Burgers verbeteren met digitalisering de leefbaarheid in eigen wijk

Hoe kunnen wijkbewoners met digitale data en instrumenten bijdragen aan een veilige en woon- en leefomgeving? In Den Bosch gaan onderzoekers, docenten en studenten van de Avans Hogeschool en het Koning Willem I College hiermee aan de slag onder de naam ‘Wijkmakers On The Move’. Het is een van de 15 onderzoeksprojecten die in juni vanuit de City Deal Kennis Maken onderzoeksregeling subsidie kreeg.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Cultuur & Communityvorming en Externe Verbinding.

Hoe kan je met digitalisering de leefbaarheid verbeteren in een wijk? Er is geen betere kennispartner te bedenken die een ontwerponderzoek naar dit onderwerp kan dragen dan het lectoraat Digitalisering en Veiligheid van de Avans Hogeschool in Den Bosch. Het werd vier jaar geleden opgezet en is een van de weinige lectoraten in Nederland die zich bezighoudt met de maatschappelijke impact van digitalisering op lokale gemeenschappen. Hier vind je naast enkele technici vooral juristen, sociologen, ethici en bestuurskundigen. “Dit project past inderdaad precies bij hoe wij hier werken”, benadrukt lector Ben Kokkeler. “Als hogeschool staan praktijkprojecten bij ons centraal. Onderzoek moet onmiddellijk toepasbaar zijn. Binnen een jaar moet je kennis kunnen ontsluiten zodat de samenleving er ook echt wat mee kan, van burgers, BOA’s tot sociale wijkprofessionals. En dat staat ook bij dit project centraal.”

Wijkmakers On The Move

Binnen Avans wordt ‘Wijkmakers On The Move’ gedragen door de lectoraten Digitalisering en Veiligheid en Leven Lang in Beweging onder leiding van lector John Dierx. Ook docenten en studenten van het ROC Koning Willem I College maken deel uit van het onderzoekteam. Sinds juni zijn in totaal een kleine vijftien onderzoekers, waarvan sommigen ook docent zijn, begonnen met het project. Drie studenten zijn in dienst genomen als assistent-onderzoeker. Uiteindelijk zullen later dit collegejaar ongeveer 300 2^e jaars studenten veiligheidskunde, sociaal werk, marketing & communicatie betrokken worden bij het onderzoek in de wijken, van zowel Avans als Willem I College.

Ben Kokkeler. Foto: Avans.

Wat houdt het project precies in?.
“De gemeente Den Bosch is recent een campagne gestart om samen met betrokken burgers in alle veertien Bossche wijken de leefbaarheid en sociale veiligheid te versterken. Als ‘toonaangevende datastad’ wil de gemeente met data bijdragen aan het geluk van bewoners en bedrijven in de stad. Onze ‘Wijkmakers’, -onderzoekers, docenten en studenten van Avans en het Koning Willem I College-, starten daarmee nu alvast in vier wijken. Daarbij werken we nauw samen met vier of vijf ambtelijke werkgroepen van de gemeente, die ook in die wijken werken. We voeren ontwerponderzoek uit samen met burgers en professionals in de vorm van living labs: Stadslabs per wijk. Zij brengen daarbij expertises in uit de domeinen sport en bewegen, digitalisering en sociale veiligheid. De 300 studenten bieden we op deze manier vroeg in hun opleiding de kans systematisch te leren kijken naar de sociale impact van digitale middelen, en de ethische vragen die dat oproept bij burgers, en bij hen. De resultaten vertalen we uiteindelijk naar een structurele inbedding van de Stadslab-aanpak in het onderwijs van de betrokken opleidingen.”

Wat gebeurt er straks concreet in de vier wijken?
“Wij gaan eerst kijken hoe we kunnen samenwerken met bestaande initiatieven in deze vier wijken in Den Bosch. We brengen mensen bij elkaar die al bezig zijn met een project of initiatief om een wijk beter of veiliger te maken. Wij helpen hen daarvoor een betere basis leggen, in de vorm van digitale platforms en toegang tot digitale data die gemeente, politie en brandweer over hen beheren. Burgers die bijvoorbeeld een eigen buurtkrant of appgroep hebben, krijgen op die manier meer mogelijkheden om te anderen te mobiliseren en organiseren. En professionals als wijkagenten en BOA’s kunnen per thema, campagne en doelgroep voor een ander kanaal kiezen en bijvoorbeeld meer met beeld en geluid doen, in plaats van alleen maar cijfers en tekst. Uiteindelijk moet elke wijk een alternatief platform, een eigen buurtportfolio krijgen dat volstrekt veilig en ontsloten is voor de burgers, zodat zij filmpjes en foto’s kunnen delen, à la YouTube en andere sociale media, maar veiliger, en onder toezicht van de Nederlandse autoriteiten. Met een technisch filter en de juiste beheervorm door burgercollectieven en professionals zorgen wij ervoor dat het zo’n platform en beeldback AVG-proof is.”

