gent, Bradford, Kent, Enfield, Aberdeen en Bergen. Dus het is ook een soort City Deal, met veel raakvlakken met de circulaire stad.

Ruim 200 sprekers en 100 workshops, verdeeld over 10 monumentale gebouwen. Meer dan 2.000 bestuurders, ambtenaren, ondernemers, actieve inwoners, wetenschappers, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties die zich laten inspireren en informeren over toekomstbestendige steden en stedelijke regio’s. Dat is de Dag van de Stad 2018 die op 29 oktober in de Wagenwerkplaats in Amersfoort plaatsvindt. Projectleider Frank Reniers en burgemeester van gaststad Amersfoort Lucas Bolsius vertellen waarom de Dag van de Stad hét evenement is voor professionals die zich met stedelijke uitdagingen bezighouden. En waarom jóu idee voor een interactieve presentatie welkom is.

“Het organiseren van zo’n evenement is een flinke opgave. En de beste manier om dat aan te pakken is in samenwerking met partners. Daarin lijkt het op de aanpak van stedelijke vraagstukken: ook dat is complex en dus heb je partners – andere steden, het Rijk, maatschappelijke organisaties en bedrijven, nodig om tot goede oplossingen te komen”, vertelt Frank Reniers, programmamanager van Agenda Stad, het beleidsprogramma van het ministerie van BZK dat initiatiefnemer is van de Dag van de Stad. “In ons geval zijn die partners de VNG, de G4 en G40, de Rijksoverheid, Platform31, het Netwerk Kennissteden Nederland en de gemeente Amersfoort. Samen organiseren we een leerzame en inspirerende dag rondom het thema ‘De Stad in Balans’.

De Stad in Balans?

Reniers: “Met het thema willen we aangeven hoe verschillende vraagstukken op elkaar ingrijpen. Duurzaamheid, mobiliteit, werkgelegenheid, innovatie en leefbaarheid. Het zijn allemaal onderwerpen die elkaar raken en die maken dat je oplossingen voor stedelijke vraagstukken in samenhang moet oppakken. Daarom bestaat de dag uit 10 parallelle deelcongressen, zoals De Veerkrachtige Stad en De Inclusieve Stad, waarin steeds meerdere kanten van een vraagstuk belicht worden. Daarnaast zijn er vermaarde internationale topsprekers en jong toptalent die stedelijke professionals inspireren. Die inspiratie kunnen mensen direct in actie omzetten, want er is een kweekkamer waar steden de eerste contouren kunnen schetsen voor nieuwe City Deals. En er is dit jaar een internationaal programma voor internationale gasten.

City Deals?

City Deals zijn de samenwerkingsverbanden tussen steden, Rijk, maatschappelijke partners en bedrijfsleven waarin specifieke stedelijke vraagstukken geagendeerd worden en waar naar innovatie oplossingen gezocht wordt. Er zijn inmiddels 19 City Deals gesloten. Dat heeft al tot veel vernieuwende oplossingen en inzichten geleid. Zo is er in de City Deal Woonabonnement een model ontwikkeld voor het bekostigen van energiebesparende maatregelen via de energierekening. De City Deal Binnenstedelijk Bouwen en Transformatie is uitgemond in een landelijk programma Stedelijke Transformatie, dat onlangs door de minister van BZK omarmd is met de start van een revolverend fonds dat ontwikkelaars helpt om lastige industrielocaties tot woongebied te transformeren. Op de Dag van de Stad presenteren City Deals uiteraard hun tussenresultaten en bevindingen, maar we willen bezoekers vooral ook inspireren tot nieuwe City Deals, waarbij wij hen begeleiden door onze ‘lessons learned’ van bestaande deals over te brengen. We noemen de nieuwe deals daarom wel ‘City Deals 2.0’”.

Trotse burgemeester

Reniers is enthousiast over de City Deal-aanpak en over de Dag van de Stad. En hij staat daarin niet alleen. De werkwijze werd in het regeerakkoord opgenomen als veelbelovende nieuwe aanpak en steeds meer steden kloppen aan met de wens om nieuwe City Deals te sluiten. Daarom wordt de Dag van de Stad, na een succesvolle eerste editie in Utrecht vorig jaar, opnieuw georganiseerd. Met een sterk programma en ruimte voor meer deelnemers, ook om de vele nieuwe wethouders die na de Gemeenteraadsverkiezingen zijn aangetreden, kennis te laten maken met het instrument.

