Gisteren is de eerste City Deal in het kader van Agenda Stad gesloten. In deze deal, die werd ondertekend door de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH), de provincie Zuid-Holland, de Economische Programmaraad Zuidvleugel en de ministeries van EZ en BZK, committeren partijen zich aan het economische strategietraject ‘Roadmap Next Economy’. De roadmap moet de acties en investeringen beschrijven die nodig zijn voor een toekomstbestendige economie van de metropoolregio.

City Deals

Het kabinet wil als onderdeel van de Agenda Stad City Deals sluiten om zo Nederlandse steden en stedelijke regio’s te versterken, zowel nationaal als internationaal. City Deals zijn innovatieve samenwerkingsverbanden binnen en tussen steden en stedelijke regio’s, gericht op concrete doorbraken die ook internationaal aansprekend en uitvoerbaar zijn. Samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke partners staat centraal. Stedelijke regio’s uit het hele land zijn inmiddels aan de slag om City Deals te verkennen en coalities te vormen.

Metropoolregio Rotterdam-Den Haag

De Metropoolregio Rotterdam Den Haag is de eerste stedelijke regio die een City Deal met het Rijk sluit. De metropoolregio wil verkennen hoe haar economische strategie eruit zou moeten komen te zien, en welke acties en investeringen daarvoor nodig zijn. De ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de provincie Zuid-Holland en de Economische Programmaraad Zuidvleugel, waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheden in de Zuidvleugel zijn verenigd, gaan de MRDH ondersteunen in deze ambitie.

Tijdens de werkconferentie van Agenda Stad in de Woonindustrie in Nieuwegein afgelopen donderdag kwamen ruim 250 mensen bijeen om samen verder te werken aan City Deals. De werkconferentie werd georganiseerd door de G4, de G32 en de betrokken departementen. In open dialogen en compacte workshops ontstonden nuttige nieuwe verbindingen en werden er verdere stappen genomen in de City Deal trajecten.

De Vlaamse dagvoorzitter Karl Raats heette de mensen op een humoristische manier welkom. Hij vergeleek de actuele status van Agenda Stad met een hartoperatie. “De patiënt ligt open en het ziet er uit als een bloedbad maar er staan professionals omheen, misschien zelfs wel vakidioten, en de kans is groot dat het straks allemaal goed komt.”

De dag werd daarna geopend door Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden en voorzitter van de G32, samen met programmadirecteur Stad bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Bert van Delden. Ze gaven beiden aan dat stedelijke gebieden niet langer met elkaar in concurrentie moeten gaan, maar meer samen moeten werken. De taak van de rijksoverheid is om daar goede randvoorwaarden bij te scheppen.

Opvallend veel verschillen in City Deals

“Er zijn veel verschillen in de voorstellen voor City Deals die we hebben ontvangen” zei Bert van Delden. “In de mate van concreetheid maar ook qua onderwerp. We voeren nu spannende gesprekken waarbij we zoeken naar het vernieuwende element. Daarbij is de betrokkenheid van meerdere steden en verschillende ministeries belangrijk, maar óók private partijen moeten betrokken zijn.”

Ferd Crone gaf aan dat veel Nederlandse steden met vergelijkbare problemen te maken hebben. Hij denkt dat City Deals een revolutie tot stand kunnen brengen: “We willen een inclusieve stad waar iedereen meedoet. Dit willen we realiseren door niet tégen Den Haag te strijden maar met ze samen te werken. Daarbij mag het best schuren en er mogen ook dingen mislukken. Maar als we met zijn allen scherp zijn vandaag dan kunnen we een revolutie beginnen.”

Er was kort tijd om een aantal City Deals voor het gehele publiek te presenteren, voordat er in de workshops nader over gesproken werd. Zo spraken onder meer Hans Wiggemans van de gemeente Enschede over de Inclusieve Stad, Karim Ardaghal over the Haque Security Delta, Flora van Houwelingen over het Woningabonnement in Deventer, Robert Tans over de Roadmap Next Economy en Edwin Koster over het Utrechtse Health Hub. De variatie is groot. Zo agendeert de Metropoolregio Rotterdam Den Haag de transitieopgave richting een nieuwe economie, terwijl Deventer juist een nieuw financieringsconcept rond energiebesparing van de grond af opbouwt samen met een aantal bedrijven.