Wat is het doel?
“Ons doel is om over een jaar in alle vier de wijken zulke digitale informatieplatformen op maat te hebben, zodat burgercollectieven zelf de data van en over de bewoners in hun wijk op verantwoorde wijze kunnen gebruiken. Zo leert men begrijpen wat in de eigen wijk gebeurt en krijgen initiatieven van burgers ondersteuning. En dat is belangrijk, want te veel van dit soort initiatieven stranden uiteindelijk toch weer.”

Waar ligt dat aan?
“Ten eerste omdat er gewoon geen mandaat wordt neergelegd bij de wijkbewoners. Na een pilot gaat het al weer snel back to business, en is hun rol uitgespeeld. Dat leidt tot teleurstelling bij de burgers. Een wethouder knipt wel een lintje door, maar wie er daarna over het budget gaat wordt vaak niet goed geregeld. Ten tweede worden pilots en projecten weliswaar vaak begeleid door wetenschappers, maar worden ze totaal niet systemisch ingebed in de cultuur en in de actuele eisen van de wijkbewoners. Als factoren als digitaal en technologie niet worden meegenomen, zoals bijvoorbeeld toegang tot data, gaat dat ten koste van de levensvatbaarheid van een project. Ten derde moet je positief blijven: mensen in de wijken empoweren zodat ze hun verantwoordelijkheid voor hun wijk kunnen oppakken, ze niet bevoogden, alles qua AVG van ze weg houden, waardoor ze toch wel zelf aan t improviseren gaan, onder de radar van de overheid. Dan raak je op voorhand mensen kwijt die toch al geen vertrouwen in de overheid hebben. We weten dat het een gevecht kan zijn om iets van je wijk te maken als je van ver moet komen, zeker als je wijk het niet zo goed doet op gebied van inbraken, overlast op straat of verkeersveiligheid. Die positiviteit is dan moeilijk op te brengen.”

Het centrum van Den Bosch. Foto: Flick Creative Commons/Carolin’s Light Stories.

Hoe zie je Den Bosch over pakweg vier jaar als dit allemaal lukt?
“de gemeente wil als ‘toonaangevende datastad’ het geluk van alle burgers verhogen. Meer werk en welvaart, maar ook meer veiligheid en geluk in eigen buurt. Wij hebben dan in zeker tien van de 14 wijken buurtpreventie initiatieven op een goed digitaal fundament gezet, ze de middelen, kennis en kunde gegeven om zelf hun eigen informatievoorziening te regelen. Dat betekent dus in de komende vier jaren geleerde lessen delen tussen de wijken. Qua technologie en beheer door burgercollectieven willen we deze digitale buurtportfolio’s  laten doorgroeien tot veilige Nederlandse platforms, die niet draaien op Amerikaanse servers. Zo kunnen burgers zich daadwerkelijk vrij voelen om data te delen en in die platforms samen te werken met professionals van de gemeente.”

Wat zou je hieruit kunnen meegeven aan het landelijke City Deal netwerk?
“Gedurende het komende jaar gaan we onze lessons learned delen met het landelijke City Deal-netwerk. Ik denk dat de anderen vooral wat kunnen leren van de rol van digitale data en technologie als stuw -en organisatiekracht vanuit de wijk. En met onze collega-lectoraten in het Platform Stad en Wijk delen we actief onze ervaringen over impact-analyse van sociale, ethische en juridische aspecten. In Brabant delen we onze ervaringen in een thematisch leernetwerk van de Werkplaats Sociaal Domein, waarin we rond het thema ‘Publiek-sociale datacommons’ samenwerken met de Provincie N-Brabant, de gemeenten Den Bosch, Breda en Helmond, de Veiligheidsregio’s, zorgorganisatie Thebe Extra en een groot burgercollectief als Midden-Brabant Glas. Ook op dit gebied van sociale innovatie met digitale technologie is Brabant top in Europa.”