De City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ wordt op verzoek van Agenda Stad en Stedennetwerk G40 uitgevoerd door de Future City Foundation.

Neem voor meer informatie contact op met Jan-Willem Wesselink via [email protected]

Bij het beschrijven van de processen en het ontwikkelen van de instrumenten wordt uitgegaan van de volgende principes en randvoorwaarden:

Principes

Democratisch – Er wordt rekening gehouden met de ethische dilemma’s die door het Rathenau Instituut zijn benoemd in het rapport ‘Opwaarderen’: privacy, autonomie, veiligheid, controle over technologie, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid, machtsevenwicht.
Duurzaam – Zoals bedoeld in het sustainable development goal 11 van de Verenigde Naties: ‘maak steden inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam.’

Randvoorwaarden
Haalbaar – Binnen een afgesproken tijd, met een afgesproken budget wordt een bepaald resultaat behaald. Dit resultaat is toepasbaar in de gangbare praktijk.
Schaalbaar – Geschikt voor de gangbare praktijk en zoveel mogelijk gestandaardiseerd. Waar mogelijk wordt gebruikgemaakt van bestaande uniforme uitgangspunten, zoals standaarden, afspraken en normen.
Deelbaar – Het resultaat kan breed gebruikt worden. Vendor lockins worden voorkomen.

Het programma van 18 april bood een combinatie van workshops, keynotes en interactie vanuit onderwijs, overheid en praktijk. Benieuwd naar alle hoogtepunten? Bekijk nu de aftermovie onderaan deze pagina van datApeldoorn 2024 en herbeleef deze leerzame dag! 

Marco Wenzkowski, Frank Tierolff, Ben Kokkeler en Mettina Veenstra openden datApeldoorn en lieten de waardevolle samenwerking tussen het Kadaster, Gemeente Apeldoorn, Hogeschool Saxion en CVD – Centrum voor Veiligheid en Digitalisering zien.
Mettina Veenstra sprak over de kracht van datavisualisaties voor maatschappelijke transities. Erwin Folmer van het Kadaster vertelde dat iedereen data kan gebruiken, onder andere door het gebruik van Loki, de chatbot van het Kadaster.

In de middag konden de deelnemers ervaren wat de verschillende kanten van data en datagedreven werken zijn, met o.a. een workshop over digital twins voor veilige regio’s van de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland, een workshop van het Simulatiecentrum van de Koninklijke Marechaussee en een workshop over hoe je aan de slag kunt met ethiek. En er waren nog veel meer workshops waarin data tastbaar, ervaarbaar en werkbaar werd gemaakt van Hogeschool Saxion over verhalen vertellen met data en van het Kadaster over de woningbouwopgave. Tot slot sloot Özcan Akyol de dag af met een persoonlijke note en een oproep.

Het verslag lezen met de terugblik op datApeldoorn 2024? Lees het hier: Datastad Apeldoorn in de etalage met symposium

Vijf jaar na het verschijnen van het boek ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ werken we dit jaar de ‘late sequel’ dat de werktitel: ‘Van slimme stad, naar ecosysteem’ heeft. Dit boek is onderdeel van de borging van de resultaten van de City Deal. In dit boek willen we onder meer laten zien.

>> Wat we de afgelopen jaren hebben gedaan in de City Deals (het boek rondt dat af) en hoe de resultaten worden geborgd in onder andere het DMI-ecosysteem.
>> Wat het betekent om samen te werken in een ecosysteem.
>> Waar op dit moment de discussie staat over digitalisering en technologisering in Nederland en Europa.

Zoals altijd maken we dit boek met ons netwerk, of ecosysteem zo je wilt. Daarom organiseren we dit voorjaar 3 redactievergaderingen op:
>> woensdag 15 mei – 13.00 – 15.00
>> donderdag 13 juni – 13.00 – 15.00
>> dinsdag 9 juli – 13.00 – 15.00

De meetings vinden plaats in het DMI Center in Amersfoort (Barchman Wuytierslaan 10, 3818 LH Amersfoort). De meetings zijn gepland voorafgaand aan bijeenkomsten over de Expo in Barcelona. Dus je kan dan gewoon in Amersfoort van de ene naar de andere vergadering.

Ben je City Deal of DMI-partner, meld je dan hier aan voor die redactievergaderingen

Waarom een boek?
Sinds 2017 geeft de Future City Foundation bookazines (boek x magazine) uit. Daarmee dagen we de lezer uit om een visie te vormen over de slimme stad en geven we een podium aan inspirerende ideeën en boeiende mensen. We laten zien welke visies, tooling en projecten er zijn. Elk boek heeft zijn eigen zwaartepunt. En elk boek maken we met partners.

Elk boek is gratis als pdf te downloaden en te koop als papieren versie. Dat laatste is natuurlijk de mooiste beleving, maar de pdf geeft ons de mogelijkheid om ons verhaal te delen met de Nederlandse (en sinds 2019 ook de internationale) vakwereld. Met succes, want ondertussen zijn de boeken een begrip geworden in de smartcitywereld.

Eerdere boeken van Future City zijn (onder andere):

– Smart & Leefbaar (2018)
– Een slimme stad zo doe je dat (2019)
– Zo bestuur je een slimme stad (februari 2021)
– Zo creëer je waarde in de slimme stad (juni 2022)

Het boek ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ werd de basis van de gelijknamige City Deal.
Alle boeken zijn ruim 1000 keer aangevraagd (digitaal en fysiek), Slimme stad zo doe je dat zelfs ruimt 1700 keer.