14 City Deal trajecten

Vervolgens zijn de coalities die werken aan concrete City Deals in veertien besloten sessies uiteen gegaan om hun City Deal traject een stap verder te brengen.

Per groep leverde dit verschillende resultaten op. Zo constateerden in de workshop Eurolab dat er voldoende casuïstiek rond grensoverschrijdende arbeidsmarktproblematiek voor handen is, maar dat een gerichte inspanning nodig is om deze concreet te benoemen. Bij de inclusieve stad werd een volgende stap gezet in een gezamenlijke probleemanalyse rond sociale arrangementen tussen het ministerie van SZW en een aantal ambitieuze steden op dit terrein. In de sessie Warm Welkom voor Talent vonden ministeries en een aantal steden elkaar om mensen zonder Nederlands paspoort die in Nederland willen ondernemen beter te faciliteren. Niet overal werd onmiddellijk succes geboekt. In sommige workshops is nog geen goed antwoord gevonden op de vraag wat de toegevoegde waarde van een City Deal kan zijn.

Naast de workshops vond een open dialoog plaats waar steden hun nieuwe ideeën konden pitchen. Er ontstonden prille, doch onverwachte coalities rond vraagstukken als gezonde verstedelijking, groen in de stad, digitalisering van de stad en de rol van de stad in de voedselketen.

Afsluiting

Ter afsluiting schetsten Maarten Schurink, gemeentesecretaris Utrecht, en Eric Eijkelberg van Economische Zaken, een energiek beeld van de nieuwe samenwerkingsvorm en de resultaten die dat gaat opleveren de komende maanden. De eerste Deals zullen de komende weken getekend gaan worden. Dit politieke momentum is nodig om vaart te houden. Maar het belangrijkste resultaat is dat we leren hoe nieuwe samenwerkingsvormen er uit zien, hoe de verkokering bij Rijk en steden te doorbreken, en hoe we vernieuwing en doorbraken echt tot stand brengen.

Bekijk de City Deals die tijdens de werkconferentie werden besproken

Vandaag sluit het Jaar van de Ruimte af met een evenement in de Rijtuigenloods in Amersfoort. Er wordt terug gekeken naar de activiteiten afgelopen jaar, maar vooral ook vooruit: naar hoe de ruimtelijke inrichting van Nederland er uit moet komen te zien. Samen met vele deelnemers geven we richting aan de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland, op weg naar 2040!

Voor meer informatie of aanmelden, kijk op de website van het Jaar van de Ruimte.

De bijeenkomst is ook live te volgen via een livestream.

Europa staat voor grote uitdagingen. Hoe behoudt het zijn welvaartsniveau? Hoe versterkt het zijn concurrentiekracht? Hoe kom je tot een duurzame en innovatieve Europese samenleving? Een deel van het antwoord is de Europese Agenda Stad, één van de vier topprioriteiten die het ministerie van Binnenlandse Zaken als EU-voorzitter heeft geagendeerd.

Nicolaas Beets is als Urban Envoy, speciaal gezant, namens Nederland druk bezig om de boodschap van de Europese Agenda Stad uit te dragen in Europa. De uitdaging is om de 28 lidstaten samen te brengen en de handen op elkaar te krijgen in het Pact van Amsterdam. Dit wordt een tekst waar alle lidstaten en betrokken organisaties zowel op Europees als op nationaal niveau, mee kunnen instemmen. Van het Europees Parlement, tot het Comité van de Regio’s en Eurocities. Van de Vereniging Nederlandse Gemeenten, G4, G32 tot het Interprovinciaal Overleg.

Waar de Europese Agenda Stad en het Pact precies over gaan vertelt Beets in een interview in het magazine Blik op BZK: “Steden moeten meer invloed krijgen op het Europese beleid. Dat is de kern waar het om draait.”

Regelgeving

Die invloed bestaat uit drie dingen. Ten eerste gaat het om het verbeteren van de kwaliteit van de regelgeving. “Een goed voorbeeld is als een stad een industrieterrein wil aanleggen en daarvoor een milieuvergunning aanvraagt”, vertelt Beets. “Hiervoor kun je subsidie aanvragen, mits je binnen een half jaar die vergunning kan overleggen. In de praktijk blijkt die termijn niet haalbaar. Je bent te laat en krijgt geen subsidie. Het tweede punt is dat veel Europese fondsen zowel moeilijk toegankelijk als bureaucratisch zijn. Zoals de aanbestedingsregels, die zouden echt praktisch kunnen worden.”

