Burgemeesters van grote Europese steden roepen in een gezamenlijke verklaring op tot een nauwe samenwerking tussen overheidslagen en een grensoverstijgende solidariteit. “De Covid-19 pandemie heeft ons leven op z’n kop gezet en onze samenleving ontwricht als nooit tevoren. We maken ons grote zorgen over zowel de korte- als langetermijneffecten van de pandemie en de Europa-brede ‘lockdown'”, schrijven de burgemeesters in de verklaring van stedennetwerk EUROCITIES.

De burgemeesters signaleren dat zij de impact van het virus terugzien in de arbeidsmarkt en een scherpe stijging in lokale werkloosheid. De aanhoudende druk op de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening beïnvloedt bovendien vitale stedelijke zorg voor kwetsbare groepen zoals ouderen, slachtoffers van huiselijk geweld, daklozen of mensen met geestelijke gezondheidsklachten. EUROCITIES, dat meer dan 140 grote Europese steden vertegenwoordigt, roept de Europese Unie daarom op nauw met steden samen te werken en de toegang tot financiële steun te vereenvoudigen. Daarnaast dringen de burgemeesters in hun verklaring aan op een steviger gezondheidsbeleid en crisiscoördinatie op EU-niveau. Steden werken binnen Europa al volop samen om snel van elkaars reactie op de crisis te leren.

Tot slot benadrukken de stadsbestuurders de noodzaak om vooruit te denken en over de huidige crisis heen te kijken. “We moeten een helder standpunt hebben over het duurzaam herstellen van onze gemeenschappen en steden”. Daarbij moet Europa’s ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn, evenals de Europese Green Deals, op koers blijven.

Lees de uitgebreide (Engelstalige) verklaring op de website van EUROCITIES.

Van smart city platforms in steden als Bristol, Santander en Lissabon tot een early warning system in Montevideo. Voor slimme oplossingen in de stad is een gemeenschappelijke taal nodig. Steeds meer steden werken met de open-source standaard van FIREWARE. Ook de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ verkent de mogelijkheden ervan.

Digitalisering en technologisering veranderen onze steden, regio’s en dorpen de komende jaren ingrijpend. Welke tools hebben we nodig om dat op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen? Waarmee kunnen we de leefbaarheid in onze steden vergroten en onze democratische waarden borgen? In ieder geval door goede uitwisseling van digitale data, benadrukte Ulrich Ahle, CEO van de internationale FIREWARE Foundation, nog maar eens tijdens een webinar van Future City op 26 maart, waarbij zo’n 80 deelnemers uit de hele wereld meeluisterden.

Smart Cities

“Om de Smart City goed in te richten is contextinformatie nodig”, legde Ahle uit. “Informatie over wat er aan de hand is in de stad, waar, wanneer en waarom.” Deze informatie is echter nog te veel in silo’s te vinden, aldus de CEO. Informatie over smart mobility is bijvoorbeeld niet verbonden met informatie over Smart Retail of Smart Industry. “Onze missie is dan ook om die silo’s af te breken en de informatie beschikbaar te maken. Om zo de kosten te verlagen van de Smart City en daarnaast de kwaliteit van het leven in de stad te verbeteren.”

FIREWARE werd negen jaar geleden opgericht in Berlijn door de internationale IT-bedrijven Atos, Engineering, Orange en Telefónica. Doel: een open innovatie-omgeving creëren, op basis van open source software. Naast een cloud-omgeving biedt FIWARE standaarden voor uitwisseling en gebruik van data en herbruikbare bouwstenen waarmee steden Smart City-oplossingen kunnen creëren.

Overal in Europa zijn FIWARE-knooppunten ontstaan die allerlei innovaties opleveren. In Nederland is het eerste knooppunt belegd bij de stichting Future City onder de naam FIWARE Lab NL. Momenteel werken in 30 landen al 140 steden met de open source software. In Nederland zijn dat onder meer Eindhoven, Utrecht, Almere, Rotterdam en Drechtsteden.

Bewoners waarschuwen

Ahle noemt twee mooie voorbeeld van steden en regio’s die gebruikmaken van FIWARE voor Smart City-oplossingen. Montevideo, de hoofdstad van Uruguay, heeft een early warning system opgezet om bewoners te waarschuwen voor overstromingen bij hevige regenval, iets waar de stad regelmatig mee te maken heeft. Overal in de stad meten sensoren het waterniveau in rivieren, kanalen en riolen. Via een realtime system kunnen bewoners persoonlijk worden gewaarschuwd. Bijvoorbeeld dat de plek waar ze hun auto hebben geparkeerd over twintig minuten onder water zal staan, en het slim is om de auto te gaan verzetten. “Ik vind het echt indrukwekkend wat ze daar hebben gedaan op basis van FIWARE”, aldus Ahle.