We staan in ons land voor grote opgaven. Zo is er voor het eerst in decennia sprake van woningnood. Tel daar de klimaatdoelstellingen (minimaal 55% afname CO2) en stikstofdoelen (50% afname NOx) per 2030 respectievelijk de energietransitie bij op en de druk op de leefbaarheid en bereikbaarheid van Nederlandse steden dreigt te stijgen tot forse hoogte. Door de inflatie is het leven voor een groeiende groep Nederlanders in korte tijd veel duurder geworden, waardoor de toch al aanwezige kansenongelijkheid in de samenleving verder groeit. Er zijn steeds grote problemen in het sociaal domein en de zorg waar het aanbod van hulp niet kan meestijgen met de vraag. En dan zijn er ook nog onverwachte opgaven zoals de coronapandemie of de opvang van vluchtelingen. Al die opgaven moeten worden opgelost door steeds minder mensen, want er is bijna geen markt die niet te maken heeft met personeelstekort. Die combinatie van opgaven is zo complex dat we alle instrumenten moeten gebruiken om het op te lossen. Dus ook de kansen die digitalisering en technologisering ons bieden. Om de kansen zo goede mogelijk te benutten, is op 2 december 2020 de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ getekend.

Op een democratische manier
De deelnemers aan deze City Deal vinden dat digitalisering en technologisering moet bijdragen aan een samenleving waarin iedereen in vrijheid kan leven en dat het moet leiden tot het versterken van de democratie. Die samenleving moet veilig zijn met een betrouwbaar maatschappelijk verkeer. Dat is niet altijd vanzelfsprekend of eenvoudig: ontwikkelingen door digitalisering en technologisering kunnen deze vrijheid en democratie ook bedriegen. Daarom moeten de ethische dilemma’s die door het Rathenau Instituut zijn benoemd in het rapport ‘Opwaarderen’ in acht worden genomen. Dat zijn: privacy, autonomie, veiligheid, controle over technologie, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid, machtsevenwicht. Daarom hebben we community of pracitse over Ethiek in de Slimme Stad op gezet, ontsluiten we ethiek-hulpmiddelen via onze toolbox en onderzoeken we bij het ontwikkelen van onze oplossingen altijd de ethische impact, zodat we ethisch ontwerpen.
Ook het instrument City Deal zelf past bij deze werkwijze. Door open en met alle stakeholders te praten, krijgen we goed onderbouwde oplossingen. En doordat alle partners een convenant hebben getekend dat bij overheden democratisch (bijvoorbeeld in het College van B&W) is getoetst, hebben we ook daar de democratische besluitvorming in dat deel van ons proces geborgd.

Wat er verandert
De deelnemers aan deze City Deal zien dat digitalisering en technologisering de volgende verandering behelst: door digitalisering en technologisering worden alle objecten en gebruikers daarvan in het fysieke domein met elkaar verbonden tot een intelligent netwerk. Dat betekent dat alle onderdelen van die fysieke ruimte, en alle mensen die daar zijn, met elkaar kunnen communiceren. Hierdoor wordt afstand tussen regio’s, steden en dorpen veel minder relevant en wordt de samenleving veel flexibeler. De verwachting is dat er daardoor meer behoefte komt aan betekenisvolle en uitgesproken plekken die door groepen mensen als aangenaam worden ervaren, want als de samenleving erg flexibel wordt, zijn mensen in principe bij voorkeur op de plek die ze op dat specifieke moment het aangenaamst vinden.

Focus op processen
De deelnemers aan deze City Deal constateren dat om deze en andere vragen goed te kunnen beantwoorden, bestaande processen en instrumenten voor ontwerp, inrichting en beheer van de stad moeten worden aangepast. Dat overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en inwoners op een nieuwe manier met elkaar moeten samenwerken. Er moeten nieuwe afspraken worden gemaakt, nieuwe werkwijzen worden bedacht. Dat leidt tot grote veranderingen en vraagt om bestuurlijke lef en een praktische benadering passend bij de lokale verschillen, gekoppeld aan Europa en de rest van de wereld. Met oog voor de kansen, bedreigingen en het onverwachte. Als dit alles wordt gedaan, dan wordt optimaal gebruikgemaakt van de kansen die digitalisering en technologisering bieden.

1 – Platform: netwerk zijn, netwerk delen
De City Deal is het grootste smartcitynetwerk van Nederland met deelnemers uit alle geledingen van het smartcitywerkveld die samen aan de slag zijn met het realiseren van slimme, duurzame en democratische steden. Daarvoor ontwikkelen we een online platform voor uitwisseling van kennis en netwerk en organiseren we evenementen. Zo versterken we het netwerk.

De City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ is in combinatie met het netwerk van de City Deal ‘Slim Maatwerk’ uitgegroeid tot het grootste smartcitynetwerk van Nederland. Het bestaat momenteel uit ruim 75 partners (verdeeld over de beide City Deals). Het is daarbij een netwerk van netwerken, omdat er ook partnerorganisaties in participeren zoals BTG, Amsterdam Smart City en Brightlands Smart Services Campus. We zijn in gesprek met diverse andere initatieven om te komen tot nauwere samenwerking. Dat doen we in Nederland en Vlaanderen.

De komende jaren willen we dit netwerk verder uitbouwen met meer partners in de City Deal en warme contacten met andere initatieven. We willen bovendien dat het een vruchtbaar netwerk is. Via de in dit plan beschreven activiteiten brengen we de partners van de City Deal met elkaar in contact. Online faciliteren we dit via het besloten platform DMI en de Whatsappgroep die dagelijks een stroom aan nieuws en discussie brengt. Op dit moment zijn er 175 mensen lid van de Whatsappgroep en uit de evaluatiegesprekken blijkt dat partners de activiteit hierin waarderen.

Podium
We willen online en fysiek het podium bieden aan onze partners en aan andere initiatieven.
>> Online uitsluiten we netwerken via de website Een slimme stad, zo doen we dat, waarop we zoveel mogelijk Nederlandse initiatieven verzamelen.
>> Fysiek doen we dit tijdens de Slimme Stad Parade, een jaarlijks terugkerend evenement waar kennis wordt gewisseld en dat eindigt met een fijn feest. Tijdens dat event staat de uitwisseling tussen de verschillende initiatieven centraal, maar is er ook veel ruimte om kennis te maken met relevante smartcityhardware en -software, zodat de techniek letterlijk beleefd kan worden. Hierbij maken we uiteraard verschil in doelgroepen. Voor bestuurders is die beleving immers anders dan voor mensen in het werkveld.

