Op de Dag van de Stad kun je je door experts en andere stedelijke professionals laten bijpraten en inspireren over innovaties in stedelijke vraagstukken. De Dag van de Stad is al jarenlang een hooggewaardeerd evenement door de mix van topsprekers, excursies, ontwerpateliers en inhoudelijke deelsessies. Bekijk het programma en meld je snel aan.

Ook City Deals ontbreken natuurlijk niet op de Dag van de Stad. In diverse deelsessies word je door City Deals bijgepraat over actuele ontwikkelingen rond hun thema. Wil je daar bij zijn, reserveer dan bij je aanmelding snel een plekje, want het aantal plekken per sessie is beperkt!

In onze agenda lichten we graag een aantal deelsessies uit. Bijvoorbeeld de deelsessie Gezonde verleidingen voor een gezonde voedselomgeving.

Deelsessie Gezonde verleidingen voor een gezonde voedselomgeving.

Gemeenten willen en moeten zorgen voor een gezonde voedselomgeving, maar hoe doe je dat als er rondom stations, scholen en in kwetsbare wijken het makkelijker is om ongezonde voeding te krijgen dan gezonde voeding? In de stad liggen de ongezonde voedselkeuzen voor het oprapen en het aanbod van ongezond voedsel neemt sterk toe. In deze sessie – een initiatief van de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving – gaan we in op de mogelijkheden en onmogelijkheden van gemeenten om hier wat aan te kunnen doen. Op welke manieren kun je ingrijpen in de voedselomgeving?  Een sessie die laat zien wat gemeenten kunnen doen om een gezonde keuze te stimuleren vanwege de urgentie omdat onze voedselomgeving ons eetpatroon bepaalt.

Hoe kunnen gemeenten invloed hebben op het aanbod van voedsel in de stad? Die vraag is niet makkelijk te beantwoorden. Om in de praktijk te onderzoeken wat wel en wat niet werkt, zijn vier steden een proeftuin gestart. Leendert Meijers, beleidsadviseur van de gemeente Rotterdam gaat aan de slag aan de Beijerlandselaan: “Dit soort complexe vraagstukken zijn niet op te lossen vanachter je bureau.”

De Beijerlandselaan is een lange winkelstraat op Rotterdam Zuid. “Hier in de omgeving heeft circa 57 procent van de volwassenen overgewicht, waarvan 21 procent ernstig. En dat in een wijk van 12.000 mensen. Het gaat hier dus echt om een grote groep. Hoe dat komt is moeilijk te verklaren, maar als het gaat om zulke grote aantallen dan kun je niet langer zeggen: dit is een individueel probleem,” vertelt Leendert Meijers.

Onbewuste keuzes
Dat blijkt ook uit diverse onderzoeken(*): mensen maken voedselkeuzes vaak niet bewust, keuzes worden de hele dag door beïnvloed door het aanbod om ons heen en door wat andere mensen eten. “Aan de Beijerlandselaan zitten 240 ondernemers. Vijftig ondernemers verkopen voedsel en daarvan zijn er 38 die fastfood verkopen. Dat is beduidend meer dan in de rest van de stad. Uit onderzoek blijkt dat in deze buurt het aantal verkooppunten tussen 2011 en 2021 met 46% is toegenomen. Ook  het aantal mensen dat kampt met overgewicht is gestegen.”

Maar het is niet alleen het voedselaanbod dat mensen een ongezonde keuzes laat maken. Leendert Meijers: “Veel factoren beïnvloeden wat we eten: aanbod, opleiding, cultuur en natuurlijk werk en inkomen. Het Nibud heeft berekend dat een gezin van ouders en twee kinderen € 16,14 nodig heeft om één dag gezonde voeding te eten. Heel veel mensen in dit gebied hebben dit budget niet.”

Het aanpakken van de voedselomgeving vergt een lange adem. “Dat doe je niet van vandaag op morgen. Het vraagt ook om een intensieve samenwerking tussen verschillende beleidsterreinen van de gemeente,” legt Leendert Meijers uit. “We zitten nu nog in de beginfase. De fase waarin we hard op zoek gaan naar allianties in de wijk. Dat vraagt tijd. Het is een gebied waar al veel gebeurt.”

