Deelnemers CoP wakkeren de verbeelding aan

Tijdens de Community of Practice bijeenkomst op 15 april stond het aanwakkeren van de verbeelding centraal. Naast bekende gezichten als de projectleiders en dealmakers van de City Deals waren Annelies Kroeskamp, directeur Bestuur, Financiën en Regio’s bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en Irene Bronsvoort en Jesse Hofman van Urban Futures Studio  voor dit onderwerp aangeschoven.

“Wanneer je een schip wil bouwen, breng de mensen dan niet alleen bijeen om hout aan te slepen, werktekeningen te maken en het werk in te delen.
Leer hen vooral te verlangen naar de eindeloze zee”.

Met deze woorden opende dagvoorzitter Henk Jan Bierling de bijeenkomst. Een citaat dat volgens hem “inspireert en tot de verbeelding spreekt.”

‘Dag van de Stad 2030’

Als eerste gast trad Suzanne Potjer aan, die de deelnemers de vraag voorlegde wat het ideaalbeeld is waarnaar gestreefd wordt in hun City Deal. Hoe zou de wereld er vijf jaar na de start van hun deal eruit moeten zien. De deelnemers moeten deze vraag beantwoorden met behulp van oefeningen om de verbeelding aan te wakkeren. Zo vraagt ze hen om zich te verbeelden hoe een presentatie over ‘hun’ City Deal op de ‘Dag van de Stad 2030’ eruit zou kunnen zien.

Verschillende deelnemers schetsen hun vergezichten. Zo heeft een deelnemer die betrokken is bij de City Deal Ruimte voor Lopen een wandelparadijs voor ogen. “Een geluidslandschap zonder autoverkeer maar wel met veel gezelligheid en natuur. Een plek waar mensen elkaar makkelijk ontmoeten, waarin je meer kunt vertragen.” Het moet volgens haar normaal worden voor de overheid om samen te werken met partijen waar je het oneens mee bent. “De overheid moet op dat punt gewoon méér gaan experimenteren!”

Over de City Deal Slimme Stad schetst een ander haar beeld. “Ik moest denken aan versmelting van de verschillende digitale werelden. Ik verbeeldde me dat we nu niet meer voor een scherm zitten maar samen in een virtuele ruimte staan.”

Volgens Suzanne Potjer is ‘de verbeelding’ eigenlijk al een factor in City Deals. “Juist om zo’n nieuwe samenwerking te starten moet je een plaatje schetsen. Dít is wat het kan zijn en juist dáárvoor moeten we iets doen.” Binnen City Deals is er volgens haar al veel enthousiasme om zo’n gezamenlijk idee en plan vorm te geven en te verbeelden.

Soft Spaces

Ook Irene Bronsvoort van Urban Futures Studio begint haar bijdrage met een quote die stof is tot nadenken: “This present moment used to be the unimaginable future”. Volgens haar hebben mensen vaak geen duidelijk beeld van waar ze naar toe werken. “We zien allemaal andere beelden en we worden geconfronteerd met de fossiele werkelijkheid. Maar hoe verbeeld je een toekomst die radicaal anders is? Met andere woorden: If we cannot imagine, how can we act collectively?” Over het verbeelden noemt zij drie opvattingen:

1. Wat we doen in het heden wordt beïnvloed door verwachtingen van de toekomst
2. Verbeelding is een sociale maar ook politieke handelingspraktijk
3. Verbeelden en inzetten van kunst en cultuur is cruciaal voor het voorstelbaar en handelbaar maken voor aantrekkelijke en duurzame toekomst

Een voorbeeld van de kracht van verbeelding uit Irene’s presentatie:

Het Futurama-paviljoen op de wereldtentoonstelling van New York in 1939. Bezoekers zien de stad van de toekomst – met een sterke functiescheiding en een hoofdrol voor de auto – in een enorme kijkdoos. Foto: General Motors.

Urban Futures Studio probeert de verbeelding te vergoten en alternatieven te laten zien die anders onzichtbaar blijven. Alternatieven die je aanzetten om tot handelen over te gaan.
Maar hoe doe je dat? “Onder andere door het inzetten van ‘soft spaces’ waarin verbeelding de vrije ruimte krijgt. De toekomst van het Veenweide atelier (zie ook de pagina over het Veenweide Atelier op MijnOmgevingsvisie.nl) is daar een voorbeeld van. Een brede en diverse groep mensen is daarbij op excursie gegaan om tot een gezamenlijk beeld te komen en coalities te vormen. Veel mensen zeggen bij verbeelding en het vormen van coalities: ‘Als het zo kan, wil ik het ook wel!’ Mensen worden niet overtuigd door feiten maar verleid door perspectief” aldus Irene Bronsvoort.

