Op 11 september is de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) aangeboden aan de Tweede Kamer. Met daarin gelukkig veel meer aandacht voor digitalisering van regio’s, steden en dorpen dan in de conceptversie. Want onder Prioriteit 3 – Sterke en gezonde steden en regio’s – staat op pagina 121 het belang van digitalisering en technologisering uitgelegd. We zijn erg trots dat daarin ook de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ wordt genoemd.

In de NOVI staat: “In 2020 zijn een aantal steden uit het G40-netwerk en het Rijk met bedrijfsleven en kennisinstellingen de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ gestart. In de City Deal wordt onderzocht hoe digitalisering en technologisering onze steden, regio’s en dorpen veranderen en welke instrumenten we nodig hebben om de leefbaarheid in onze steden te vergroten en onze democratische waarden te kunnen waarborgen.”

We lezen het als een opgave om het thema smart city handen en voeten te geven, maar vooral als een enorm compliment aan de 50 partijen die samen de City Deal zijn begonnen.

Klik hier om de Nationale Omgevingsvisie te lezen.

Startup Argaleo heeft met haar concept ‘Crowd Safety Manager’ de innovatiechallenge ‘Eenrichtigsstad’ gewonnen van het programma StartUp in Residence Intergov, mede-georganiseerd door de City Deal ‘Een Slimme Stad, Zo Doe Je Dat’. In de competitie werd gevraagd om een innovatief idee om drukte in stad te beheersen. De oplossing van Argaleo is om in een digitale 3D kaart van de stad voetgangers te meten, analyseren en voorspellen met als doel de corona-veiligheid te verbeteren. Argaleo wint een geldbedrag waarmee de oplossing binnen de City Deal in drie Nederlandse gemeenten wordt uitgerold en doorontwikkeld.

Om coronabesmettingen te voorkomen is het belangrijk dat de drukte in de stad wordt gespreid en mensen elkaar zo min mogelijk tegengekomen. Een oplossing hiervoor is bijvoorbeeld eenrichtingsverkeer. De eerste stap is echter om te meten waar het druk is en waar je dus moet bijsturen. De oplossing van Argaleo is om sensorinformatie in een 3D dashboard te visualiseren om de juiste inzichten en adviezen te geven.

Startup in Residence
De competitie is onderdeel van het StartUp in Residence Intergov innovatieprogramma. Een programma waarin overheden, in dit geval Ministerie van Binnenlandse Zaken, provincie Zuid-Holland en gemeente Den Haag samenwerken met een startup. De jury heeft de oplossing van Argaleo uit vele inzendingen gekozen omdat deze enerzijds meerwaarde heeft voor de samenleving maar ook omdat deze haalbaar en schaalbaar is. Het moet namelijk een oplossing zijn die elke Nederlandse stad op korte termijn kan gebruiken. De applicatie maakt geen gebruik van persoonsgegevens en is daarmee privacy-proof. In eerste instantie zullen drie steden het systeem gaan gebruiken maar andere steden kunnen zich ook al direct aanmelden.

Digital Twin
De oplossing is gebaseerd op het huidige 3D dashboard van Argaleo, de zogenaamde Digital Twin, waarin allerlei databronnen worden gekoppeld en gevisualiseerd. De focus van dit concept ligt nu bij voetgangers. Uitbreiding naar live informatie over fiets, auto en openbaar vervoer is echter een eenvoudige stap. Het plan is dus ook om samen met de drie steden toe te werken naar een compleet mobiliteitsdashboard dat ook post-corona gebruikt kan worden. Bijvoorbeeld bij evenementen in de stad, als dat weer mag.

Innovatie bij het rijk
Het project wordt begeleid binnen de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ van het programma Agenda Stad van de Rijksoverheid. In Agenda Stad werken steden, maatschappelijke partners en Rijksoverheid samen aan het versterken van de innovatie in Nederlandse steden. De applicatie van Argaleo is daar een goed voorbeeld van. “Samen met drie pilotgemeenten uit de City Deal bouwen we aan een tool die ook deelbaar en schaalbaar is naar andere gemeenten. En die ook bruikbaar is, na de corona-tijd. De nieuwe inzichten die dit proces oplevert delen we weer met de andere partners in de City Deal, ” aldus Jan-Willem Wesselink, programmamanager van de Future City Foundation en kwartiermaker van de City Deal. “Het slim koppelen van bestaande systemen en data in ons dashboard zorgt voor nieuwe inzichten die elke stad op korte termijn kan gebruiken in de strijd tegen corona,” beaamt Jeroen Steenbakkers, directeur Argaleo.