Bijeenbrengen van relevante andere initiatieven
De City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ is niet het enige smartcityinitiatief in Nederland. Op meer plaatsen in Nederland werken bedrijven en overheden samen aan smartcityoplossingen. Dat hoort bij de transitie waarin we zitten. Om te komen tot het opschalen en toepassen van smartcityoplossingen moeten deze bestaande netwerken beter samenwerken, kennis uitwisselen en met elkaar in verbinding staan. Wij zien het als onze rol om het contact tussen die verschillende initiatieven verder te bevorderen. Samenwerking draagt bij aan snelle kennisuitwisseling en een sterk smartcityecosysteem, daarom werken we daar graag aan mee.

Delen van kennis
Uit de evaluatiegesprekken blijkt dat er veel behoefte is aan een kennisplatform voor de smartcitywereld in Nederland en Vlaanderen. Daarom bouwen we de website Een slimme stad, zo doen we dat uit tot de kennisbank voor de Nederlandse smartcitycommunity, met goed ontsloten kennis voor beginners en nieuwelingen in het smartcitywerkveld. Op deze site ontsluiten we de Toolbox Slimme Stad die we blijven vullen. Daar voegen we de volgende zaken aan toe:
>> Etalage met usecases – Overal in Nederland zijn usecases te vinden die het verdienen om gedeeld te worden. Met usecases bedoelen wij praktijkvoorbeelden van smartcityoplossingen voor een complexe (deel)opgave in de stad. Bijvoorbeeld een slim mobiliteitssysteem of een lokaalmeteninitiatief. De komende jaren worden bovendien veel nieuwe usecases ontwikkeld in het in het Ecosysteem ‘Dutch Metropolitan Innovations’ (op initiatief van het Ministerie van I&W). Wij ontwikkelen een etalage waarin we deze usescases laten zien. Zo maken we de staalkaart van de slimme stad die Nederland ondertussen is. Met bruikbare en deelbare voorbeelden uit heel Nederland en Vlaanderen. Zo stimuleren we dat kennis wordt verspreid en voorkomen we dat het wiel telkens opnieuw wordt uitgevonden. De voorbeelden die we delen moeten passen bij de uitgangspunten en waarden die we hebben opgesteld in artikel 4 van de Dealtekst van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’. Ze moeten dus democratisch en duurzaam zijn en haalbaar, schaalbaar en deelbaar.
>> Tools en meer – De Toolbox Slimme Stad blijven we vullen en breiden we uit met een overzicht van smartcityinitiatieven, goede beleidsplannen en een woordenboek. Ook delen we hier technische randvoorwaarden, die onder andere in het Ecosysteem ‘Dutch Metropolitan Innovations’ worden ontwikkeld.

2a – Showcases: aan de slag in de praktijk
We initiëren Slimme Stad Showcases. Daarmee ontsluiten we de slimmestadpraktijk voor iedereen. Kortom, letterlijk een slimme stad, zo doe je dat.

We initiëren drie of meer Slimme Stad Showcases. Dit zijn door ons geselecteerde gebiedsontwikkelingsprojecten of herontwikkelingstrajecten waarin gebruik wordt gemaakt van de kansen die digitalisering en technologisering bieden om zo leefbare en sociale steden te ontwikkelen. Zo kunnen we de binnen de City Deal ontwikkelde tooling toepassen en verfijnen. We kunnen professionals in en buiten ons netwerk laten zien dat de slimme stad geen ver-van-het-bed-show is. Het ecosysteem van de City Deal kan als katalysator werken voor de showcases. We willen de kennis en het netwerk van de City Deal actief inzetten om de showcases verder te helpen. De showcases liggen verspreid over het hele land, hebben elk een verschillende stedenbouwkundige typologie en zijn in verschillende fases van ontwikkeling.

Net als de usecases, moeten de showcases passen bij de uitgangspunten en waarden die we hebben opgesteld in artikel 4 van de Dealtekst van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’. Ze moeten dus democratisch en duurzaam zijn en haalbaar, schaalbaar en deelbaar. Bovendien moeten ze ‘smart’ zijn. Daarvoor hanteren we minimaal het niveau ‘verbinden’ uit het Smart City Bewustwordingsmodel.

Bij een showcases is altijd een partner betrokken (als gemeente of ontwikkelaar). Die moet zich committeren aan het project. Ook moet er bestuurlijk draagvlak zijn. Simpel gezegd, we willen dat een directeur en een wethouder zich verbinden aan het project.

Op dit moment zijn we in gesprek met de gemeenten Deventer, ’s-Hertogenbosch en Sittard-Geleen over de eerste aanzet tot showcases. Belangrijk daarbij is we zoeken naar projecten waar energie op zit die we kunnen versterken. We organiseren beleidstoerisme naar de showcases, zodat partners en anderen kunnen leren van de showcases en de projectleider van de gestelde vragen.

We zoeken actief naar de samenwerking tussen onderwijs en de showcases.

2b – Communities of practice: leren van elkaars ervaringen
We zetten communities of practice (CoP’s) op. Dat doen we in eerste instantie voor de onderwerpen “Gebiedsontwikkeling”, “Lokaal Meten & Snuffelfiets” en “Crowd Safety Manager / Voorspellen” en later ook voor andere thema’s, als dat nodig is. Daarin staat het uitwisselen van kennis en ervaringen centraal. Zo voorkomen we dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden.