Lucas Bolsius, burgemeester van Amersfoort is er erg trots op dat de Dag van de Stad dit jaar in Amersfoort plaatsvindt. Bolsius: “Na het succes van de Dag van de Stad vorig jaar, volgde een oproep aan steden om gastheer te zijn voor de editie van 2018. Daar zijn wij gelijk op ingegaan, omdat we vinden dat Amersfoort een goed voorbeeld is van een stad waar het bruist van initiatieven en innovatieve ideeën van betrokken bewoners, ondernemers en organisaties. Amersfoort neemt deel aan drie City Deals die gericht zijn op de ontwikkeling van een groene en duurzame stad en herbergt met succesvolle duurzame ondernemingen zoals supermarkt-bezorgdienst Picnic ook veel voorbeelden van het innovatief aanpakken van stedelijke vraagstukken. Bovendien hebben we met een fantastische locatie als de Wagenwerkplaats – ontstaan door een bewonersinitiatief – en onze centrale ligging in het land de mogelijkheid om de rode loper voor alle stedelijke professionals stevig uit te rollen.’

Oproep

“Om de Dag van de Stad opnieuw hét evenement over de kracht van samenwerking als drijfveer voor stedelijke vernieuwing te laten zijn, hebben we natuurlijk succesvolle verhalen, kansrijke ideeën en scherpe vragen nodig. Daarom roepen we steden, maatschappelijke partners en iedereen met goede ideeën op om deze bij ons in te dienen via de website DeDagvandeStad.nl”, vertelt Reniers. “De Dag van de Stad is geen evenement dat draait om ‘zenden’,” vult Bolsius aan. “Succesvolle samenwerkingen beginnen immers altijd met de dialoog. Dus vertel ons vooral waar we het volgens jou over moeten gaan hebben op 29 oktober!”

Het Europese partnerschap Innovatief Aanbesteden, waaraan verschillende Europese steden en regio’s samen met lidstaten en de Europese Commissie deelnemen, streeft naar ambitieuze aanbestedingskaders. Die kunnen steden helpen om het aanbesteden van innovatie bij te laten dragen aan het behalen van hun sociale en milieudoelstellingen. In voorbereiding op het definitieve actieplan, is het partnerschap nu op zoek naar jouw input. Die kan tot 23 juli aangedragen worden.

Het partnerschap Innovatief Aanbesteden wordt namens de Metropoolregio Amsterdam gecoördineerd door Haarlem. In het concept-actieplan waarop nu feedback wordt gevraagd, zijn zeven acties geformuleerd:

• Leidraad voor het opzetten van strategische inkoop voor steden en het beheren van strategische inkoop
• Meten van uitgaven en bredere impact in Europese steden
• Aanbeveling(en) voor toekomstige financiering door de EU voor gezamenlijke grensoverschrijdende inkoop, inkoop van innovatie, strategische inkoop – met name sociale inkoop en circulaire inkoop
• Bemiddelaar voor innovatieve inkoop
• Juridisch handboek innovatieve overheidsinkoop
• Ontwikkel een flexibel en aanpasbaar concept voor plaatselijke competentiecentra (LCC’s) voor innovatieve en duurzame inkoop
• Opbouwen van competentie in circulair inkopen

Geïnteresseerde stakeholders kunnen via de website van het partnerschap hun feedback op de verschillende acties indienen.

Lees meer over de publieke consultatieronde op Europadecentraal.nl en in het nieuwsbericht van het partnerschap. Meer informatie over Europese partnerschappen als onderdeel van de Urban Agenda, lees je op onze pagina’s over de Europese Agenda Stad.

Het is Holland Circular Economy Week. Van 11 tot en met 14 juni organiseert Holland Circular Hotspot deze themaweek, waarbij een groot aantal internationale delegaties naar Nederland komt om kennis te maken met Nederlandse circulaire innovaties en partnerschappen af te sluiten.

Een belangrijk onderdeel van het programma vormt het matchmakingevent voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden dat op donderdag 14 juni plaatsvindt en samen met Rijkswaterstaat wordt georganiseerd. Er worden zo’n 300 deelnemers verwacht, waaronder 150 internationale vertegenwoordigers.

Op 4 oktober 2018 wordt de RDM Onderzeebootloods in Rotterdam Zuid omgetoverd in één groot Living Lab en kun je meer dan 150 innovaties bekijken en ervaren op de Innovation Expo. Daarnaast kun je op de IE2018 in contact komen met investeerders, bedrijven en beleidsmakers. Meld je dus snel aan.