Het doel van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ Het doel van de City Deal is het ontwikkelen van tooling van de digitalisererende en technologiserende stad. Met tools bedoelen we afspraken, standaarden en instrumenten die gaan over de processen die te maken hebben met digitalisering en technologisering van onze regio’s, steden en dorpen.

Welke tool mag niet ontbreken in onze digitale toolbox? Meld deze hier aan.

Wat zijn tools?

Met tools bedoelen we instrumenten die focussen op processen die te maken hebben met digitalisering en technologisering van onze regio’s, steden en dorpen. Tools focussen op de hoe-vraag en voorkomen dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden, ze helpen in het beantwoorden van een procesvraag. Tooling focust op processen en door het veranderen van processen, maken we optimaal gebruik van de mogelijkheden die digitalisering en technologisering biedt. Deze City Deal zorgt zo voor procesinnovatie.

Echte verandering schuilt erin, dat je de manier waarop je iets doet verandert. Dus in de hoe-vraag. Als we de hoe-vraag niet beantwoorden, als we niet kijken naar hoe dingen gebeuren, op processen in welke vorm dan ook, dan verandert er niets wezenlijks. Een pilot kan nog zo succesvol zijn, als het niet leidt tot een verandering van een proces, doen we het de volgende keer weer op de oude manier. Daarom focussen we in deze City Deal op processen. Die borgen een specifieke manier van werken. Er bestaan verschillende soorten uniforme uitgangspunten zoals afspraken, standaarden en normen. Elk vakgebied heeft ze. De processen kunnen op verschillende manieren worden omgezet in een tool. In producten, in softwaretoepassingen, in modelverordening, in een wetbundel, in een app enzovoort.

Bijvoorbeeld: er komen steeds meer smart-city-oplossingen in de openbare ruimte. Gemeenten hebben daar geen grip op, wat kan leiden tot rare uitwassen. We denken na over de standaarden en gebruiken de ethische dilemma’s van het Rathenau Instituut. We denken na over een goed proces: het verordenen van de gevraagde toepassingen. Als tool hebben we daarom een modelverordening gemaakt. Zo hebben we het proces vastgelegd.

Lever bestaande tools aan

Er wordt een verzameling van tools aangelegd, een toolbox, waarin de ontwikkelde tools (binnen de City Deal) een plaats krijgen maar ook bestaande tools ontsloten worden. Dit gebeurt in samenwerking met VNG onder de vlag van Living in EU, op de website: https://www.livingineu.nl/. Bij het ophalen van de tools focussen we ons zowel op de Nederlandse als de internationale markt.

Ken jij een tool die niet mag ontbreken aan deze digitale gereedschapskist? Of werk je zelf aan een tool? Laat het ons weten via het invulformulier: bit.ly/smart-city-tools 

Echte verandering komt niet voort uit grote visies. En ook niet uit dat ene briljante product. Echte verandering zit in processen. In het doorbreken van wat we doen omdat we we altijd zo deden. Dat maakt die echte verandering tot iets alledaags en ingewikkelds tegelijkertijd.

Bij de digitalisering en technologisering van onze steden is er geen gebrek aan visie. Heel concreet is er bijvoorbeeld de NL Smart City Strategie en meer recent Living in EU. Steeds meer gemeenten schrijven hun eigen visie. En voor wie inzichten nodig heeft, is er op dit moment bijna elke week wel een inspirerend webinar.

Aan producten en diensten is ook geen gebrek. Er is weinig in de openbare ruimte wat niet op de een of andere manier slim is gemaakt. Het ene product is nog briljanter dan het andere.

En toch lijkt het of het maar niet wil vlotten met de digitale transitie. We kijken vol verlangen naar een stip op de horizon waarin al die slimme producten zo normaal zijn geworden dat er geen visie meer aan ten grondslag ligt. Maar ondertussen gaan we door op de manier waarop we het altijd hebben gedaan.

Als we dat willen doorbreken, moeten we juist daarmee aan de slag. Met de manier waarop we het doen. Die manieren zijn vastgelegd in afspraken, processen, normen, afrekenmechanismen, businessmodellen, wetgeving, opleidingen, personeelsbeleid, politieke discussies en alle andere mechanismen waarin we onze samenleving hebben georganiseerd.

We moeten ons realiseren dat als de hele verandert door digitalisering en technologisering dat ook voor onszelf geldt en dat we ons vak opnieuw moeten uitvinden. Een nieuwe manier van ontwerpen, van opdrachtgeverschap, van beoordeling, van politiek voeren.

