Onderzoeken naar maatschappelijk betrokken onderwijs in Amsterdam

Onderzoekers Geertje Tijsma en Marijke Visser zijn net begonnen aan een onderzoek naar de verschillende strategieën en samenwerkingsvormen die kennisinstellingen op mbo, hbo en wo niveau inzetten voor het inbedden van maatschappelijk betrokken onderwijs. Dat doen ze vanuit de onderzoeksregeling van de City Deal Kennis Maken. Wat levert dat op?

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Meerwaarde & Vaardigheden en Interne Verbinding.

Maatschappelijk betrokken onderwijs is niets nieuws voor Tijsma en Visser. Beiden zijn allebei sinds twee jaar onderdeel van het Community Service Learning (CSL) team binnen de VU. In die rol proberen ze binnen elke opleiding een mogelijkheid te creëren voor studenten om een CSL ervaring op te doen. Dat kan via een cursus, onderzoek of stageopdrachten rondom een maatschappelijk vraagstuk.

Community Service Learning

Marijke Visser. Foto: Laura Pachedag.

Visser: “We ondersteunen cursussen en ontwikkelen samen met docenten en community partners  CSL-activiteiten en daarnaast doen we er dus ook onderzoek naar. We zijn allebei bezig met een Ph.D traject. Mijn specifieke onderwerp gaat over community involvement, dus hoe betrek je de maatschappij of maatschappelijke organisaties bij het onderwijs. Hoe kun je samenwerken en hoe zorg je ervoor dat reciprociteit gewaarborgd wordt, dat iedereen er wat kan uithalen? En dat valt heel erg samen met het voorstel dat ik heb ingediend voor onderzoek voor de City Deal Kennis Maken.”

Dat geldt ook voor Tijsma. “Mijn specifieke focus van mijn phd ligt meer op hoe de kennisinstellingen ondersteuning kunnen bieden aan de werknemers die met maatschappelijk betrokken onderwijs bezig zijn. Dus wat is er nodig voor een instelling om de ruimte en mogelijkheden te creëren zodat de werknemers meer maatschappelijk betrokken onderwijs mogelijk maken. Dat past ook weer heel mooi bij mijn city deal project. Hopelijk draagt ons onderzoek bij aan het relevant maken van maatschappelijk onderwijs binnen de VU en daarbuiten.”

Jullie hebben dus allebei een aanvraag gedaan bij de onderzoeksregeling CDKM?

Visser: “Ja. We hebben allebei 20.000 euro voor onze aanvraag gekregen. Mijn aanvraag gaat over de samenwerking tussen verschillende kennisinstellingen en maatschappelijke partners. Hoe je daar een bepaalde vorm of structuur aan kunt geven. Hoe je dat proces kunt begeleiden. Mijn onderzoek gaat specifiek over één samenwerking: de Kennisalliantie Eenzaamheid. Dit is een netwerk van 7 partners waarin maatschappelijk partners en kennisinstellingen samenwerken aan vraagstukken over eenzaamheid in Nieuw-West. De partners bestaan uit de VU, HvA-BOOT, Combiwel, de Gemeente Amsterdam, Stichting Magneet, de Regenbooggroep en de Hippe Heks.  De Kennisalliantie is zo’n twee jaar geleden echt ontstaan vanuit een vraagstuk in de wijk Nieuw-West. Een op de vier bewoners kampt met eenzaamheid in de wijk. Het is een vrij groot probleem.”

Loopt het onderzoek al?

Visser: “Afgelopen oktober ben ik gestart. De Kennisalliantie gaat nu het derde jaar in, en men is nog wel zoekende hoe echt iedereen er wat uithaalt. Het is best complex. Er zitten vijf verschillende maatschappelijk partners in, waarmee we samen de vragen uit de wijk ophalen, en studenten mee aan de slag gaan. Hoe geef je daar dan invulling aan? Hoe zorg je dat die kennis en uitwisseling en de actie die er uit volgt, wordt gewaarborgd? Daar ga ik nu actieonderzoek naar doen. Met dit onderzoek willen we de samenwerking met alle partners beter gaan vormgeven en verder versterken. Door middel van focusgroepen en werksessies kijken we of we een duurzame structuur kunnen neerzetten. Het is echt een work in progress. We kijken niet alleen naar wat er gebeurt maar we gaan ook echt samen aan de slag.”

Waar gaat jouw onderzoek over, Geertje?

Geertje Tijsma. Foto: Laura Pachedag.

Tijsma: “Mijn onderzoek is echt een kwalitatief onderzoek, waarbij ik interviews doe met werknemers om te kijken op welke manier de kennisinstellingen, -hbo, wo en mbo-, ondersteuning bieden aan hun werknemers als het gaat om maatschappelijk betrokken onderwijs. Waar liggen nog kansen voor verbetering? Specifiek kijk ik naar de VU, de HvA en ROC Amsterdam . Binnen dit project werk ik samen met iemand van HvA-BOOT. We gaan binnen elk type instelling vier best practices van maatschappelijk betrokken onderwijs identificeren.”

