Van oude patronen naar nieuwe inzichten met Ontwerpateliers

Dag van de Stad, afgelopen 1 november: meer dan 150 deelnemers schoven ‘s middags aan bij een van de vijftien ontwerpateliers verdeeld over twee gespreksrondes. De naam roept een associatie op met creativiteit, maar wat viel er eigenlijk te ontwerpen?

Loket Ontwerpkracht nam dit jaar de conceptontwikkeling en productie voor haar rekening van dit nagenoeg vaste programmaonderdeel van de Dag van de Stad. Jurian Strik, ontwerper en creatief strateeg, bedacht dat de ontwerpmethode van ‘reframing’ goed zou passen bij het centrale thema ‘Terug naar de toekomst’ en tevens geschikt was om in de relatief korte tijd van anderhalf uur met een groep van zo’n tien tot vijftien deelnemers tot een resultaat te komen.

Reframing ontwerpt ruimte

Strik: “De methode is gericht op het ontwikkelen van een diepere kijk op een vraagstuk, een nieuw perspectief of frame zogezegd. We zijn vaak geneigd heel snel te denken in oplossingen voor problemen. Maar de complexe vraagstukken waar gemeenten mee te maken hebben, zijn vaak taai en niet zo eenvoudig op te lossen.”

“Ontwerpers zijn gewend om vraagstukken goed te analyseren”, licht Jurian toe. “Ze doen dat door eerst meer afstand te nemen van de vraag en te onderzoeken wat er nog meer omheen speelt dat van belang en van invloed is. Bijvoorbeeld hoe situaties in het verleden zijn ontstaan. De ontwerper zet de eindgebruiker en zijn/ haar waardes en belangen centraal in plaats van het vraagstuk. Die waardes en belangen zijn de basis voor een nieuw frame. Vaak zijn deze universeel en spelen ze ook een rol in andere problemen. Juist door de belangen te bekijken buiten het domein waarop de vraag speelt, kun je tot vernieuwende inzichten en ideeën komen.”

Kansen door kruisbestuiving

Onder deskundige begeleiding van de acht ontwerpers/moderatoren van de Reframing Studio en Bureau Buitengewone Zaken werden er geanimeerde gesprekken gevoerd aan de hand van uiteenlopende vraagstukken ingebracht door diverse steden en gemeenten.

Zo wilde de gemeente Arnhem aan de slag met het vraagstuk van de energietransitie en hoe zij een meer gemeenschappelijke taal kunnen ontwikkelen die aansluit bij huishoudens in kwetsbare wijken. De projectleider Veiligheid en Leefbaarheid van Heerlen Noord bracht de vraag in wanneer veilig, veilig genoeg is en wie dat bepaalt. En dook de gemeente Dordrecht met de deelnemers in de vraag of digitalisering de toekomst voor maatwerk in het sociaal domein is.

Bovendien waren aan elke tafel experts uit andere disciplines toegevoegd, zoals wetenschappers van de Open Universiteit Heerlen, experts van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en historici van de Stichting Jonge Historici. Projectleider Charlotte Moolenaar bracht alle vraagstukken bij elkaar en zocht er een geschikte expert bij. Ze vertelt dat juist die kruisbestuiving heel goed kan helpen bij het verbreden van de blik en het vinden van nieuwe perspectieven op vraagstukken.

Kennis en kunde van de deelnemersgroep, bracht een nieuwe kijk op het vraagstuk!

Zelf aan de slag?  Doe je voordeel met onderstaande tips:

Verdiep het vraagstuk … Verken de context … duik de diepte in…

• Zoom uit en benoem universele thema’s, zoom daarna weer in en maak het specifiek, hiermee kun je de context verscherpen en beter focus aanbrengen op wat je echt wilt veranderen.
• Betrek ook eens anderen (buiten je werkomgeving) bij je zoektocht. Denk aan experts uit verschillende disciplines, maar ook buurtbewoners, beleidsmakers van andere afdelingen of stadmakers uit andere gemeenten kunnen je gesprek en onderzoek verrijken.
• Zorg voor een inclusieve benadering: kijk ook naar de (fysieke) omgeving en de cultuurhistorie van een stad of gemeente, hoe staat deze in relatie tot het vraagstuk?

 Door de context te verscherpen, kom je erachter dat een probleem niet altijd alleen op het bordje van 1 groep ligt, bijvoorbeeld studenten of jongeren, maar dat andere partijen ook hun verantwoordelijkheid hebben.

Zet je zienswijze op z’n kop … bedenk nieuwe frames … zoek een analogie … associeer…Bedenk een nieuwe toekomst … bedenk nieuwe oplossingen … maak het concreet… wat is er nodig voor een volgende stap?

• Een analogie of metafoor zorgt voor verruiming in je denken: bijvoorbeeld ‘Wat als we het de toekomst zien als een orkest? Of als een restaurant? Een Frans park? Of een wei vol koeien?
• Of draai het probleem om: bijvoorbeeld van denken in armoede naar denken in overvloed
• Benut de kracht van storytelling, zorg voor een verhaal dat lang meegaat, en zet sleutelfiguren, of ambassadeurs in die het verhaal helpen uitdragen
• Haal inspiratie uit andere domeinen of aansprekende personen, zoals films, Ted talks, key notes op de Dag van de Stad, muziek, kunst e.d.
• Verplaats je in de (identiteit van) doelgroep of gebied, of creëer een nieuwe identiteit zodat een pand of gebied iconische waarde krijgt (zoals het Maankwartier in Heerlen)
• Durf groot(s) te denken en dromen!

De Franse film ‘Le Grand Bain’ gaf ons inspiratie om te denken: Hoe kunnen we met bewoners iets organiseren waaraan iedereen met (een overvloed aan) energie wil bijdragen?

Wil jij ook aan de slag met een maatschappelijk vraagstuk? Loket Ontwerpkracht kan je helpen je beleidsvragen om te zetten in prikkelende ontwerpvragen, om aannames te doorbreken, om samenwerkingen te smeden met het creatieve veld en om nieuwe oplossingen in praktijk te brengen. Samen met ontwerpers zoals architecten, illustratoren, stedenbouwkundigen, conceptontwikkelaars.

Kijk voor meer informatie op Loket Ontwerpkracht of neem direct contact op met [email protected] of [email protected]