Daarvoor zullen we die processen eerst moeten leren kennen en soms ook moeten uitvinden. In de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ (die we op 13 mei lanceerden), gaan we daar mee aan de slag. We verzamelen tooling en maken waar nodige nieuwe tools. Die haalbaar, schaalbaar en deelbaar zijn. En die geborgd zijn in onze democratische tradities en bijdragen aan een leefbare wereld.

Dat doen we – gelukkig maar – met een grote groep overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties die dit belang ook zien. Als we processen eenmaal kennen, moeten we ze ons aanleren en ze toepassen. Dat is niet gemakkelijk en alle clichés van vallen en opstaan horen hier ongetwijfeld bij.

Maar het is wel enorm spannend, inspirerend en leuk. Want er is een industriële revolutie aan de gang en wij zijn dragen bij aan de invulling.

Jan-Willem Wesselink, Programmamanager Future City Foundation

Deze blog is gemaakt als onderdeel van de kettingvideobriefinitiatief van DisGover voor het Zuid-Hollandse project DigiTalk.

Beetje bij beetje worden de contouren van het stedelijk leven na corona zichtbaar. En hoewel de toekomst zich maar lastig laat voorspellen, zeker nu, lijkt het erop dat de anderhalvemeter stad een slimme stad wordt. Omdat het kan, omdat we er snel aan wennen en omdat het efficiënt is en dus past bij de recessie. Daarom vier redenen waarom digitalisering juist nu urgent is voor gemeenten en andere overheden.

1 – Digitale crowdmanagement wordt gemeentelijke taak

Het principe van social distancing is simpel: des te minder mensen je ontmoet, des te langzamer het virus zich verspreidt. Dus tot iedereen gevaccineerd is, moeten we op anderhalve meter van elkaar blijven en zijn grote mensenmassa’s ongewenst. Via crowdmanagementssytemen kan die drukte worden gemonitord en beïnvloed. Tegelijkertijd ontwikkelen verschillende bedrijven, waaronder het Nederlandse Wavy, apps en tools die aangeven of iemand te dicht bij je komt (de foto is bijvoorbeeld gemaakt met de app Social Distancer), wat een soort van microcrowdmanagement is. In beide gevallen kan een gemeente of veiligheidsregio hier het voortouw in nemen.

2 – Thuis is het nieuwe kantoor

De eerste kantoren zijn al omgebouwd, maar het is niet genoeg. In de anderhalvemetersamenleving is thuiswerken de norm, want dat leidt tot minder volle kantoren en treinen. Dat is wat lastig op te leggen aan bedrijven, maar als alle overheden dit al als uitgangspunt nemen, is de impact al best groot (en is de kans groot dat bedrijven volgen). Maar dat kan alleen als er goede en veilige tools zijn om thuis te werken en als die goed worden beheerd. Ict-beheer wordt een kerntaak van gemeenten, provincies en rijk en zij moeten stevig investeren om de echte top-it’ers aan zich te binden. En, een beetje kip-ei, dat lukt alleen als je voorop willen lopen in techniek. Als het werk technisch uitdagend is.

3 – De privacydiscussie ontbrandt opnieuw en wordt politiek

Hugo de Jonge had het woord corona-app nog niet genoemd, of op social media ontstond een privacydiscussie. En met succes, want in de ideeënoproep van het Ministerie van VWS wordt expliciet verwezen naar de privacyvoorwaarden van de gelegenheidscoalitie “Veilig tegen Corona”. Dat is prettig voor de opstellers, maar het was logischer geweest als het Rijk hier zelf al criteria voor had voor de minister het idee voor de app wereldkundig maakte.  Het zal niet de laatste discussie over ethiek zijn, ook bij bijvoorbeeld crowdmanagement moeten overheden (landelijk en lokaal) ethische en politieke afwegingen maken. Een inhaalslag ethiek in digitalisering is hard nodig.

4 – Laagconjunctuur vraagt om meer betere beslissingen

De coronacrisis is ook een financiële crisis. En het vaccin daartegen laat waarschijnlijk langer op zich wachten dan dat tegen de ziekte zelf. Een laagconjunctuur vraagt om scherpe keuzes en data-analyse kan daarbij helpen, want meten is weten (mits goed geanalyseerd natuurlijk). Voor de aanbieders van dataproducten (van sensoren tot digital twins) kunnen mooie tijden aanbreken. Als ze hun product én marketing op orde hebben tenminste.