Drie onderwerpen waren erg belangrijk tot nu toe in de City Deal: Gebiedsontwikkeling, Lokaal Meten en Crowd Safety Management / Voorspellen. Voor elk van deze thema’s zetten we een Community of Practice (CoP) op. Daarin organiseren we een eigen netwerk en kennisuitwisseling.

Opzet Community of Practice

Elke Community of Practice kent de volgende onderdelen:

>>  Contact via een online community, een eigen appgroep, een nieuwsbrief, onderdeel in de Toolbox Slimme Stad.

>>  Kennisuitwisseling via bijeenkomsten waar kennis en netwerk samenkomen en het delen van ervaringen en vragen centraal staat.

>>  Specials zoals werkbezoeken, studiereizen, congressen, een boek et cetera.

Onderwerpen

>>  Gebiedsontwikkeling – Gebiedsontwikkeling is in feite het overkoepelende thema van deze City Deal en komt ook terug bij de Showcases. Tegelijkertijd is een aantal werkgroepen nu heel specifiek bezig met de verandering van het vak gebiedsontwikkeling en ruimtelijke ordening. Daarover gaat deze CoP.

>>  Lokaal Meten – Hierbij gaat het om projecten waar via sensoren heel lokaal en fijnmazig omgevingskwaliteit wordt gemeten en vaak wordt samengewerkt met inwoners. Vijf van de veertien werkgroepen van de huidige City Deal gaan over Lokaal Meten en het Europese project CitiMeasure is voortgekomen uit deze werkgroepen. Met CitiMeasure gaan we intensief samenwerken. De Future City Foundation is bovendien gevraagd om voor de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven een Community of Practice op te zetten over Snuffelfiets[11], die CoP voegen we samen met Lokaal Meten.

>>  Crowd Safety Management / Voorspel de stad – De Crowd Safety Manager is een succesvol resultaat van onze City Deal. Het project de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ is de opgezet en er zijn drie vervolgprojecten ontstaan: in ’s-Hertogenbosch, Breda en in Den Haag. We werken verder met de voorspelcomponent van de Crowd Safety Manager. We zien dat er in meer projecten wordt gewerkt aan het voorspellen van gedrag in de stad om daar op te kunnen anticiperen. Dat kan drukte zijn zoals bij de Crowd Safety Manager, maar ook luchtverontreiniging of omgevingsveiligheid.

3 – Oplossingen: zó gaan we het doen
Samen met partners ontwikkelen we nieuwe smartcityoplossingen die een antwoord geven op de grote opgaven in ons land, de werking van de slimme stad verbeteren en haalbaar, schaalbaar en deelbaar zijn. Daarbij focussen op proces- en productvragen.

Tijdens de bijeenkomsten van de City Deal en in gesprekken tussen partners kan de behoefte duidelijk worden om nieuwe smartcityoplossingen te ontwikkelen. Tegelijkertijd zijn citydealdeelnemers al bezig met het ontwikkelen van oplossingen en zoeken ze naar partners om de oplossing verder te brengen en verder te ontwikkelen. En zijn er partners die juist heel goed in staat zijn om problemen op te lossen. Zoals de deelnemende hogescholen en bedrijven, maar ook Brigthlands en TNO.

Kortom, we hebben partners die vragen hebben en partners die ze kunnen oplossen. Die willen we samenbrengen. Binnen en buiten de City Deal. Dat willen we doen op een manier waarmee we zoveel mogelijk problemen kunnen oplossen en processen kunnen veranderen en zo impact kunnen creeëren.

We onderscheiden hierbij twee soorten vraagstukken:

>> Procesvragen – In feite gaat dit over de kern van onze City Deal: hoe organiseren we Nederland zo, dat we de kansen benutten die digitalisering biedt. Welke regels, wetten, normen, afsprakenstelsels moeten daarvoor worden aangepast en hoe doen we dat zo concreet mogelijk. Zodat we het echt kunnen gebruiken. En zodat de smartcitytransitie optimaal kan worden ingebed in de eigen organisatie, om zo meer collega’s aan te haken. Hierbij nemen we het model ‘Vijf opgaven voor maatschappelijke inbedding’ uit het WRR-advies Opgave AI – De nieuwe systeemtechnologie als denkkader en filter (zie kader).

>> Productvragen – Andere vragen zijn praktischer. “Stel dat we een tool hadden die…?” of “Zou het niet fijn zijn als we dit of dat konden?”. Als die vragen zich richten op het oplossen van de grote opgaven waar we als Nederland voor staan, dan past het bij de City Deal en vinden we het interessant.

Vragen kunnen worden geformuleerd door de projectorganisatie van de City Deal, na aanleiding van gesprekken met partners, of direct door partners worden aangedragen. In het laatste geval beoordeelt de projectorganisatie of de vraag past bij de doelstellingen van of de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ of ‘Slim Maatwerk’. Dat doen we uiteraard in overleg met de partner die het aandraagt.

Daarbij letten we ook op de eisen die we stelden in artikel 4 van de Dealtekst van de City Deal. Resultaten moeten dus duurzaam en democratisch zijn, en haalbaar, schaalbaar en deelbaar.

Binnen de City Deal focussen we op de ideationfase. Het valideren en werken aan een prototype en uiteindelijk waardecreatie, hoort bij volgende fases. We creeëren wel de randvoorwaarden om zoveel mogelijk vragen zo te beantwoorden dat ze in de volgende fase komen. Doel is impact en alleen mooie ideeën bedenken is daarvoor niet genoeg.