Uitwisseling van kennis

Het derde en laatste punt gaat over een betere uitwisseling van kennis op het gebied van stedelijke ontwikkeling, aantrekken van fondsen, innovatie en milieu. Beets: “Neem de kwestie over afvalwater. Steden reinigen hun afvalwater door daar schadelijke stoffen uit te halen. Deze stoffen kunnen hergebruikt worden in de industrie. Maar dat mag niet van Europa omdat ze het label ‘afvalstof’ dragen. Dus we streven ook naar harmonisatie van de regels.”

Op 30 mei vindt de bezegeling plaats van de Europese Agenda Stad in de vorm van het ‘Pact van Amsterdam’ door de ministers die verantwoordelijk zijn voor stedelijke ontwikkeling. “Als we dat binnenhalen, hebben we een dikke zeven”, benadrukt Beets. “Als we op 21 juni tijdens een officiële raadsvergadering het Pact van Amsterdam kunnen vastleggen in regelgeving, dan hebben we een tien.”

Lees het volledige interview in Blik op BZK
Voor meer informatie over de Europese Agenda Stad en het Pact van Amsterdam, neem eens een kijkje op de internationale website Urban Agenda.

Van kleinschalige initiatieven die buurten mooier gaan maken, slimme fietssystemen tot zelfrijzende auto’s. De komende vier jaar gaan consortia van wetenschappelijke onderzoekers en praktijkpartijen werken aan maatschappelijk thema’s in stedelijke regio’s. Dat doen ze in het kader van het kennisprogramma Smart Urban Regions of the Future (SURF), dat afgelopen maandag officieel van start ging. ‘De projecten slaan een brug tussen wetenschap en innovatie.’ 

Tijdens de kick-off-bijeenkomst op 25 januari in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam presenteerden de toegekende vijf grote projecten en dertien middelgrote projecten zich.

Verbinden van wetenschap en praktijk

SURF (onderdeel van het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden VerDus) is vooral bedoeld om de wetenschap en praktijk te verbinden. Maar hoe helpt de verspreiding van kennis nu om zaken in de maatschappij te veranderen?, vroeg dagvoorzitter Pieter Hooimeijer, wetenschappelijk directeur VerDus, vroeg zich af hoe kennisdisseminatie helpt om zaken in de maatschappij te veranderen. Dat heeft volgens SURF-netwerkmanager Jan Klinkenberg alles te maken met hoe de kennis van het SURF-programma gaat landen. “Bij het kiezen van projecten was de maatschappelijke relevantie nadrukkelijk aan de orde”, zegt hij. “Daar zijn de projecten op beoordeeld. De toegekende projecten moeten een brug gaan slaan tussen kennis en innovatie. Daarom bestaan de SURF-consortia uit wetenschappers en partijen uit de praktijk.”

Kick-off bijeenkomst van het SURF-programma.

Bereikbaarheid, inclusiviteit en duurzaamheid

Hoe die praktijk en wetenschap de komende jaren met elkaar gaan samenwerken, lieten vertegenwoordigers van de vijf grote projecten in korte presentaties zien. ‘R-LINK’ gaat onderzoeken hoe kleinschalige initiatieven te verbinden zijn met maatschappelijke opgaven op de lange termijn. Het gaat hierbij om bereikbaarheid, inclusiviteit en duurzaamheid. ‘ SCRIPTS’ moet laten zien hoe klantgerichte vervoersdiensten op een duurzame manier te ontwikkelen zijn. In ‘Smart Cycling Futures – slimmer op de fiets’ draait alles om slimme fietssystemen. Autonome auto’s staan centraal in ‘STAD’. Het team van ‘U-SMILE’ onderzoekt experimenten met budgetneutrale mengvormen van belastingen en beloningen, waaronder verhandelbare spitsrechten.