Innovaties verder brengen, doorbraken realiseren en hiermee bijdragen aan de maatschappelijke uitdagingen waar we in ons land én in de wereld voor staan, dat is het doel van de Innovation Expo 2018. Met dit tweejaarlijkse event biedt de overheid een podium aan bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en overheden om innovaties voor het voetlicht van een breed nationaal en internationaal publiek te brengen.

Laat je inspireren bij een van de meer dan 40 sessies en bezoek de interessante keynotes van onder meer Ahmed Aboutaleb, de Burgemeester van Rotterdam en Louise Fresco, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research. Met de speciale netwerkapp kun je bovendien vooraf en tijdens het evenement in contact komen met interessante gesprekspartners.

Meld je snel aan via http://www.innovationexpo2018.nl en krijg op de site een eerste indruk van het programma.

Het geld wordt in een revolverend fonds gestopt, waarmee ontwikkelaars leningen kunnen afsluiten om grond te saneren of bedrijfjes uit te kopen. Zo wil de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ontwikkelaars het laatste zetje geven om lastige locaties in steden, zoals industrie- en haventerreinen, tot woongebied te transformeren. Dat vertelde de minister woensdag op vastgoedbeurs Provada, zo meldt het Financieel Dagblad.

De minister voegde aan haar aankondiging toe dat ze wel verwacht dat ook provincies, gemeenten en private partijen een bijdrage leveren aan het fonds, zodat ‘we echt massa en snelheid kunnen maken’.

Het nieuwe fonds is onderdeel van de nationale woonagenda, bedoeld om het woningtekort terug te dringen. Volgens een woordvoerder van de minister wordt het fonds nu met andere partijen uitgewerkt.

Het transformeren van binnenstedelijke industriegebieden tot woonomgeving was ook een belangrijke pijler van de City Deal Binnenstedelijk bouwen en transformatie, die de aanzet gaf voor het landelijke programma Stedelijke Transformatie.

Lees meer op FD.nl (na gratis registratie)

Als deelnemende steden in de City Deal Inclusieve Stad niet tot een lokale oplossing kwamen voor een zorgvraagstuk omdat de wet- en regelgeving knelde of botste, werd in een zogenaamde ‘rode knop’-procedure met het betrokken ministerie en eventueel de uitvoeringsorganisatie een oplossing gezocht. Dat heeft tot bevredigende resultaten geleid, zo valt te lezen op Gemeentenvandetoekomst.nl.

In het artikel op onze ‘zustersite’ wordt een casus uitgelicht uit de inmiddels afgeronde City Deal, die als traject ‘Eenvoudig Maatwerk’ een doorstart heeft gemaakt onder de vleugels van het Programma Sociaal Domein. Daarbij zijn naast de vijf oorspronkelijke steden ook Amsterdam, Den Haag, Delft en Tilburg aangehaakt.

In de casus uit de City Deal Inclusieve Stad, werd een mevrouw uit Eindhoven geconfronteerd met een hoge rekening van de Belastingdienst. Ze had in goed vertrouwen kinderopvangtoeslag aangevraagd, maar omdat haar echtgenoot buiten de EU woonde bleek ze hier naderhand geen recht op te hebben. Het bleek vervolgens moeilijk voor de echtgenoot om een verblijfsvergunning aan te vragen, omdat de vrouw geen betaalde baan had – immers, doordat ze geen recht had op kinderopvangtoeslag moest ze thuisblijven om voor de kinderen te zorgen.

Joost van Kampen van Stichting WIJeindhoven vertelt op Gemeentenvandetoekomst.nl dat ze vanuit het wijkteam deze mevrouw ondersteund hebben in het contact met de Belastingdienst. Els van Enckevort die als domeinsecretaris Sociaal Domein in Eindhoven betrokken is bij de City Deal, noemt de rode knop-procedure ‘een grote stap voorwaarts’. Aan de rode knop-tafel bleek dat gemeenten wettelijk een bijdrage in de kosten van de kinderopvang mogen verstrekken op sociaal medische indicatie (SMI). De gemeente besloot daarop een betalingsregeling te treffen en de schuld die de vrouw bij de Belastingdienst had, over te nemen. De echtgenoot had inmiddels een verblijfsvergunning gekregen en dus is het gezin herenigd. Daarmee heeft de rode knop-procedure zijn waarde bewezen.