Als een vraag inhoudelijk interessant is, zetten we de volgende stappen:

• We onderzoeken of de vraag al niet ergens is beantwoord, we vinden het wiel liever niet opnieuw uit.
• Als dat niet zo is, gaan we in gesprek met de aandrager van de vraag om de vraag verder uit te diepen en aan te scherpen.
• We beoordelen of we de vraag binnen de kaders van de City Doel moeten oplossen of dat andere partijen daar beter geschikt voor zijn. Denk bijvoorbeeld aan deelnemende hogescholen en bedrijven, maar ook Brigthlands, ICTU en TNO.
• Daarvoor vragen we waar nodig de wijze raad in van onze Stuurgroep.
• Als we besluiten een vraag binnen de kaders van de City Deal op te lossen, formeren we een team van City Deal Partners die het willen oplossen. We verwachten dat deze partners daarvoor toestemming hebben van hun directeur.
• We organiseren bestuurlijke steun bij deze partners. We gaan alleen aan de slag als een wethouder of andere bestuurder zich hier achter schaart.
• We organiseren vervolgens een sprintbijeenkomst om in drie stappen tot een programma van eisen te komen. Een sprint is een bijeenkomst die drie dagdelen duurt en waarin we snel veel kennis verzamelen en uitwerken.
• In de laatste stap onderzoeken we hoe we het programma van eisen kunnen uitvoeren. Dat werken we uit in een Plan van Aanpak. In het Plan van Aanpak wordt ook nagedacht over hoe de uitwerking van het programma van eisen gefinancierd wordt.

De organisatie van de City Deal is als volgt ingericht:

Partners
De City Deal is een samenwerking tussen partners. Een overzicht van de partners staat hier.

Stuurgroep
Deze bestaat uit bestuurders en/of directeuren van de Partijen. De projectmanager rapporteert vier keer per jaar over de voortgang van de City Deal aan de stuurgroep. Op basis van deze evaluatie wordt de opzet van de City Deal geactualiseerd. De stuurgroep geeft daartoe gevraagd en ongevraagd advies. Ze stuurt en stuurt bij.

De Stuurgroep bestaat uit:

>> Wim Willems  – Facilicom Solutions – Directeur (voorzitter van de stuurgroep)

>> Ralph Geers – gemeente ’s-Hertogenbosch – wethouder (ambassadeur van de stuurgroep)

>> Leon Geilen – gemeente Sittard-Geleen – wethouder (ambassadeur van de stuurgroep)

>> Noud Hooyman – Ministerie BZK – Hoofd cluster Beleid Geoinformatie

>> Caspar de Jonge -Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat – programmamanager Data en Diensten

>> Ben Kokkeler – Centrum voor Veiligheid en Digitalisering – Directeur

>> Erik Nieuwenburg -BPD – Directeur digitale transitie

>> Anita Nijboer – SIX Advocaten – partner

>> Jacqueline Verbeek-Nijhof – TNO

>> Klaes Sikkema – WE LABS –  partner

>> Jeroen Steenbakkers – Argaleo – eigenaar

>> Willem-Jan Stegeman – gemeente Amersfoort – wethouder (ambassadeur van de stuurgroep)

Kerngroep
Hierin zitten ten minste de projectmanager en dealmaker van het Ministerie van BZK en Stedennetwerk G40. De kerngroep is een wendbare, kleinere groep die besluiten voorbereidt en uitvoerende werkzaamheden bespreekt.

De dealmaker is Farida Polsbroek (ministerie van BZK), de kerngroep bestaat verder uit Esther Schoemaker (ministerie van I&W), Diana van Altena (ministerie van BZK) en Jan-Willem Wesselink (projectmanger)

Projectorganisatie
De City Deal wordt aangestuurd en georganiseerd door een projectorganisatie die tenminste bestaat uit een projectmanager en projectsecretaris. De projectmanager is aangesteld door Agenda Stad. De projectorganisatie is verantwoordelijk voor het goed verlopen van de City Deal.

De projectmanager is Jan-Willem Wesselink.

De City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ wordt op verzoek van het Ministerie van BZK en Stedennetwerk G40 uitgevoerd door de Future City Foundation.

Contact
Neem voor meer informatie contact op met Jan-Willem Wesselink via [email protected]

De organisatie van de City Deal is als volgt ingericht:

Stuurgroep
Deze bestaat uit bestuurders en/of directeuren van de Partijen. De projectmanager rapporteert vier keer per jaar over de voortgang van de City Deal aan de stuurgroep. Op basis van deze evaluatie wordt de opzet van de City Deal geactualiseerd. De stuurgroep geeft daartoe gevraagd en ongevraagd advies. Ze stuurt en stuurt bij.

De Stuurgroep bestaat uit:

>> Maarten Burggraaf – gemeente Dordrecht – wethouder (voorzitter stuugroep)

>> Pieter Custers – Brightlands Smart Services Campus – directeur

>> Samantha Dinsbach – Twentse Koers – hoofd GGD en GHOR en directeur Publieke gezondheid

>> Marianne Poelman – gemeente Súdwest-Fryslân – wethouder

>> Johan Posseth – Kurtosis – partner

>> Marianne Smitsmans – Burhenne – gemeente Roermond – wethouder

>> Bas van der Vliet – UWV – manager samenwerkingen

>> Peter van Waart – Hogeschool Rotterdam – themacoördinator Smart & Social City

Kerngroep
Hierin zitten ten minste de projectmanager en dealmaker van het Ministerie van BZK en Stedennetwerk G40. De kerngroep is een wendbare, kleinere groep die besluiten voorbereidt en uitvoerende werkzaamheden bespreekt.

De dealmakers zijn Farida Polsbroek en Angelique Boel (ministerie van BZK), de kerngroep bestaat verder uit Jan-Willem Wesselink en Annefleur Siebinga (projectmanger)

Projectorganisatie
De City Deal wordt aangestuurd en georganiseerd door een projectorganisatie die tenminste bestaat uit een projectmanager en projectsecretaris. De projectmanager is aangesteld door Agenda Stad. De projectorganisatie is verantwoordelijk voor het goed verlopen van de City Deal.

De projectmanagers zijn Jan-Willem Wesselink en Annefleur Siebinga.