Een zeer actueel voorbeeld is een regio in Europa, waarvan Ahle de naam niet wilde noemen, die zwaar getroffen is door het corona-virus. De overheden daar gebruiken het platform bij de bestrijding van het virus. Ze hebben een systeem opgezet van monitoring, traceren en statistiek, waarmee artsen en overheidsinstanties in de regio op een kaart patiënten en burgers kunnen volgen op basis van testresultaten, tot op adresniveau. “Dit systeem is in vijf dagen opgezet”, vertelde Ahle. “Op 25 maart hebben we een sessie gehad met de Europese Commissie om te kijken of we dit ook kunnen toepassen in andere landen. Het is indrukwekkend te zien hoe met dit systeem informatie verzameld en gebruikt kan worden om verdere besmetting van covid-19 te voorkomen.”

City Deal

FIREWARE is een van de tools die de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ gaat verkennen. Doel van deze nieuwe City Deal is om een toolbox met instrumenten, technische producten en verordeningen te ontwikkelen, toetsen en implementeren voor gemeenten. Zodat deze niet steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden. De tools die we ontwikkelen moeten haalbaar, schaalbaar en deelbaar zijn. Uiteindelijk wil de City Deal twaalf concrete tools opleveren die na de ondertekening van de City Deal ontwikkeld, getest en geïmplementeerd worden. De kick-off is op 13 mei.

Download  de presentatie van Ulrich Ahle van de website Future-city.nl.

‘Dealen met Stedelijke vraagstukken’. Dat was op dinsdag 10 maart het onderwerp van het 99e Reuring!Café, de muzikaal omlijste talkshow van de Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM).

Centraal staan deze avond de City Deals van Agenda Stad, waarin steden gelijkwaardig met het Rijk, ondernemers en andere instellingen samenwerken aan gemeenschappelijke stedelijke opgaven. VOM-voorzitter Mark Frequin opent de drukbezochte bijeenkomst in de Glazen Zaal in Den Haag door ‘gastheer’ Chris Kuijpers, directeur-generaal Bestuur, Ruimte en Wonen bij BZK, voor te stellen. Die introduceert, nadat hij schetst hoe steden sinds de decentralisatie van overheidstaken steeds belangrijker zijn geworden, de vier ‘bankgasten’. Achtereenvolgens vertellen zij over hun betrokkenheid bij het thema.

DG Chris Kuijpers (Foto’s VOM)

Onderzoeker Suzanne Potjer van de Urban Futures Studio geeft aan dat complexe maatschappelijke vraagstukken een innovatieve aanpak vereisen. “Leren en experimenteren is ongelooflijk belangrijk en dat gebeurt in City Deals.” Ondernemer Robin Berg van We Drive Solar is betrokken bij de City Deal Elektrische Deelmobiliteit. De City Deal was volgens hem cruciaal in het opschalen van zijn initiatief met elektrische deelauto’s die via laadpalen energie terug leveren aan de woning. “Dankzij de City Deal is de elektrische deelauto niet alleen meer in Utrecht, maar in vele steden terug te vinden.”

Burgemeester Marja van Bijsterveldt van Delft is betrokken bij de City Deal Kennis Maken, waarin 19 kennissteden zorgen dat steden en kennisinstellingen elkaars kracht beter benutten. Zij roemt de ‘living labs’, kleinschalige experimenten binnen de stad, die daardoor ontstaan. Hans Mommaas is directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving. Zijn hart gaat sneller kloppen van de veerkracht van steden die toekomstige opgaven met creativiteit en ontwikkelvermogen tegemoet treden.

Hans Mommaas, Suzanne Potjer, Robin Berg en Marja van Bijsterveldt (vlnr). De bankgasten van het 99e ReuringCafé (Foto’s VOM)

Suzanne Potjer geeft een voorbeeld van een experiment of ‘’living lab’ en kiest daarvoor opmerkelijk genoeg een dorp. In het Friese Reduzum lieten bewoners eind jaren tachtig al samen een windmolen plaatsen, om met de opbrengst de gevolgen van bevolkingsdaling te bestrijden, bijvoorbeeld door een schoolbus aan te schaffen. Host Chris Kuijpers vraagt zich af of je voor experimenteren een City Deal nodig hebt. Robin Berg geeft aan dat de opschaling van de elektrische deelauto’s, van de Utrechtse wijk Lombok naar andere Nederlandse steden, zonder de City Deal niet mogelijk was geweest. Omdat de City Deal een gemeenschappelijk kader biedt en de samenwerking met gemeenten ondernemers als Berg bestuurlijke steun biedt.