De link met de praktijk

In een gesprek met een aantal deelnemers voelde dagvoorzitter Hooimeijer de consortia vooral aan de tand over hun link met de praktijk. Voor het consortium Smart Cycling Futures is deze link makkelijk te vinden. Iris van der Horst, programmamanager Fiets van de gemeente Amsterdam legde uit dat Amsterdam te maken heeft met een enorme stroom fietsers. “Ik wil graag weten waar de fietsen vandaan komen en waar ze heen gaan. Met die informatie kunnen we als gemeente beleid maken om de grote hoeveelheid fietsers een goede plek in het Amsterdamse verkeer te geven. Dit onderzoek gaat ons daar zeker bij helpen.”

Na de gesprekken met deelnemers aan de grote projecten, mochten vertegenwoordigers van de middelgrote projecten hun onderzoeken in een minuut toelichten. Aan de hand van posters konden zij na de pitches meer uitleg geven.

Nu het officiële startsein is gegeven voor het SURF-programma gaan de consortia aan de slag. VerDus, waarin NWO, Platform31 en verschillende ministeries vertegenwoordigd zijn, gaat de deelnemers bijstaan om de kennis uit de onderzoeken op nationaal niveau te brengen.

Kijk voor meer informatie over de projecten op de website van het SURF-programma.

Sociale initiatieven ontstaan vaak uit een ideaal om de leefomgeving tot een mooiere plek te maken. Gedreven door passie worden de meest uiteenlopende projecten in no-time uit de grond gestampt. Deze projecten blijven draaien op wilskracht en doorzettingsvermogen maar op een gegeven moment moet er toch ook over geld nagedacht worden.

Om de talloze sociale ondernemers, stedelijke pioniers en samenwerkende vrijwilligers hierbij te ondersteunen was er op 10 december 2015 de Themamiddag over Financiering van de Challenge Stad van de Toekomst. Een zaal gevuld met 17 experts uit gebieden als innovatiefinanciering, internationale financiering, crowdfunding, creatieve financiering, sociaal ondernemerschap en juridische vraagstukken zat klaar om alle deelnemers van advies te voorzien.

Lees verder op de website van Challenge Stad van de Toekomst

Slimmere, schonere en vitalere stedelijke regio’s: dat is waar 18 nieuwe onderzoeksconsortia met hun kennisontwikkeling aan zullen bijdragen. De nationale en internationale projecten krijgen financiering vanuit het programma Smart Urban Regions of the Future (SURF).

In de nationale consortia werken onderzoekers samen met praktijkpartijen die ook voor de cofinanciering zorgen. In de internationale projecten werken instellingen uit minimaal drie landen samen. De totale omvang van de projecten is 13 miljoen euro. SURF is een onderzoeksprogramma van NWO, Platform31, het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA, het ministerie van Infrastructuur en Milieu en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

De Raad van Toezicht VerDuS (Verbinden van Duurzame Steden, het kennisinitiatief waaronder SURF valt) stelde op 16 december 2015 vast welke grote nationale en internationale middelgrote projectvoorstellen financiering krijgen om hun onderzoek te starten binnen het programma SURF. SURF kwam in 2014 tot stand om kennis op te leveren voor maatschappelijke opgaven in het stedelijke gebied. Met de nieuwe 18 SURF-projecten krijgen verschillende steden en regio’s een boost met kennis, vooral op de terreinen van mobiliteit, duurzame energievoorziening en governance.

Vijf grote en dertien middelgrote projecten

De achttien gehonoreerde projecten komen voort uit de eerste twee SURF-rondes: die voor grote (nationale) projecten (vijf toekenningen) en die voor middelgrote (internationale) projecten (dertien toekenningen). De laatstgenoemde projecten maken deel uit van het Europese Joint Programming Initiative Urban Europe (JPI UE). Met steun van de Europese Commissie zijn in totaal zeventien projecten toegekend met een totale financiering van ruim 19 miljoen euro. Bij dertien is er sprake van Nederlandse onderzoeksinzet, vallend onder SURF. Het betreft de derde ronde van JPI UE, waarin deze keer ‘Smart Cities and Communities’ centraal stonden.