En ook: in één klap digivolwassen

Het laatste argument is minder rationeel, maar al het gewebex, geteam en gezoom hebben ons een stuk digivaardiger gemaakt. Inwoners, ambtenaren en bestuurders. We wisten natuurlijk al dat we altijd verbonden zijn via het internet, deze crisis laat zien hoe belangrijk en vanzelfsprekend dat is. Kijk bijvoorbeeld naar Gewoon Mensen Die Willen Helpen, we zijn een online samenleving geworden en des te langer we thuis moeten blijven, des te normaler het wordt. Dat is misschien wel de belangrijkste verandering. Om het nog normaler te maken, hebben we de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ opgezet. En oh ja, daar kunt u nog aan meedoen.

Jan-Willem Wesselink
Programmamanager Future City Foundation

De City Deal ‘Een slimme stad’ is nog in verkenning, maar dat weerhoudt de ambitieuze deelnemers er niet van nu al een challenge uit te schrijven voor startups. Samen met het programma Startup in Residence gaat de City Deal op zoek naar het antwoord op de vraag: hoe kunnen gemeenten flexibel de verkeersrichting van voetgangers sturen, zodat we op anderhalve meter afstand kunnen blijven?

Dat de City Deal ‘Een slimme stad’ en Startup in Residence elkaar hebben gevonden, is niet verrassend. Beide initiatieven richten zich op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken die op korte termijn toegepast kunnen worden. Met deze challenge Eénrichtingsstad dragen de City Deal en Startup in Residence bij aan een actueel vraagstuk: hoe beheersen we de verkeersstromen in stadscentra in tijden van corona?

Projectleider Jan-Willem Wesselink van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’: “We hebben de afgelopen maanden volop verkend wat het aandachtsgebied van onze City Deal moet worden. We richten ons op slimme, technologische kansen en oplossingen voor complexe stedelijke vraagstukken. Tijdens de drukbezochte webinars van de afgelopen tijd, was er natuurlijk één onderwerp waar we niet omheen konden: corona. Een actueel voorbeeld van een complex vraagstuk dat speelt in Nederlandse steden. Complex, want er spelen verschillende belangen, zoals natuurlijk de volksgezondheid en de economie. Maar ook vraagstukken als privacy – denk maar aan de recente discussie rondom Corona-apps – en recht op demonstratie, zoals de nasleep van de antiracismedemonstratie op de Dam ons leert. Daarom wilden we snel op zoek naar bruikbare tools die gemeenten helpen met deze vraagstukken.”

“En daar kwamen wij om de hoek kijken”, vertelt Nick Toet van het programma Startup in Residence. “Toen staatssecretaris Knops in mei 2019 het programma opende, zei hij: ‘Hoe verbind je maatschappelijke vraagstukken aan vernieuwende oplossingen? Door samen te werken met innovatieve, creatieve startups. Zo helpen we onszelf vooruit’. En dat is dus precies wat we zijn gaan doen, niet alleen bij BZK, maar ook bij de ministeries van SZW, EZK en LNV. Daarom sloten we met deze departementen en met de provincie Zuid-Holland en de gemeente Den Haag een samenwerkingsovereenkomst, om kennis te delen en schaalvoordelen te realiseren. Door de actiegerichtheid en korte doorlooptijd, leent een challenge zich ook bij uitstek voor actuele vraagstukken als corona.”

Hoe werkt het?

De challenges van Startup in Residence zijn anders dan bijvoorbeeld aanbestedingen, onder andere omdat hier sprake is van co-creatie: intensieve samenwerking tussen ambtenaren, de zogenaamde ‘challenge-eigenaren’ en de startup die geselecteerd wordt. Die selectie vindt plaats door een jury die uit de inzenders van de challenge een top vijf kiest. Vervolgens kiest de jury na een pitch door de ‘genomineerden’ een winnaar.

Wat valt er te winnen?

Startups maken kans op een opdracht voor een prototype/pilot met een waarde tot 25.000 euro. Daarnaast wordt een uitgebreid programma met trainingen verzorgd en bekostigd. Bij een succesvolle pilot is er een kan op een vervolgopdracht of een duurzame samenwerking. Startups krijgen dus niet alleen experimenteerruimte, maar profiteren ook van het waardevolle netwerk van de City Deal Een Slimme Stad, bestaande uit gemeenten, ministeries, bedrijven en brancheorganisaties.

Waaruit bestaat de challenge Eénrichtingsstad?