Gesprek

In zijn lezing stelde ontwerper Jurian Strik dat verbeelding vaak als romantisch wordt gezien. “Als een flits van het grote inzicht dat je zou kunnen krijgen.” Er bestaat volgens hem een tweedeling tussen ‘de toekomst kunnen zien en verbeelden’ en ‘met je handen iets gestalte geven’.

Zo kun je als Richard Sennet naar verbeelding kijken als ambacht, als iets waar je je handen bij moet gebruiken. Maar je kunt het denken en het doen in verbeelding ook zien als twee verschillende dingen, zoals Hannah Arendt doet. Als ontwerper ziet hij zelf meerwaarde wanneer denken en doen door elkaar heen lopen, en dat je dat ook beide doet.

“Verbeelding is een gesprek” volgens Jurian. “Ontwerpers zijn geen romanticus maar ze vormen een gesprek tussen opdrachtgever, ontwerper en de maatschappij. Het is uitdagend om te praten over technologie of de toekomst.” Verbeelden is geen ‘donderslag bij heldere hemel’ maar een gesprek dat weliswaar hard werken is, maar dat je samen moet voeren.

Collectieve beelden

Marc Noordhoek vertelt over de bootsessies die hij heeft meegemaakt. Wanneer je met zijn allen een verbeeldingstraject ingaat ontkom je er volgens hem niet aan om collectieve beelden te maken. Op die manier ontstaat er iets wat gemeenschappelijk is. “Het dialoog voeren hebben we met het team gedaan. Maar dat vraagt ook een investering van tijd. Wat je daarmee bereikt is dat je elkaar goed leert kennen. De bootsessies zijn een mooi voorbeeld van soft spaces waarbij verbeelding de vrije ruimte krijgt” aldus Noordhoek.

Ondersteuning

Ook bij de wat jongere City Deals speelt verbeelding een belangrijke rol. Farida vertelt dat vanuit de CD Impact Ondernemen het beeld van “op reis gaan” wordt gebruikt. Er zijn wat stippen aan de horizon maar als je op reis gaat krijg je soms ook obstakels.

Ron maakt de opmerking dat het soms een risico is om in onze bubbel te blijven zitten terwijl juist chaos in het proces en te keten waardevol kan zijn. Zoë en Jurian geven ook de waarde aan van verbeelding voor de burger en voor je doelgroep. Het is waardevol om na te denken over wiens toekomst je verbeeld.

Jurian vertelt over het Loket Ontwerpkracht in oprichting, dat bedoeld is om City Deals op verschillende manieren te ondersteunen en te helpen met hun ambitieuze ontwerpvraag.

Verhaal

Gert-Jan, Koen en Jesse vertellen dat zij interessante discussies hebben gehad over verbeelding en de CD Circulair en Conceptueel Bouwen. Iedereen had een ander beeld van verbeelding of heeft ook iets anders nodig. De een denkt meer aan plaatjes en filmpjes, de ander heeft een verhaal nodig. Jesse van Urban Futures Studio geeft aan dat mensen de ruimte nodig hebben om hun eigen beeld te maken en toekomst te verbeelden. Verbeelden gaat over openheid. En het verhaal over dat we het soms nog niet kennen.

Tom van de City Deal Elektrische deelmobiliteit ziet vooral dat de verbeelding van City Deals een basis biedt voor het afwijken van bestaande normen. Er staan vaak praktische bezwaren in de weg om dingen te realiseren. Een City Deal biedt de kans op het creëren van een nieuwe werkelijkheid.

Afsluiting

Na deze inspirerende en verbeeldende sessie is er in ieder geval genoeg stof (en beeld!) tot nadenken. Rogier sluit de bijeenkomst af met een column die is geïnspireerd door het boek ‘Ministerie van Verbeelding‘ van Jet Bussemaker.

De volgende Community of Practice-bijeenkomst die nog voor de zomer gaat plaatsvinden zal een themasessie worden over het betrekken van ministeries bij City Deals. Een uitnodiging volgt binnenkort.