Voor deze City Deal slaan de City Deals ‘Eenvoudig Maatwerk’ en ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ de handen ineen. Beide City Deals zijn een initiatief van Agenda Stad van het Ministerie van BZK. Door krachten, netwerk en kennis te bundelen hopen ze echt het verschil te kunnen maken. Vanuit die bestaande City Deals werken de Future City Foundation, het Programma Sociaal Domein en Stedennetwerk G40 nauw samen.

Contact
Neem voor meer informatie contact op met Jan-Willem Wesselink via [email protected] of Annefleur Siebinga.

In deze City Deal stellen de deelnemende partijen zich tot doel om processen te veranderen waarmee regio’s, steden en dorpen worden ontworpen, ingericht, beheerd en bestuurd, zodat optimaal gebruik kan worden gemaakt van de kansen die digitalisering en technologisering bieden. De partners spannen zich gedurende de looptijd van de City Deal in om ten minste twaalf processen te veranderen, deze processen te borgen, te implementeren en opschaling te bereiken. Lees hier hoe we dat doen.

Hieronder leest u met welke procesvragen we aan de slag zijn. Voor de leesbaarheid hebben we ze gecategoriseerd.

Procesvragen over werken met data en over datawijsheid

Effectieve datastrategie voor gemeenten
Aanleiding – Er wordt steeds meer data verzameld in de openbare ruimte. En er is bij gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk behoefte naar realtime data om daarmee beslissingen te kunnen nemen. Daarom is er een Kookboek ‘Effectieve datastrategie voor gemeenten’ ontwikkeld die in deze werkgroep verder wordt uitgewerkt.
Procesvraag – Hoe kunnen gemeenten op een verstandige manier omgaan met de verwerving en opslag van data uit de openbare ruimte?

Lokaal meten
Aanleiding – In steeds meer gemeenten wordt geëxperimenteerd met burgermeetinitiatieven. Daarbij worden door burgers, met steun van de gemeente, sensoren opgehangen om een bepaald aspect van de leefbaarheid in die wijk te meten. Het verzamelen van data biedt de inwoners inzicht in hun eigen leefomgeving en geeft aan hoe ze deze kunnen versterken. Voor gemeenten (en andere overheden) biedt dit het voordeel dat ze hun beleid en dienstverlening veel preciezer kunnen afstemmen op de werkelijkheid (op meetresultaten in plaats van op aannames) en daardoor veel effectiever kunnen werken. Er zijn echter ook nadelen en uitdagingen.
Zo is het op dit moment nog ingewikkeld om uitkomsten te delen tussen verschillende projecten, omdat andere sensoren worden gebruikt en deze anders worden gekalibreerd. Of omdat data op een andere manier wordt verwerkt. Dat leidt er toe dat data uit de ene gemeente niet vergelijkbaar is met data uit een andere gemeente. Bovendien is het lastig om nieuwe generatie sensoren aan te haken, waardoor innovatie van sensoren vertraagt.
Een andere vraag is hoe je inwoners betrekt bij deze meet projecten. De projecten zijn immers alleen een succes als er veel inwoners mee meten en als inwoners de uitkomsten serieus nemen en er hun gedrag op aanpassen.
Dat leidt tot de volgende procesvragen:
Procesvraag 1 – Hoe kunnen de uitkomsten van verschillende “lokale meet”-projecten met elkaar worden vergeleken?
Procesvraag 2 – Hoe betrek inwoners bij “lokale meet”-projecten en zorg je er voor dat informatie leidt tot gedragsverandering en hoe je dat kan laten aansluiten op het beleid van de gemeente?

Hoe besteed je een urban data platform aan?
Aanleiding – Dataplatforms zijn nuttig voor lokale overheden om hun data op te slaan en te verwerken. Er zijn verschillende aanbieders van dit type systemen. Maar hoe selecteer en implementeer je urban data platforms op een goede manier, zodat het datacenter dat je krijgt voldoet aan de wensen die je hebt? Daarbij spelen aspecten als schaalbaarheid, flexibiliteit, deelbaarheid maar ook de borging van privacy, cybersecurity en data-autonomie een belangrijke rol. Waar moet je op letten? Hoe schrijf je een goede uitvraag en hoe toets je die goed?
Procesvraag – Hoe schrijf je een goede aanbesteding voor een urban data platform?

Sensoren en privacy, hoe doe je dat?
Aanleiding – Steeds meer gemeenten hangen sensoren op in hun openbare ruimte. Vaak helemaal niet met het doel om privacygevoelige gegevens te meten. Maar ook onbedoeld kan een sensor strijdig zijn met de AVG. Omdat uit de meetgegevens bijvoorbeeld het gedrag van een individu te achterhalen is. Of omdat er toch mensen worden gefilmd. Hoe los je dat op
Procesvraag – Hoe voldoet de toepassing van sensoren in de openbare ruimte aan de AVG?

Procesvragen over interpretatie van data

Crowd Safety Manager
Aanleiding – Door drukte in steden verspreidt het coronavirus zich. Hoe kun je drukte in steden managen, zodat dit minder gemakkelijk gebeurt? Met dit instrument kun je realtime drukte in een steden meten en communiceren met mensen in de stad. Dat is nuttig in deze bijzondere coronatijden, maar ook daarna. Bijvoorbeeld voor bewoners van wijken rondom risicovolle gebieden als chemische fabrieken.
Procesvraag – Hoe kun je drukte in steden managen, zodat het coronavirus zich minder gemakkelijk kan verspreiden?

Procesvragen over ontwerpen

Wat is de vormgeving van de nieuwe stad?
Aanleiding – Technologisering en digitalisering zorgen voor een ander gebruik van de stad. Naar een andere samenleving. Dat leidt tot een ander gedrag, andere eisen van de gebruikers en andere uitgangspunten in het ontwerp. Maar wat zijn die nieuwe uitgangspunten. Hoe vertaal je constante verbondenheid, flexibiliteit en vraag naar betekenis naar het ontwerp van regio’s, steden en dorpen, zodat ontwerpers, stedenbouwers, planologen, landschapsarchitecten en architecten ermee aan de slag kunnen.
Procesvraag – Hoe ziet de nieuwe stad eruit? Wat is de vormgeving die hoort bij een ‘slimme stad’?

