Opleiding NSOB voor Dealmakers krijgt in september vervolg met tweede tranche

Op 16 juni werd de eerste tranche van de Dealmakersopleiding die de NSOB samen met de ministeries van LNV en BZK ontwikkelde, afgesloten met een ‘sterrencast’ aan sprekers. Oud-Kamerleden Mei-li Vos en Klaas Dijkhoff deelden hun ervaring met de 16 deelnemers en ook topbestuurders Johan Osinga (DG LNV) en Mark Frequin (ABD), grondlegger van Agenda Stad, maakten hun opwachting.

Nadat het glas werd geheven op het voltooien van de opleiding, keerden de deelnemers met bloemen én certificaat huiswaarts. Maar het werd een ‘tot ziens’ en geen vaarwel, want de deelnemers spraken de nadrukkelijke wens uit om een alumninetwerk op te zetten en een terugkomdag te organiseren, om blijvend van elkaar te kunnen leren.

De deelnemers luisteren naar de ervaringen van Mei-Li Vos en Klaas Dijkhoff. Foto: Jeronimus van Pelt.

Het tekent het succes van de opleiding. Immers, vertelt Martin Schulz, als co-decaan van de NSOB betrokken bij de opleiding: “In het rapport Leren Institutionaliseren, dat we samen met het PBL schreven, constateerden we dat deals een belangrijk nieuw beleidsinstrument zijn. En dat er verschillende soorten deals bestaan, bij verschillende ministeries: City Deals, Regio Deals, Woondeals. Binnen die deals zagen we dat partijen veel van elkaar leerden. Maar tússen deals en tússen verantwoordelijke ministeries, was het leren nog beperkt.”

Leren institutionaliseren

“En dat triggerde ons toen we dat lazen”, vertellen Frank Reniers, programmamanager Agenda Stad bij BZK en Marc Hameleers, programmadirecteur Regio Portefeuille bij LNV. “Daarom vroegen we tijdens een seminar met de NSOB en het PBL in januari 2021 of de NSOB een opleiding voor dealmakers voor ons wilde ontwikkelen.” En dat liet Schulz zich geen twee keer zeggen: “De titel van ons rapport was Leren Institutionaliseren, omdat we constateerden dat verantwoorden binnen het Rijk een institutie is – iedereen weet hoe en wanneer je dat moet doen. Maar dat geldt nog niet voor leren. Een nieuwe opleiding voor rijksambtenaren die in de praktijk al met innovaties als dealmaken bezig zijn, is een goede eerste stap naar die institutionalisering.”

Het werd de start van een interessante ontdekkingsreis. “Een van de beelden was: als je nou nog een glazen potje met dealmakers aan zou tikken, wat zou je daar dan in ontwaren?”, schetst Hameleers. “Binnen de rijksoverheid is dat geen bestaande functie-aanduiding, en de “dealmakers” hebben hun werk zelf vormgegeven, vanuit hun ervaring, competenties en ambitie. De bekende ‘Pipi Langkous Methode: ik heb het niet eerder gedaan, dus ik denk dat ik het kan’.”

Marc Hameleers (links, met Olga van Kalles (IBP Vitaal Platteland) en Frank Reniers tijdens het seminar Leren samenwerken aan leefomgevingsopgaven op 15 januari 2021

De doelgroep van de eerste tranche van de opleiding zou dus bestaan uit rijksambtenaren die al ervaring hadden opgedaan met ‘dealmaken’. Als dealmaker van een Regio Deal of City Deal, of vanuit andere sterk interbestuurlijke programma’s als de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Voor deze eerste lichting werd een inhoudelijk programma met gastdocenten en mensen uit de praktijk opgesteld. Het programma van 12 dagdelen omvatte thema’s als netwerken, taal en framing en politiek-bestuurlijke sensitiviteit.

Buitenwereld verbinden met binnenwereld

“Het voelde als een groep pioniers die samen de toekomst verkent”, zegt Reniers, die niet alleen één van de initiatiefnemers was maar ook zelf deelnam. “Alsof we geschiedenis aan het schrijven zijn. We zijn een ander type ambtenaren en we vragen om een andere aanpak die past bij deze tijd. Dealmaken betekent toch je goed verhouden tot de buitenwereld en die verbinden met de binnenwereld.” Hameleers: “Deze manier van werken wordt steeds belangrijker binnen de overheid, maar niet per se dominant. Maar bij de grote transities, zoals die van het landelijk gebied, zullen we mensen nodig hebben die deze manier van samen-werken soepel beheersen.” Niet alleen Reniers en Hameleers zijn enthousiast. Schulz: “Wat opviel is dat ook een groot deel van het docentenkorps teruggaf net zo geïnspireerd te zijn door de deelnemers als andersom!”

DG Johan Osinga (LNV, links) en ABD Topconsultant en geestelijk vader van Agenda Stad Mark Frequin delen hun inzichten tijdens de Slotbijeenkomst van de Dealmakersopleiding. Foto’s: Jeronimus van Pelt

De opleiding ging in december 2021 van start. Gelukkig was het zwaartepunt van de corona-crisis toen al voorbij. Slechts één sessie moest digitaal plaatsvinden. De opleiding bestond uit theorie – verzorgd door hoogleraren die hun kennis over openbaar bestuur deelden – en inspirerende praktijksessies met bekende gastdocenten uit het veld. Onder andere met onderzoeker Esther van der Voort die de deelnemers leerde hun propositie zo pakkend mogelijk over te brengen. En er werd een dag besteed aan experimenteren en opschalen. Kers op de taart was een afsluitende excursie naar de Regio Deal Food Valley en de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving in Ede.

Iets magisch

De initiatiefnemers zijn zelf nog een beetje beduusd van het succes en de positieve feedback van de deelnemers. Uiteraard gaat de opleiding door. Sterker nog: de tweede tranche is ook al weer volgeboekt! Met opnieuw dealmakers en medewerkers van interbestuurlijke programma’s van de ministeries van LNV en BZK. De opleiding zal op accenten verschillen van de eerste lichting. “Op basis van tussentijdse evaluaties hebben we al aanpassingen gedaan om nog beter aan te sluiten bij de ervaringen en het werkveld van de deelnemers”, licht Schulz toe. Maar een opleiding als deze is nooit ‘af’. Schulz: “In de dealaanpak zit iets magisch waardoor het werkt. We zijn met elkaar nog steeds op zoek wat dat is.”

Aan ambitie ontbreekt het in ieder geval niet. Reniers: “We kunnen beslist nog een aantal tranches vullen met rijksambtenaren. Uiteindelijk willen we de opleiding ook graag aanbieden aan ambtenaren van medeoverheden.” En, zegt Schulz: “De opleiding richt zich nu op ambtenaren die al dealmaker zijn – op hun dagelijkse praktijk. Dealmaken heeft toekomst, als werkwijze, dus het zou ook interessant zijn om een opleiding te ontwikkelen voor ambtenaren die nog niet op deze manier werken maar er wel nieuwsgierig naar zijn.”

Groepsfoto van de eerste tranche Dealmakers na voltooiing van de opleiding, voor de ingang van de NSOB aan het Lange Voorhout.