Geen zak geld

Debatleider Frequin merkt op dat steden zelden leren van elkaars lessen. Bovendien krijgen steden die deelnemen aan een City Deal niet ‘een zak geld’. Volgens Mommaas schuilt hierin juist deels de kracht: een City Deal is een ‘coalition of the willing’, omdat deelnemers niet gedreven worden door geld. Wanneer er geld is, kan dat bovendien tot onderlinge concurrentie leiden. Potjer voegt toe dat pioniers in City Deals weliswaar intrinsiek gedreven worden, maar dat ook zij ‘een handje geholpen moeten worden’. “Anders groeit het niet. Dus het gaat meer om de vraag wannéér en geld is.”

Gespreksleider Mark Frequin, voorzitter van VOM en buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de ABD

Frequin constateert dat Nederland beter is in kleine experimenten dan grote roll outs. Is dit ook een beperking voor City Deals? Volgens Mommaas moet er ook ‘verticaal’ geleerd worden en moet het Rijk dit stimuleren. Chris Kuijpers illustreert dat het Rijk meer experimenteerruimte biedt en dat de Omgevingswet hier een goed voorbeeld van is. Potjer wil ‘de reguliere orde wat openbreken’ en meent dat kleine ideeën geïnstitutionaliseerd moeten worden om ze te kunnen laten groeien. Van Bijsterveldt haakt hierop aan en bepleit een structurele regeling voor experimenten. Ook raadt ze BZK aan te monitoren of geleerde lessen wel gedeeld worden, al constateert ze dat dit op grote evenementen zoals de Dag van de Stad wel gebeurt.

Opschaling

Het vraagstuk Opschaling – hoe vergroten we de reikwijdte van inzichten uit succesvolle City Deals – blijft de gemoederen bezighouden. Hans Mommaas meent dat experimenten alleen iets opleveren als dit door het Rijk gefaciliteerd wordt, terwijl Kuijpers meent dat een kenmerk van experimenten is dat ze mogen mislukken. Iets dat voor ‘Den Haag’ moeilijk is en het daarom kwetsbaar maakt. Robin Berg merkt op dat hij nu in elke gemeente opnieuw meermaals moet uitleggen waarom hij laadpalen wil plaatsen. Het Rijk kan helpen dit te stroomlijnen.

De Rotterdamse stadsdichter Dean Bowen (Foto’s VOM)

Als na de pauze met muzikaal intermezzo door de Wizards of AZ en een gloedvolle voordracht van de Rotterdamse stadsdichter Dean Bowen de zaal de microfoon krijgt, wil Froukje Idema van de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda weten wat dit ínstitutionaliseren of ‘borgen’ zoals Van Bijsterveldt het noemt – vraagt van bestuurders. Lef wellicht? Volgens Van Bijsterveldt is lef sowieso nodig omdat de traditionele aanpak niet meer werkt en de zoektocht naar nieuwe samenwerkingsvormen nu eenmaal lef vergt. Kuijpers wil ervoor waken om experimenten generiek te maken. Dat zou geen recht doen aan regionale verschillen. Maar volgens Van Bijsterveld is ruimte bieden aan City Deals juist erkennen hoe divers en verschillend alles binnen Nederland is.

Vanuit de zaal merkt Marc Noordhoek van de City Deal Zicht op Ondermijning nog op dat City Deals resultaten mogelijk maken die steden niet in hun eentje kunnen realiseren. Zo wilden Amsterdam en Rotterdam beide graag ondermijningsrisico’s in kaart brengen, maar konden ze dat niet individueel. Door de samenwerking met andere steden, ministeries en instanties is het wel gelukt, zoals te zien is op Zichtopondermijning.nl.

Aandacht van een volle zaal (Foto’s VOM)

Mark Frequin sluit de discussie af met een laatste ronde onder de gasten. Kuijpers benut de gelegenheid om de mensen die werken aan City Deals te bedanken. En hij neemt als huiswerk mee dat soms wettelijke aanpassingen nodig zijn om opschaling mogelijk te maken. Van Bijsterveldt sluit zich hierbij aan. Potjer bepleit dat een goede overheid haar eigen ruimte voor vernieuwing organiseert en Mommaas roept nogmaals op tot ‘verticaal leren’. Berg roept in herinnering, in de onzekere tijden vanwege het Coronavirus, dat een crisis kansen biedt om andere vraagstukken prioriteit te geven.