Draagkracht in de wijk
“Essentieel daarbij vind ik eigenaarschap en draagkracht in de wijk. We moeten niet alleen deskundigen van buitenaf invliegen, maar samenwerken met de mensen die al wonen en werken in de wijk; die dezelfde ‘taal’ spreken en weten wat er leeft in de wijk. Diëtisten, huisartsenpraktijken en andere gezondheidsinitiatieven kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Dit vanuit de filosofie dat mensen meer vertrouwen op mensen uit hun eigen wijk.”

Rotterdam is één van de vier steden van de City Deal Gezonde en Duurzame voedselomgeving die experimenteert in een proeftuin. De partners in deze City Deal streven ernaar om de voedselomgeving in 2030 overwegend gezond en duurzaam te maken, met name in kwetsbare wijken en rond scholen, in openbare gebouwen en in supermarkten, catering en horeca.

“Het is heel lastig om vanachter je bureau dit vraagstuk op te lossen. In zo’n proeftuin kun je al lerende wijs ervaren wat werkt en wat niet. Met de steden in de City Deal doorlopen we dit proces samen: we leren niet alleen van elkaars ervaringen, maar we werken ook samen aan een meetinstrument om het voedselaanbod in de stad te monitoren,” aldus Leendert Meijers

Sociaal restaurant
Rotterdam kijkt voor mogelijke oplossingen ook over de grens. “Een interessant concept is het sociaal restaurant, een plek waar mensen voor minder dan de kostprijs een gezonde maaltijd kunnen krijgen. Dit soort concepten zie je al in steden in België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.“

Experimenteren is ook belangrijk omdat het gemeenten momenteel ontbreekt aan wettelijke instrumenten om de stedelijke voedselomgeving te reguleren. Dat concludeerde de Uva in 2021 en was voor de wethouders van de City Deal aanleiding om de staatssecretaris in een brief te vragen om gemeenten meer mogelijkheden te bieden.

“Nu zijn we afhankelijk van vrijwilligheid en goede intenties. Met wetgeving kun je bij kwetsbare groepen werken met zonering en branchering. Zo kun je bijvoorbeeld regelen dat mobiele snack-karren niet binnen een bepaalde afstand van scholen mogen staan en dat een maximum gaat gelden voor het aantal verkooppunten met fastfood in een bepaald gebied. Zo willen we de gezonde balans in het voedselaanbod herstellen en iedereen een basis bieden voor een gezond leven geven.”

(*) Hierover verschenen o.a. de volgende onderzoeken:
–  “Weten is nog geen doen” van de WRR, 2017.
–  Havermans, R., Ongezond eten verslavend? Maastricht UMC+/ Universiteit Maastricht

Een gezonde en duurzame voedselkeuze is essentieel voor een gezonde en duurzame toekomst. Iedereen, van jong tot oud, zou toegang moeten hebben tot gezond, duurzaam en betaalbaar voedsel. Uit onderzoek blijkt dat in onze steden – en met name in kwetsbare wijken – het voedselaanbod de afgelopen jaren is toegenomen en steeds ongezonder is geworden.

De ambitie van deze City Deal is om de voedselomgeving in 2030 overwegend gezond en duurzaam te maken. Vooral rond scholen, in openbare gebouwen, in supermarkten, catering en horeca. Hiermee dragen we bij aan fitheid, vitaliteit, preventie van ziekten en op een natuur, milieu en klimaatsysteem in balans.

Helaas groeit het aanbod van ongezond en niet duurzaam geproduceerd voedsel. Dat zorgt voor gezondheidsschade én schade aan natuur. Meer dan de helft van alle volwassen Nederlanders heeft overgewicht én niet duurzaam geproduceerd voedsel zorgt voor een onhoudbare uitstoot van broeikasgassen ontbossing en verlies aan biodiversiteit.

Goed voedselaanbod is essentieel voor een gezonde en duurzame toekomst. In de City Deal gezonde en duurzame voedselomgeving werken we daar aan.  We willen dat het voedselaanbod in 2030 overwegend gezond én duurzaam is, vooral in kwetsbare wijken, rond scholen en in openbare gebouwen.

