Eerste Chief Exploration Officer Suzanne Potjer is ‘blikopener’ voor overheidsvernieuwing

Agenda Stad staat met bijna 30 City Deals, de Community of Practice, het Loket Ontwerpkracht en de Dag van de Stad al 7 jaar aan het voorfront van overheidsvernieuwing. Om die positie de komende jaren te behouden en verstevigen, blijft het programma ook zichzelf opnieuw uitvinden. Met het aantrekken van actie-onderzoeker Suzanne Potjer als Chief Exploration Officer, krijgt die vernieuwing de komende jaren een gezicht.

“Als Agenda Stad zijn we een koploper als het gaat om nieuwe manieren van werken. Die positie kun je alleen behouden als je hongerig en nieuwsgierig blijft. Naar inspiratie, wijsheid, naar volgende stappen. En hoewel we een netwerkorganisatie pur sang zijn, kunnen wij niet alle initiatieven overzien waarin professionals op vernieuwende manieren samenwerken om grote opgaven te tackelen. Daarom hebben wij één van onze partners van het eerste uur – en toponderzoeker op het gebied van experimenteel bestuur – Suzanne Potjer, gevraagd om op verkenning te gaan,” vertelt Frank Reniers, programmamanager van Agenda Stad.

CXO Suzanne Potjer en programmamanager Agenda Stad Frank Reniers

Het belang van exploratie

Zo ontstond het idee van de eerste Chief Exploration Officer voor de overheid. Een vrije rol, die Potjer op haar eigen wijze zal gaan invullen en waar ze duidelijke ideeën over heeft. “Met deze rol als Chief Exploration Officer, of ‘CXO’, dragen we het belang van exploratie uit. We zouden veel meer kunnen leren van elkaars praktijken. Niet alleen binnen de Rijksoverheid, maar ook door te leren van innovaties in samenwerking binnen en tussen gemeenten, van burgerinitiatieven en van vernieuwing in de private sector. Je leert immers vaak het meest van mensen en voorbeelden buiten je eigen context. En door met hen in contact te treden, kunnen het wellicht inspirerende partners worden, licht Potjer toe.

Potjer deed enkele jaren geleden als onderzoeker bij de Urban Futures Studio van de Universiteit Utrecht onderzoek naar City Deals. Ze raakte geïntrigeerd. “Ik voelde dat er iets speciaals gebeurde. De gelijkwaardige samenwerking, de combinatie van formele en informele processen, de gezamenlijke drijfveer om tot veranderingen op institutioneel niveau te komen.” Potjer bleef nauw betrokken bij Agenda Stad, ook toen ze als onderzoeker aan de slag ging bij Twynstra Gudde en nu, als zelfstandig onderzoeker en adviseur. Ze stond mede aan de wieg van de Community of Practice van City Deals, waarin deelnemers aan City Deals elkaar inspireren en van elkaar leren.

Wederzijds leren

“In de Community of Practice draait het om wederzijds leren: elke City Deal heeft een eigen thema en dynamiek. Maar qua proces zijn er ook veel overeenkomsten. Doordat projectleiders en dealmakers, de ambtenaren van Agenda Stad die alert zijn op thema’s voor nieuwe deals en partners bij elkaar brengen, elkaars ervaringen delen, hoeven ze niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden. De ‘CoP’ heeft zich ontwikkeld tot een actieve leergemeenschap met een jaarprogramma en dagelijkse interactie in een chat-groep. Later deze maand organiseren we een inspirerende CoP-dag in samenwerking met de gemeente Ede, waar we in het World Food Centre in gesprek gaan over Ecosystemen van City Deals! Met dit alles maken we samen de Deal-werkwijze sterker, daar kunnen we trots op zijn.”

Suzanne Potjer in gesprek met dealmakers en projectleiders tijdens de eerste CoP-bijeenkomst in januari 2020

Is de Chief Exploration Officer dan een afgeleide van de Community of Practice? Ja en nee, zo blijkt. Reniers: “In de CoP leren we van elkaar en dat is van grote waarde, zoals Suzanne al aangaf. Maar er valt altijd meer te leren, op andere thema’s en van andere contexten. Maar zelf zijn we natuurlijk tegelijkertijd druk bezig om onze City Deals verder te brengen en nieuwe deals op te zetten. En ook wij trappen wel eens in de valkuil van het ‘not invented here’-principe waarbij we ons teveel op onze eigen praktijk richten. Daarom waren we op zoek naar een ‘blikopener’ – iemand die ons nieuwe perspectieven laat zien. Om dat optimaal te doen, moet je niet alleen buiten je eigen kaders en context kijken, je moet de rol van de ‘ontdekkingsreiziger’ ook niet te dicht bij jezelf beleggen.”

Innovatie stimuleren ipv claimen

“Agenda Stad is een vertrekpunt, een thuisbasis”, licht Potjer toe. “Ik heb de bijzondere opdracht meegekregen om de exploratie te doen voor iedereen die zich bezighoudt met overheidsvernieuwing. Natuurlijk neem ik de inzichten die ik ‘buiten’ opdoe mee terug naar Agenda Stad zodat zij ervan leren.” Reniers vult aan: “Het doel van Agenda Stad is altijd geweest om bestuurlijke innovatie te stimuleren, omdat nieuwe vormen van samenwerking, interbestuurlijk maar ook met marktpartijen, kennisinstellingen en maatschappelijker organisaties nodig zijn om complexe maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Maar innovatie stimuleren is iets anders dan zelf claimen dat je er de bron van bent. Wij hebben de rol van Chief Exploration Officer geïnitieerd, maar het is de bedoeling dat andere organisaties net zo zeer leren van Suzanne’s verkenningen als wij.”

Hoe ziet de opdracht van de CXO er nu precies uit? En hoe gaat Potjer daar invulling aan geven? “Ik ga op pad. Op zoek naar vernieuwende praktijken. Dat kan over van alles gaan. Praktijken waar organisaties op nieuwe manieren samenwerken, waar mensen experimenteren met nieuwe ideeën en oplossingen. Of waar veel beter geleerd wordt van signalen uit de praktijk. Kortom, op zoek naar alle praktijken binnen het brede thema van overheidsvernieuwing. De inzichten die ik ophaal van de mensen uit deze praktijken, verrijkt met mijn eigen kennis als onderzoeker, wil ik in de spotlight zetten, zodat iedereen die zich bezighoudt met overheidsvernieuwing – of er zich mee bezig zou móeten houden – ervan kan leren. Daarnaast wil ik de vernieuwers die ik ontmoet chief ook aan elkaar verbinden.

Voelsprieten

Dat doet Potjer onder andere met een maandelijkse nieuwsbrief, waarin ze verslag doet van haar exploratie. “Daarin behandel ik elke maand een ander thema, met voorbeelden van interessante ideeën, personen en verhalen. Voor de vorm heb ik me laten inspireren door o.a. de Future Affairs-nieuwsbrief van NRC-journalist Wouter van Noort en de Over Morgen-nieuwsbrief van LinkedIn-redacteur Liza Jansen: een verzameling sterke inhoud rond een thema, met een professionele maar ook persoonlijke duiding. En uiteraard zal ik ook op LinkedIn mijn bevindingen delen. Dat helpt me ook om in alle mogelijke netwerken mijn voelsprieten op te houden.”

Volg CXO Suzanne Potjer en abonneer je op haar maandelijkse nieuwsbrief waarvan binnenkort de eerste editie verschijnt.