Frequin bedankt de gasten en bezoekers en kondigt aan dat in het honderdste Reuring!Café premier Rutte te gast zal zijn en om te spreken over het thema Leiderschap. Tijdens de aansluitende borrel en het buffet, wordt nog lang nagepraat over City Deals.

“Als je niet weet waar je naartoe moet, kijk dan naar waar je vandaan kwam”, luidt een wijs gezegde. Nederlandse steden zijn op zoek naar antwoorden op tal van actuele vraagstukken zoals ‘Hoe zorgen we voor voldoende huisvesting en banen in groeiende steden?’, ‘Hoe bereiden we ons voor op een tijdperk waarin we geen fossiele brandstoffen meer gebruiken’. Veel van deze uitdagingen lijken nieuw, maar hebben steden in het verleden ook al uitgedaagd. Daarom leren we dit jaar op de Dag van de Stad niet alleen van elkaar, maar putten we ook inspiratie uit het verleden met het thema ‘Terug naar de Toekomst’.

Hoe kan het verleden van de stad inspiratiebron zijn voor haar toekomst? Een nijpend woningtekort, een vluchtelingencrisis, leven van wind-, water- en zonnekracht. We hebben het allemaal al eens eerder meegemaakt. De coöperaties van weleer herleven in de ruim 4000 lokale burgerinitiatieven voor zorg en energievoorziening. Zo zien we de hofjes waarin alleenstaanden of ouderen elkaar opzochten en voor elkaar zorgden, weerspiegeld in hedendaagse initiatieven als de Knarrenhof. Een stadsbad creëren in het stedelijke water zoals Kopenhagen onlangs deed? In Leiden deed men het een eeuw geleden al. En de SRV-man die langzaam uit het straatbeeld verdween, is die niet teruggekeerd in de gedaante van de smalle Picnic-truck?

Leren van het verleden is niet hetzelfde als kopiëren. En natuurlijk was vroeger niet alles beter. Maar door de eeuwen heen kijken, met de ogen van nu; wegen wat we wel – en niét – moeten hergebruiken voor de stad van nu. Dat is wat we graag met u gaan doen op de Dag van de Stad op 26 oktober in Heerlen. Zoals elk jaar is de Dag van de Stad dé plek voor alle actuele stedelijke vraagstukken. We kijken vooruit en werken samen aan oplossingen voor nu en morgen. Of het nu gaat om klimaatadaptatie, energietransitie, woningnood, zorg, veilige wijken of grensoverschrijdende samenwerking – het vraagstuk van úw stad komt aan bod. En dit jaar dus met een historisch randje.

Maar waarom wachten tot oktober? De Dag van de Stad is immers niet alleen voor, maar ook ván stedelijke professionals. En daarom roepen we u – als ambtenaar, wetenschapper, ondernemer en actieve burger – op om samen invulling te geven aan het programma voor de Dag van de Stad.

Oproep: stuur ons je voorbeelden!

Hoewel steeds meer kantoren leeg zijn door de Corona-crisis, is de kennis natuurlijk niet weg. Daarom doen wij een oproep aan iedereen die in zijn huidige aanpak van stedelijke problematiek bewust gebruik maakt van lessen uit het verleden, of die weet welke oplossingen uit het verleden vandaag de dag ten onrechte vergeten zijn: Stuur voorbeelden en andere tips in, neem contact op! Mail ons voor eind april op [email protected]! We zijn dus nu vooral op zoek naar aanvullende inspiratie. Het gaat nog niet om concrete voorstellen voor presentaties op de Dag van de Stad. Binnenkort hoort u wanneer de inschrijving daarvoor geopend wordt op Dedagvandestad.nl.

De komende tijd maken we meer bekend over last lectures, programmering, inschrijving en andere updates rond de Dag van de Stad 2020. Houd dedagvandestad.nl in de gaten voor het laatste nieuws en noteer 26 oktober in uw agenda!

Nu de meeste mensen als gevolg van de Corona-maatregelen thuiswerken, is het zoeken naar alternatieven voor bijeenkomsten. Projectleider Jan-Willem Wesselink van de City Deal-in-oprichting ‘Een slimme stad, zo doe je dat’, geeft het goede voorbeeld door donderdag 19 maart een online borrel te organiseren. Daarin is wethouder Wim Willems van Apeldoorn, voorzitter van de G40-themagroep Smart Cities te gast. Hij zal vertellen over het belang van de nieuwe City Deal.