Drie werklijnen
Om de transitie naar een gezond en duurzaam voedselsysteem mogelijk te maken, voor álle inwoners, werken de partners van de City Deal samen in drie werklijnen die elkaar kunnen versterken:

• In de eerste werklijn werken partners aan een verandering van de voedselomgeving, in eerste plaats de fysieke omgeving, zoals winkels, horeca en kantines. Daarnaast onderzoeken we ook de mogelijkheden om de digitale voedselomgeving (apps, webwinkels) in positieve zin te beïnvloeden.
• De tweede werklijn gaat over het stapsgewijze veranderen van het eetpatroon. We willen gezond duurzaam voedsel aantrekkelijk maken voor specifieke doelgroepen door aan te sluiten bij drijfveren en leefwereld. Dit doen we door aan te haken bij levensgebeurtenissen, zoals op jezelf gaan wonen als jong volwassene. Ook willen we bijdragen aan het veranderen van cultureel bepaalde voedselroutines en het veranderen van de sociale norm binnen specifieke groepen.
• In de derde werklijn houden partners zich bezig met is het vergroten van het aandeel lokaal voedsel. Het stimuleren van vraag en aanbod van lokaal voedsel draagt bij aan meer bewustzijn over waar ons voedsel vandaan komt én zorgt voor een lagere kostprijs waardoor ook mensen met een lager inkomen vers voedsel uit de regio kunnen kopen.

Partners:
De City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving is gestart in oktober 2021 en hierin werken acht steden, drie departementen en diverse kenniscentra samen. Het gaat om de volgende partijen: de gemeenten Almere, Amsterdam, Ede, Haarlem, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Wageningen. Het  Voedingscentrum, JOGG, Taskforce Korte Keten, en de Flevo Campus. En de Ministeries van LNV VWS, BZK en  Platform 31. In dit organogram staat wie deelneemt aan welk onderdeel.

Ook deelnemen?
Regelmatig krijgen we verzoeken van gemeenten die ook willen deelnemen aan deze City Deal. Meer informatie staat in dit document.

City Deal Voedsel op de stedelijke agenda.
Deze City deal komt voort uit de City Deal Voedsel op de stedelijke agenda. Hierin werkten 12 Nederlandse steden, 3 ministeries en de Provincie Gelderland samen om lokaal voedselbeleid te versterken en zo bij te dragen aan de voedseltransitie. Op deze website vind je een aantal van de beste praktijken (‘recepten’). Hier vind je de contacten en inspiratie om ook aan de slag te gaan met een gezond, veilig en ecologisch houdbaar voedselsysteem voor iedereen in en rond de stad. Deze City Deal is in december 2020 afgerond.

Een unieke pop-up store met gezond en lokaal eten opent maandag 19 september zijn deuren op station Ede-Wageningen.

De Pantry is een onbemande streekwinkel met verse producten van lokale leveranciers. Via een app kunnen bezoekers bekijken wat er aanwezig is, krijgen ze toegang tot de winkel en kunnen ze betalen. De Pantry verkoopt onder andere broodjes, verse groente en fruit, zuivel, kant- en klaar maaltijden (zonder e˗nummers) en salades.

De pop-up store is een uniek initiatief van de gemeente Ede, NS, Wageningen University & Research en het Voedingscentrum. Samen zetten ze zich in voor een omgeving waar het makkelijker wordt om voor gezond, lokaal en duurzaam voedsel te kiezen, als onderdeel van de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving. Deze pop-up store dient als een eerste pilot voor deze missie. De partners zochten voor een ruimte op het station Ede-Wageningen een creatieve voedselondernemer en selecteerden de Pantry uit verschillende aanmeldingen.

Gezond eten in een gezonde omgeving

Leon Meijer, wethouder gemeente Ede: “Als gemeente willen we het voor onze inwoners makkelijker maken om voor een gezonde leefstijl te kiezen. Daarom steunen we initiatieven als de Pantry, waarmee de drempel tot gezond eten wordt verlaagd. Daarnaast worden de appels uit de winkel om de hoek geplukt en komen de aardappels van velden waar je misschien wel eens langsfietst. En dat maakt gezond eten nog aantrekkelijker.”