Wat vragen de City Deal en Startup in Residence van deelnemende startups? Welnu: we willen steden leefbaar en gezellig houden en de economie die een flinke klap heeft gekregen van de coronacrisis weer op gang brengen. Uit de versoepeling van de maatregelen blijkt dat het inmiddels weer drukker wordt in de stad. Dat is prima, mits we ons aan de 1,5 meter afstandsregel houden. Welke technologische middelen kunnen we inzetten om de verkeersstromen van voetgangers in stadscentra te beheersen en coördineren, zodat we voldoende afstand houden? Om ongewenste massa’s te voorkomen, blijkt het nuttig om éénrichtingsverkeer te creëren in binnensteden. Tegelijkertijd moet een systeem dat dit faciliteert flexibel zijn, want de juiste looprichting kan bijvoorbeeld afhangen van het moment van de dag, of van incidenten. Kortom: soms is linksaf de beste optie en soms zou je willen dat iedereen naar rechts loopt. En soms is het zo rustig dat het niets uitmaakt. Dus: hoe kunnen gemeenten flexibel sturen wanneer nodig en maximale vrijheid bieden wanneer dit kan? Dat is de challenge. Heeft jouw startup de oplossing? Is deze schaalbaar en technologisch (en niet puur fysiek)? Meld je dan aan voor de online informatiebijeenkomst op maandag 22 juni van 14:00 tot 15:30 en dien voor 2 juli 17:00 uur jouw voorstel in via de website: www.startupinresidence.com/intergov! Zit jouw inzending bij de beste vijf, dan mag je op 15, 16 of 17 juli jouw voorstel toelichten. Op 24 juli wordt de winnaar bekendgemaakt.

Meer informatie

Heb je vragen over de challenge Eénrichtingsstad? Stel deze via www.startupinresidence.com/intergov. Wil je meer weten, bekijk dan de websites van Startup in Residence en de City Deal ‘Een Slimme stad, zo doe je dat’.

Op 13 mei is de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ officieel van start gegaan. Met ruim 40 partners wordt de komende jaren gewerkt aan tooling voor de smart city. Met als doel om de smart city normaal te maken.

De aftrap paste bij het thema. Ruim zeventig smart-city-professionals verzamelden zich online en benoemden daar waarom de City Deal voor hen belangrijk is. Wim Willems, wethouder in Apeldoorn en voorzitter van de bestuurlijke G40 themagroep Smart Cities vatte dat aan het eind van het webinar mooi samen: ‘Iedereen is op zoek naar haalbare en schaalbare tools om de smart city tastbaar te maken. Dat gaan we samen doen.’ Voor Willems is het dan ook duidelijk wat het doel moet zijn van de City Deal: ‘We werken aan een toolbox. Dat hebben we nodig, want dan kunnen we echt aan de slag om onze steden slimmer en duurzamer te maken.’

Dat vindt niet alleen Willems, maar ook de veertig partijen die zich tot nu toe bij de City Deal hebben aangesloten. Daaronder zitten veel gemeenten én bedrijven. Volgens Frank Reniers, Programmamanager bij Agenda Stad van het Ministerie van BZK is dat ook de bedoeling van de City Deals: ‘In een City Deal brengen we overheden bij elkaar die samen werken aan innovatie in het stedelijk gebied. Dat doen we in Nederland en vanuit Nederland naar Europa. Ik ben dan ook heel trots op deze City Deal.

Overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties

In de City Deal wordt onderzochten hoe digitalisering en technologisering onze steden, regio’s en dorpen veranderen en welke tools hebben we nodig om dat op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen. Waarmee we de leefbaarheid in onze steden kunnen vergroten en onze democratische waarden kunnen borgen.

Aan de City Deal doen op dit moment de volgende partijen mee: Gemeente Almere, Gemeente Alphen aan den Rijn, AM, Gemeente Amersfoort, Gemeente Amsterdam, Gemeente Apeldoorn, Arcadis, BNSP, Gemeente Breda, BTG, Gemeente Capelle aan den IJssel, Civity, Gemeente Deventer, DHM Infra, Economic Board Utrecht, ELBA\REC, Esri Nederland, FIWARE Foundation, FME, Heijmans, Gemeente ‘s-Hertogenbosch, Imec, Kadaster, Kennedy Van der Laan, Gemeente Maastricht, NVTL, Overmorgen, Gemeente Rotterdam, Gemeente Sittard-Geleen, Stichting Digitale Bereikbaarheid, VNG, VodafoneZiggo, Gemeente Waalwijk, We-Consultants Provincie Zuid-Holland, Gemeente Zwolle.

De City Deal wordt op verzoek van het Ministerie van BZK in samenwerking met het stedennetwerk G40 uitgevoerd door de Future City Foundation.

Meedoen?
Neem contact met ons op of mail of bel direct met programmamanager Jan-Willem Wesselink via [email protected] of bel: 0628639626. Of kijk voor meer informatie over de City Deal op: www.citydealslimmestad.nl