“Het is leren van twee kanten”

Mieke Maas is accountmanager bij de afdeling Interbestuurlijke Relaties van het ministerie van BZK en coördinator van de ‘rode knop’-procedure. “De rode knop-procedure die nu beschikbaar is voor de 9 steden in het traject ‘Eenvoudig maatwerk’, Deze gemeenten kunnen bij dit meldpunt vraagstukken neerleggen waarin systeemknelpunten het werken volgens de bedoeling belemmert. Met betrokkenen van gemeente, ministeries, organisaties en eventueel ook bewoners worden knelpunten bekeken en naar oplossingen gezocht. Ook helpt het gemeenten om de mensen te vinden die bij ministeries verantwoordelijk zijn voor de regelgeving die in dit soort cases voor problemen of verwarring zorgt. Op termijn zou zo’n procedure met korte lijnen tussen ambtenaren bij gemeentes en ministeries natuurlijk de normale manier van werken moeten worden, maar we moeten wel kunnen waarmaken dat we knelpunten ook oplossen. Aan de rode knop-tafel kan het Rijk niet alleen regelgeving toelichten, we leren ook waar die regelgeving tot knelpunten kan leiden. Het is dus leren van twee kanten.”

De Urban Agenda for the EU, de Europese Agenda Stad, maakt het voor steden voor het eerst mogelijk om EU-beleid direct te beïnvloeden. En dat is belangrijk, omdat steden daadkrachtige actoren zijn die dicht op concrete maatschappelijke uitdagingen zitten. Maar om de vruchten te plukken van de ‘gouden kans’ die deze agenda Europa biedt, moet er wel meer ruimte en steun voor experimenten en innovaties komen, zodat de meerwaarde van deze multilevel governance aanpak bewezen kan worden. Dat is de conclusie van het rapport ‘Learning to Experiment’ van de Urban Futures Studio, onderdeel van de Universiteit Utrecht, dat op 15 mei verscheen.

Suzanne Potjer, hoofdonderzoeker: “In steden bestaat een veelvoud aan experimenten, waar burgers, ondernemers, overheden en kennisinstellingen aan nieuwe ideeën en oplossingen werken. Maar uit ons onderzoek blijkt dat de Urban Agenda beter gebruik kan maken van de nieuwe inzichten die uit deze experimenten voortkomen. Daarnaast krijgen steden niet altijd genoeg ruimte en steun om te experimenteren en te innoveren. Daar is nog veel winst te behalen.” Hoogleraar en directeur van de UFS Maarten Hajer vult aan dat de kracht van de aanpak schuilt in het feit dat op elk bestuursniveau, per thema, gekeken wordt waar bestaande regelgeving knelt in de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Maar waarschuwt hij, als de Europese Commissie de suggesties van de Europese Partnerschappen niet overneemt, kan de kansrijke aanpak als een soufflé in elkaar zakken.

Lees het onderzoeksrapport op de website van de Universiteit Utrecht.

Over de Urban Agenda for the EU

In 2016 is met het ‘Pact van Amsterdam’ de Urban Agenda for the EU gelanceerd, waarin steden, lidstaten, de EU en maatschappelijke partners samen in thematische partnerschappen werken aan stedelijke vraagstukken. Partnerschappen leveren een actieplan op met concrete aanbevelingen, op basis van inzichten en concrete experimenten die uit de partnerschappen zijn voortgekomen. Er zijn 12 actieve partnerschappen en dit jaar komen daar twee nieuwe partnerschappen bij.

Lees meer over de Urban Agenda for the EU

Van 21 tot en met 25 mei is het ‘EU Green Week’. Doel is om zoveel mogelijk steden te motiveren om een duurzamere stadsplanning te omarmen, door de voordelen van een groenere stad uit te lichten.

Op de website van de Green Week is een toolkit te vinden waar ook inwoners van de stad praktische adviezen vinden om hun dagelijks leven ‘groener’ te maken, bijvoorbeeld in de brochure ’52 stappen voor een groenere stad’.

Daarnaast biedt de website informatie over voorzieningen die de EU biedt om steden te helpen in hun transformatie naar een groenere stad en praktische informatie over stappen die steden kunnen zetten. Eén daarvan is de Green Cities Tool die tijdens de EU Green Week gelanceerd wordt, een benchmark-instrument voor steden.

Groenere steden zijn prettiger om in te wonen en werken en trekken innovatie en economische kansen aan.

Lees meer op de website van de EU Green Week.