Lukas Lagerweij, eigenaar van de Pantry: “Met de Pantry willen we streekproducten toegankelijker maken voor een breder publiek. Als je om je heen kijkt, in je eigen streek, dan worden er zoveel fantastische producten geteeld en geproduceerd. Wij verzamelen zoveel mogelijk van deze producten en bieden ze aan tegen een eerlijke prijs ˗ voor boer en consument. We zijn trots op onze leveranciers en daarom kun je overal in onze winkel zien waar de producten vandaan komen.”

Maarten Haverkamp, regiodirecteur NS NoordOost: “Het station is veel meer dan een plek waar je treinreis begint of eindigt, het maakt echt onderdeel uit van de omgeving. We zijn blij dat we op deze manier een bijdrage kunnen leveren aan de ambitie van de gemeente Ede op het gebied van gezond voedsel, daarbij een lokale ondernemer kunnen ondersteunen en het aanbod naar onze reizigers kunnen uitbreiden. “

Gratis proeverij
Op 19 september vindt om 11:00 uur de officiële opening van de Pantry plaats met Lukas Lagerweij (eigenaar van De Pantry) Leon Meijer (wethouder food van de gemeente Ede) en Maarten Haverkamp (regiodirecteur NS NoordOost). Daarna kunnen bezoekers producten van de winkel proeven bij verschillende leveranciers. Denk bijvoorbeeld aan fingerfood van Fast Good Meals of een gezonde koek van Brewlicious. De opening vindt plaats aan de noordkant van het station, waar ook de bushaltes zijn.

Gemeenten willen en moeten zorgen voor een gezonde voedselomgeving, maar hoe doe je dat als er rondom stations, scholen en in kwetsbare wijken het makkelijker is om ongezonde voeding te krijgen dan gezonde voeding? De City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving gaat tijdens de Dag van de Stad in op de mogelijkheden en onmogelijkheden van gemeenten om hier wat aan te kunnen doen. Op welke manieren kun je ingrijpen in de voedselomgeving en wat kunnen gemeenten doen om een gezonde keuze te stimuleren?   

De sessie – die om 13.00 uur van start gaat – heeft diverse interessante gasten, onder wie dr. Frans Folkvord van de Universiteit van Tilburg en wethouder Leon Meijer van de gemeente Ede. Diverse partners van de City Deal vertellen hoe zij dagelijks werken aan een gezonde en duurzame voedselomgeving. Ook geven zij praktische tips. De sessie is interessant voor professionals die zich bezighouden met gezonde voeding, duurzaamheid of gebiedsontwikkeling.  

Over de dag van de stad
Op 29 september wordt voor de zesde keer de Dag van de Stad gehouden. Dit keer in Tilburg. Dit jaar staat de dag in het teken van het streven naar gelijke kansen voor iedereen. Aanmelden is gratis en kan online via www.dagvandestad.nl. 

De nieuwe woonwijk Cartesius in Utrecht wordt een van de proeftuinen in de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving. Hoe maak je van een nieuwe woonwijk een gezonde woonwijk? Hoe kunnen gemeente en ontwikkelaars samenwerken om een gezonde woonwijk te realiseren? Die vragen gaan het Cartesius consortium – dat bestaat uit Ballast Nedam Development en MRP – en de Gemeente Utrecht in de pilot samen beantwoorden.

In de grootschalige gezonde gebiedsontwikkeling Cartesius in Utrecht, naast station Zuilen, komen ruim 2800 woningen. Cartesius wordt een levendige, duurzame en gezonde stadswijk met parken, een basisschool, een sporthal, een supermarkt met een biologisch en gezond assortiment, horeca en ruimte voor cultuur.

Kijk voor meer informatie over Cartesius Utrecht op www.Cartesius-Utrecht.nl

Wie meer wilde weten over lokaal voedsel, kon vorige week in Den Haag deelnemen aan een van de vier fietstochten langs voedselinitiatieven van Haagse Bodem. Bijna honderd deelnemers fietsten langs plekken in en rond de stad waar eten wordt verbouwd, verhandeld of bewerkt. En ook langs bewust ondernemende Haagse horeca, producenten in en rond de stad, buurttuinen en locaties met een interessante geschiedenis. En natuurlijk kon er tijdens de tocht ook het een en ander worden geproefd.