Aanmelden

Het concept is een eenvoudig. Future City, partner van de City Deal, organiseert wekelijks op donderdagmiddag van 15:00 – 16:30 een online borrel, waarbij deelnemers uiteraard thuis hun eigen hapje en drankje verzorgen en via een link deelnemen aan het interactieve online evenement. Na een lezing of presentatie van een half uur heffen de deelnemers op afstand samen het glas. Aanmelden is gratis en kan via het aanmeldformulier. U ontvangt dan donderdagochtend een mail met een link die u om 15:00 toegang biedt tot de online borrel.

Lees meer op Future-city.nl.

Minister Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft op 5 maart de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van de Agenda Stad en de Europese Agenda Stad. De voortgangsbrief is met medewerking van de G4- en de G40-steden, het Netwerk Kennissteden Nederland en de diverse betrokken departementen tot stand gekomen.

In de brief en de bijlage worden de resultaten van de 20 City Deals, waarvan er nog zeven lopen, toegelicht. Daarnaast gaat de brief in op zeven City Deals in verkenning die naar verwachting in de loop van 2020 gesloten zullen worden. Het betreft City Deals over ‘smart cities’, aardgasvrije wijkvernieuwing, maatwerk bij digitale dienstverlening, lokale weerbaarheid tegen cybercrime, stedelijke mobiliteit, samenleven in de wijk en circulaire stad.

Nieuwe City Deals nog open voor stedelijke partners

Het is nog mogelijk deel te nemen aan de City Deals die in verkenning zijn. Geïnteresseerde steden die zich herkennen in de geschetste thema’s zijn daarom van harte uitgenodigd om zich te melden bij Agenda Stad om mogelijke betrokkenheid te verkennen. Lees meer over de City Deals in verkenning en neem bij interesse contact op via het contactformulier.

Op 10 en 11 februari vond in Haarlem een bijeenkomst plaats van het partnerschap Innovatief aanbesteden, of voluit ‘Innovative and Responsible Public Procurement’. De nieuwe Urban Envoy Karen van Dantzig woonde de bijeenkomst op 10 februari bij, op uitnodiging van Haarlem dat tevens coördinator is van het partnerschap. Van Dantzig zag hoe er gedreven werd gewerkt aan de zeven acties die het partnerschap in juni dit jaar oplevert.

In het partnerschap houden 11 steden, 3 lidstaten en een aantal betrokken EU instituties en expertorganisaties zich bezig met het onder de aandacht brengen van ‘aanbesteden als strategisch instrument’ voor een duurzamer, socialer en innovatief Europa’. Zoals het partnerschap het ziet: ‘aanbesteden is geen doel op zich maar een krachtig middel om doelen mee te bereiken’.

Urban Envoy Van Dantzig ontmoette een groep gedreven mensen die een bijdrage willen leveren aan het aanpakken van stedelijke uitdagingen en opgaven, zoals innovatie, groen, duurzaamheid, smart mobility, digitalisering, en huisvesting door slimmer in te kopen en aan te besteden.

Brochure Public Procurement

Het partnerschap werkt aan zeven acties. Een voorbeeld is circulair inkopen, waarbij door het volgen van ‘in house’ trainingen op maat wordt bijgedragen aan de ambitie om 100% circulair aan te besteden. Naast het verzorgen van trainingen, worden goede voorbeelden gedeeld en praktische richtsnoeren en instrumenten beschikbaar gesteld.

Het partnerschap levert in juni 2020 haar eindresultaat op. Tijdens de bijeenkomst van 10 en 11 februari werd alvast expliciet stilgestaan bij het vervolg: het laten ‘landen’ van de producten bij steden, regio’s, lidstaten en Europese instellingen, actueel houden van tools en richtsnoeren en hoe men meer partijen kan bereiken.

In april en juni zal het partnerschap een podium krijgen bij activiteiten van Europese organisaties als EUROCITIES en URBACT rond aanbesteding. Daarnaast wordt er nagedacht over mogelijke vervolgprojecten vanuit Europees gefinancierde fondsen zoals bijvoorbeeld URBACT, Urban Innovative Actions en Horizon 2020. In oktober 2020 komen het onderwerp en partnerschap aan bod tijdens de European Week of Regions and Cities en in november tijdens het Procura+ congres over inkoop en aanbesteding door overheden in Europa. Zo draagt het partnerschap bij aan Europese bewustwording van het belang van slim en duurzaam inkopen.

Lees alles over het partnerschap Innovatief aanbesteden op de website van Futurium.