Waarom is ondersteuning zo belangrijk?

Tijsma: “Vanuit de literatuur zie je dat inbedden van de rijke leeromgeving voor de medewerkers best wel een complex en tijdrovend proces is. Er is echt passende ondersteuning nodig vanuit de instelling om het goed te bewerkstelligen. Omdat het context afhankelijk is, blijft het soms onduidelijk hoe deze ondersteuning er uit moet zien. Waar hebben mensen behoefte aan? Dat kan verschillen tussen mbo, hbo en wo. Een van de vragen van de CDKM is wat de verschillende instellingen van elkaar kunnen leren. En hoe ze elkaar kunnen versterken. Ik denk dat met dit onderzoek daarin een hele mooie eerste stap kan worden genomen. Wat doet een ROC nu al, wat een universiteit niet doet? En andersom. Zodra dit soort dingen meer in kaart zijn gebracht kunnen we van elkaar leren en meer inzicht krijgen in hoe we beter kunnen samenwerken.”

Dus uiteindelijk kan ook de landelijke City Deal hieruit iets leren?

Tijsma: “Ja. Het structureel verbinden van rijke leeromgevingen staat bijvoorbeeld voorop. Dan moet je wel eerst goed begrijpen hoe de verschillende instituten in elkaar zitten en welke institutionele structuren er dan misschien wel veranderd of aangepast moeten worden om ruimte te geven voor maatschappelijk betrokken onderwijs. Het is gewoon tijdrovend, kost energie en ingewikkeld om het goed te doen. Er is ondersteuning maar ook incentive voor nodig. Hoe motiveer je medewerkers om dit te willen doen? Daar wil ik ook naar kijken. Dat wil ik wel echt doen vanuit het perspectief van de medewerkers, dus de mensen die met de voeten in de klei staan. Waar hebben die nou behoefte aan? Er is een hoop literatuur die van bovenaf vertelt wat er moet gebeuren maar de volgende stap is nu echt kijken naar wat de behoeftes zijn van de medewerkers. Waar zien zijn kansen en barrières?”

Visser: “De City Deal gaat natuurlijk heel erg over het verbinden van stad en kennisinstellingen. Ik denk dat de Kennisalliantie Eenzaamheid daarvan een heel mooi voorbeeld is. Wat uit mijn onderzoek gaat komen is zowel een soort werkvorm als ook de mechanismen die er onder liggen. Waardoor komt het nou dat het wel of niet werkt? Hoe zorg je ervoor dat organisaties elkaar verstaan en begrijpen? Daar liggen de meeste uitdagingen. Elke partner komt echt vanuit een andere organisatiecultuur. Praktijk vs. Wetenschap, dat zijn verschillende talen. Hoe breng je die samen? Door te kijken naar deze samenwerkingen en te kijken wat wel of niet werkt, kan de City Deal leren en het meenemen naar andere samenwerkingen.”

Studenten van de VU werken via CSL met het thema eenzaamheid in de stad.

Heeft corona nog impact gehad op de voortgang van jullie onderzoeken?

Visser: “Ook al ben ik net twee maanden bezig, toch heb ik gemerkt dat corona wel invloed heeft. Normaal vindt de samenwerking van de Kennisalliantie face to face plaats. Je komt bij elkaar. Die verbondenheid, die daarbij hoort, mis je nu wel nu we steeds over Zoom bellen. Dat merk ik wel in de samenwerking.
Tijsma: “Ik merk het ook. Docenten die maatschappelijk onderwijs doen hebben het nu extra moeilijk, omdat ze nu maatschappelijke initiatieven en samenwerking moeten omzetten naar online. Die kost hen extra tijd, moeite en energie. Het lukt wel, maar ik merk wel dat ze daarom nu ook even minder tijd hebben voor een interview.”

Visser: “Tegelijk denk ik ook dat de druk van de vraagstukken uit de maatschappij ook weer urgenter wordt. Het thema eenzaamheid is nu nog een groter vraagstuk dan het al was.”

Wat vinden jullie van het City Deal Kennis Maken netwerk?

Visser: “Wat ik leuk vind is dat je vanuit het hele land allerlei verschillende voorbeelden ziet. Er zijn allerlei vormen van maatschappelijk betrokken onderwijs waaruit we inspiratie kunnen halen en van kunnen leren. Het gaat echt om kennis delen dus. Je hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden. Er zijn zoveel anderen hiermee bezig.”

Tijsma: “Ja dat delen van voorbeelden is super waardevol. Daarnaast is ook het leggen van connecties heel erg belangrijk. Dankzij de City Deal kunnen we een structureler samenwerking met elkaar aangaan. Dat zien we nu al binnen Amsterdam gebeuren, met de HvA en de ROC’s. ik denk dat de band tussen VU en HvA alleen al sterker is geworden door onze projectenaanvragen, die we samen met hen hebben gedaan.”

Studenten werken via CSL aan het thema eenzaamheid.