Het doel is bewustwording te stimuleren over de onderwerpen gezondheid, duurzaamheid en sociaal verantwoord binnen het thema voedsel. Door inzichten te bieden kunnen inwoners bewustere keuzes maken als het gaat om hun voedsel.

De tochten worden georganiseerd door Stadslandbouw Den Haag en het Haags voedselplatform ‘Ons Eten’. Wegens grote belangstelling worden er in het najaar weer fietstochten georganiseerd. Houd daarvoor de website in de gaten!

Op station Ede-Wageningen komt in september een pop-up store met gezonde voeding. De ondernemer die deze winkel gaat opzetten is Lukas Lagerweij uit Wilp, die daar ook al een soortgelijke streekwinkel heeft met de naam Pantry. De gemeente Ede, een van de deelnemende steden aan de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving,  is in dit stationsgebied een proeftuin gestart waar het samen met partners experimenteert met initiatieven om de voedselomgeving gezonder en duurzamer in te richten.

Pantry is een streekwinkel waar lokale ondernemers hun producten aanbieden. Via een app kunnen bezoekers bekijken wat er aanwezig is en krijgen ze toegang tot de winkel. Lukas: “In de Pantry bieden we innovatieve ondernemers de mogelijkheid om hun producten aan te bieden aan reizigers en mensen die in de regio wonen. Bezoekers kunnen straks kiezen uit een breed assortiment met verse producten uit de regio, waaronder lekker en gezond eten voor onderweg. Denk aan yoghurt me muesli en fruit voor een heerlijk snel ontbijtje in de trein of onderweg naar het werk.”

Gezond eten in een gezonde omgeving
De pop-up store is een uniek initiatief van de gemeente Ede, NS, Wageningen University & Research en het Voedingscentrum. Samen zetten ze zich in voor een omgeving waar het makkelijker wordt om voor gezond, lokaal en duurzaam voedsel te kiezen. Ze zochten voor een ruimte op het station Ede-Wageningen een creatieve voedselondernemer en selecteerden Pantry uit verschillende aanmeldingen.

Start na de vakantie
De winkel komt naast de overdekte fietsenstalling op station Ede-Wageningen. In deze ruimte staat een oud fietsenrek, maar verder is de winkel nog leeg. “We gaan flink klussen deze zomer”, zegt Lukas. “De bedoeling is dat de winkel na de vakantie opengaat, halverwege september.”

Leon Meijer, wethouder gemeente Ede: “We vinden het belangrijk dat onze inwoners toegang hebben tot gezond eten. Daarbij steunen we graag onze eigen lokale ondernemers. Dat komt heel mooi samen in deze pop-up store. Een mooi initiatief waarmee we de drempel verlagen om voor gezond en lokaal te kiezen.”

De gemeente Ede zet deze maand samen met de NS, Wageningen University & Research en het Voedingscentrum de eerste concrete stap naar een gezonde omgeving. De partijen zoeken een creatieve ondernemer die in een pop-up store wil uitproberen hoe je gezond en lokaal voedsel op het station kan aanbieden aan reizigers en passanten.

De komende jaren wordt het NS station Ede-Wageningen vernieuwd. Dit vernieuwde station wordt als een unieke kans gezien om vanaf de opening een gezonde en duurzame voedselomgeving te realiseren: op een high-traffic locatie, in het hart van Foodvalley naast het World Food Center en passend bij de food ambities van Ede en Wageningen.

De gemeente Ede, een van de deelnemende steden aan de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving,  is in dit stationsgebied een proeftuin gestart waar het samen met partners experimenteert met initiatieven om de voedselomgeving gezonder en duurzamer in te richten. Een belangrijke stap in deze proeftuin is de realisatie van een pop up foodstore; een winkel waar lokale partijen hun experimenteel, innovatief, gezond en duurzaam geproduceerd voedsel aanbieden.

Ondernemer gezocht

Voor deze winkel wordt een gedreven en creatieve ondernemer gezocht die samen met de betrokken partners en het regionale netwerk kansen ziet om deze pop-up food store te ontwikkelen als (test)locatie voor een gezonde en duurzame voeding. Interesse? Meer informatie vind je hier