SURF staat voor cocreatie in het onderzoek. Dat wil zeggen dat onderzoekers samenwerken in consortia met praktijkpartijen (steden, kennisinstellingen, adviesbureaus, NGO’s). Voor het eerst konden naast universiteiten ook hogescholen meedoen, wat in alle vijf de grote projecten ook het geval is. In de grote SURF-projecten hebben ook deelnemende praktijkpartijen voor cofinanciering gezorgd: in euro’s en/of in natura (door uren aan het project te besteden). In totaal is met de vijf grote projecten ruim 10 miljoen euro gemoeid, inclusief de bijdragen van de praktijkpartijen. Bij de internationale projecten gold dat de consortia uit instellingen uit minimaal drie verschillende landen moesten zijn samengesteld. In totaal is met de dertien Nederlandse projectdelen ruim 3 miljoen euro gemoeid.

Meer informatie

Grote projecten: http://surf.verdus.nl/3774

Middelgrote projecten (ENSCC): http://surf.verdus.nl/3777

Contactpersonen

• Carolien Maas–van der Geest (secretaris SURF), [email protected].
• Jan Klinkenberg (netwerkmanager VerDuS/SURF), [email protected].

Op 16 december 2015 is de JPI Urban Europa’s vierde call ERA-NET Cofund Smart Urban Futures (ENSUF) geopend voor aanvragers. Het gaat om drie onderwerpen waarbinnen steden in Europa de lange termijn uitdagingen kunnen aanpakken, door het samenwerken aan ideeën en projecten.

• Concepten en strategieën voor slimme stedelijke transformatie, groei en krimp
• Vernieuwing van de openbare diensten
• Betrokken, levendige en toegankelijke stedelijke gemeenschappen

Informatie

Voor informatie over de nationale voorlichtingsbijeenkomsten over de ENSUF oproep, kunt u terecht op de evenementenkalender van Urban Europe.

Trekker van dit themaclusters: Ede
Deelnemende partijen: Ministerie van Binnenlandse Zaken; Ministerie Landbouw, Natuur & Voedselkwaliteit; Provincie Gelderland

De transitie naar een integraal voedselbeleid op verschillende overheidsniveaus vraagt om nieuwe bestuurlijke organisatievormen en sturingsmodellen die voedselsystemen op basis van de waarden (people, planet, profit) beter verankeren in economie en samenleving. Daar is bestuurlijke innovatie voor nodig, zowel binnen overheidsorganisaties als in de relatie tussen overheid en samenleving. Met andere woorden: hoe kom je als overheid van ‘government naar governance’ en van een aanpak in gefragmenteerde subdomeinen naar een benadering van de voedselopgave als één systeem?

Het themacluster Bestuurlijke innovatie bouwt voort op ervaringen uit de drie andere themaclusters van de City Deal en legt de verbinding met vraagstukken rond bestuurlijke organisatievormen en veranderende rolneming van steden, hogere overheden en maatschappelijke partijen. Hiertoe worden o.a. goede praktijken met stedelijk voedselbeleid uit de verschillende beleidsthemas verzameld en geanalyseerd op onderliggende succesfactoren, leerpunten voor opschaling en ‘tips & tricks’ voor toepassing elders. Ook methoden voor assessment van stedelijke voedselsystemen en monitoring van effecten van beleid krijgen aandacht.

Acties die het themacluster heeft opgepakt

Binnenkort meer informatie

De regio Utrecht wil haar positie als ‘health hub’ versterken en heeft daarvoor afspraken gemaakt met het Rijk. Onder de noemer Healthy Urban Living stemmen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven in de regio Utrecht hun strategie op elkaar af en werken aan een grootstedelijke omgeving waar mensen gezond kunnen leven. Vrijdag 27 mei ondertekenen deze partijen tijdens de Campus Party in Utrecht de City Deal Health Hub.

 Kern van deze City Deal is het inventariseren van knellende wet- en regelgeving. Ook voorzien de afspraken in het opzetten van pilots voor een regelarme of -vrije aanpak en de toepassing van bewezen innovatieve technologieën voor de ontwikkeling van een gezonde stad.

De ondertekening vindt vrijdagmiddag plaats tijdens een bijeenkomst in het Utrecht Region Paviljoen op de Campus Party 2016 op de Jaarbeurs Utrecht, waar de verschillende onderdelen van de City Deal worden toegelicht via korte pitches.

Het is de achtste City Deal die in het kader van de Agenda Stad wordt ondertekend.