Ontwerpen met data
Aanleiding –  Ontwerpen gaat altijd over het interpreteren van data. Maar de hoeveelheid data is de afgelopen jaren enorm toegenomen, veel gedetailleerder en veel meer realtime geworden. Daarbij zijn er nieuwe datasets voorhanden die tot nu toe niet in het ontwerp worden gebruikt. Ook kun je wellicht zo ontwerpen dat nieuwe datasets het ontwerp beïnvloeden. Of dat het ontwerp zich aanpast aan de omstandigheden, zodat het een flexibel ontwerp wordt.
Procesvraag – Hoe gebruik je (realtime) datasets in het ontwerp(proces)?

Procesvragen over bestuur en organisatie

Modelverordening smartcitytoepassingen in de openbare ruimte
Aanleiding – Er zijn steeds meer partijen die smartcitytoepassingen willen toevoegen aan de openbare ruimte. Denk bijvoorbeeld aan allerlei soorten sensoren. Er zijn ook steeds meer lokale overheden die dit willen reguleren, zodat er geen wildgroei aan smartcitytoepassingen in de openbare ruimte ontstaat.
Procesvraag –  Hoe kan je smartcitytoepassingen in de openbare ruimte door (lokale) wet- en regelgeving reguleren?

Businessmodellen voor de slimme stad
Aanleiding – De huidige businessmodellen voor de smart city zijn gebaseerd op de businessmodellen voor de niet-slimme stad. Het zijn de doorontwikkelde verdienmodellen die we al decennia gebruiken. Maar is dat wel goed? Als we kijken naar andere branches dan zien we dat businessmodellen op een gegeven moment radicaal veranderen. Neem bijvoorbeeld de muziekindustrie, het verdienmodel van Spotify (abonnementen) is heel anders dan dat van iTunes van Apple (verkoop en bezit). Hoe werkt dat door in onze markt?
Procesvraag – Wat is het businessmodel voor de smart city?

Hoe maak je optimaal gebruik van een ethical board?
Aanleiding – Bij het besturen, ontwerpen, inrichten en beheren van de smart city lopen we tegen nieuwe ethische vragen aan. Daarvoor is het zinvol om advies te krijgen van externen. Ethici, filosofen, maar ook inwoners. Verschillende gemeenten hebben ervaring opgedaan met het inrichten van een ethical board. Wat kunnen anderen daarvan leren? En hoe betrek je je organisatie erbij? En hoe gebruik je de adviezen optimaal?
Procesvraag – Hoe hou je als organisatie altijd goed rekening met (nieuwe) ethische dillemma’s als gevolg van digitalisering en technologisering?

De slimme omgevingswet
Aanleiding – Als alles gaat zoals het nu is bedacht, moeten alle overheden in 2022 zijn aangesloten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Het DSO biedt het digitale loket waar je kan zien welke regels gelden op een locatie, vergunningen kan aanvragen en (op termijn) informatie kan raadplegen over de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Binnen het DSO mogen overheden
samen met de markt zelf experimenteren en innoveren. Daarmee ligt er een mooie basis om de Omgevingswet echt smart te maken. Maar hoe?
Procesvraag – Hoe kan het bevoegd gezag data en technologie inzetten om initiatiefnemers optimaal gebruik te laten maken van de mogelijkheden die de Omgevingswet gaat bieden?

Procesvragen over smart mobility

Smart mobility als onderdeel van de smart city
Aanleiding – Er zijn veel smart mobility oplossingen bedacht en beschikbaar zijn, die vaak vanuit verkeerskundig en privégebruik zijn vormgegeven, maar niet per se aansluiten bij hoe de stad bij voorkeur functioneert. De vraag is dus of we de smart city zo kunnen ontwikkelen dat smart mobility daar ook een onderdeel van wordt. Dan kunnen landelijk werkende bedrijven (IT, mobiliteitsaanbieders, logistiek en transport) overal dezelfde overheid tegenkomen met dezelfde spelregels en mogelijkheden. We signaleren daarbij op dit moment de volgende deelvragen:

Logistieke platformen
Aanleiding – Er bestaan verschillende stadslogistiekoplossingen, waarmee de bevoorrading van winkels in drukkere delen van de stad (stadscentra en wijkwinkelcentra bijvoorbeeld), maar ook drukke woonwijken kan plaatsvinden. Vaak op lokale schaal. Vraag en aanbod wordt echter nog niet realtime aan elkaar gekoppeld in de omvang dat alle gemeenten daarmee geholpen zijn. Daar worden de komende jaren flinke stappen gezet. Dat digitale platform van meerdere gemeenten en Rijk samen koppelt ook met goederenhubs. Fysiek zijn dit overslagplaatsen waar goederen vanuit vrachtwagens in kleinere elektrische voertuigen worden overgeladen: ontkoppelpunten dus. Om deze zo efficiënt mogelijk in te zetten en te benutten, wordt gebruik gemaakt van slimme technologie die routes, lading, gewichten en aankomsttijden optimaliseren. En waar mogelijk ook efficiënt ondersteunt waar, hoe en wanneer goederen de stad weer uit kunnen. Dit onlineplatform is net zo belangrijk als de fysieke plekken waar lading wordt gebufferd en overgeslagen.

En wat voor goederen geldt, geldt ook voor mensen. Personenvervoer is de afgelopen tien jaar sterk beïnvloedt door realtime informatie over drukte op de weg en het spoor. Het is nu mogelijk om voor het vertrek online te controleren wat de beste manier van reizen is. Er wordt hard gewerkt aan MaaS, nieuwe deelmobiliteitsaanbieders melden zich dus de variatie van vervoermogelijkheden neemt sterk toe. Naast die digitale toegankelijkheid (informatie opvragen, reserveren, boeken, afrekenen) zijn er ook plekken nodig waar men die nieuwe vervoermogelijkheden kan vinden en kunt in- en opstappen: de mobiliteitshubs. Dit fysieke onderdeel moet onderdeel worden van de ruimtelijke planning en structuur.

Want in feite zijn logistieke platformen (digitaal en fysiek) een nieuwe vorm van ruimtelijke ordening. De vraag is echter hoe je ze zo goed mogelijk inricht (locatiekeuze, outillage, inpassing, rol overheid) passend bij de wensen en mogelijkheden van de betreffende gemeente. En hoe je ruimtelijke plannen zo schrijft dat deze oplossingen daarin passen, maar voor de beleverende partijen ook meerwaarde oplevert in vele gemeenten.

Procesvraag – Hoe maak je een logistiekplatform (voor goederen en personen) zo optimaal mogelijk onderdeel van je ruimtelijke plannen? Hoe richt je het digitaal in, maar ook hoe bepaal je de locatiekeuzen en inpassing, welke regels voor inrichting en gebruik wil je hieraan stellen als gemeenten, bewoners, bedrijven?

Deelmobiliteit
Aanleiding – Als de ruimte in de stad schaars is, is onnodig autobezit dat slechts een paar procent van de tijd wordt gebruikt, een flinke ruimteverspilling. Bovendien willen we naar een samenleving waarin mensen kiezen voor het vervoersmiddel dat past bij hun behoefte op dat moment. Bezit is daarbij niet per se nodig, zeker niet als dat bezit veel ruimte kost. Er bestaan al verschillende deelmobiliteitsoplossingen die in grote steden ook op kleine schaal redelijk functioneren. In de Randstad bestaan bijvoorbeeld verschillende aanbieders van deelauto-systemen. Maar ook dat levert soms problemen op. Deelfietsen en deelsteps zijn streng gereguleerd in Nederland. Deelscooters zijn een klein succes in grotere steden. Succesvoller is bijvoorbeeld de OV-fiets. Maar het blijft vooralsnog een alternatief voor de norm: privé-autobezit. Want afstand doen van de eigen eerste of tweede auto veronderstelt de beschikbaarheid van een deelauto, -scooter of –fiets op het moment dat de klant die nodig heeft. En een aantrekkelijk tarief, een goede maar betaalbare verzekering, een parkeervergunning in vele steden etc.
Procesvraag – Hoe wordt deelmobiliteit een nieuwe normaal? Voor gemeenten en gebruikers? En onder welke condities?

Hulpdiensten in de smart city
Aanleiding – Elk jaar vinden in Nederland 270 ongelukken plaats als gevolg van een hulpvoertuig van politie, brandweer of ambulance dat met zwaailichten en sirene door rood rijdt. Dat leidt tot leed bij dat ongeluk, maar ook bij het incident waar de hulpverlener naartoe onderweg was. Dat kan slimmer, bijvoorbeeld door het stoplicht op groen te zetten als er een hulpvoertuig aan te zetten of door via autonavigatiesystemen te communiceren met andere weggebruikers. Techniek die ook ingezet zou kunnen worden om pollers en andere paaltjes in de openbare ruimte automatisch te laten zakken als er een hulpvoertuig aan komt. Dat vraagt om technische oplossingen, maar ook samenwerking tussen kolommen. Want tijdens de verkeersles lijkt het één pot nat: een sirene is een sirene en daarvoor ga je aan de kant. Maar in bestuurlijk Nederland zijn de hulpdiensten verdeeld over drie ministeries en vallen ze ook lokaal in verschillende kolommen. De vraag is dus hoe we hulpvoertuigen smart maken.
Procesvraag – Hoe kunnen hulpvoertuigen online optimaal communiceren met medeweggebruikers, verkeersregelinstallaties en andere onderdelen van de openbare ruimte?

Hoe zorg je ervoor dat je goed rekening houdt met de ethische vragen die spelen rondom innovatie, dataverzameling en digitalisering? Hoe hou je rekening met ethische kaders en laat je ethiek je innovatieproject juist versterken?

Op 15 mei laat het kennisnetwerk ethiek vanuit de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ zien wat praktische handvatten zijn om – ook binnen het DMI-ecosysteem – rekening mee te houden.

Meld je hier aan

De toepassing van technologie vraagt om een zorgvuldige afwegingen. Zeker binnen DMI, waar belangrijke beslissingen worden genomen waar we de effecten lang van zullen ervaren. Het doordenken van de ethische gevolgen daarvan is altijd belangrijk. Dat is van alle tijden. Maar waar we bij bestaande technologie een antenne hebben ontwikkeld voor de ethische gevolgen, is dat bij nieuwe technologie vaak lastiger. Met andere woorden, we kunnen ons de gevaren en gevolgen van een auto voorstellen en daar wat vinden, bij een cameradeurbel is dat lastiger. Daarom is het extra belangrijk om bij het ontwikkelen en toepassen van nieuwe technologie steeds stil te staan bij de ethische gevolgen. Dat leidt tot een betere oplossing die beter aansluit bij wat mensen willen en accepteren. En dat is een win-win voor de partij die de nieuwe toepassing ontwikkelt en voor de maatschappij die de nieuwe toepassing gaat gebruiken.

Binnen de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ heeft zich de afgelopen jaren een kennisnetwerk gevormd rondom dit thema. Deze community of practice wordt nu voortgezet binnen het DMI-ecosysteem. Wil je weten welke vragen we behandelen en waarvoor je deze community of practice kunt inzetten?

Meld je hier aan

_______________________________________

Datum:15 mei 2024, 11.00 – 12.00 uur

Locatie: Online