Kennisdelen in een sportieve omgeving

Hoe werken Utrecht en de 19 andere City Deal-steden samen aan een betere toekomst, waarin kennis en lokaal bestuur elkaar versterken bij het tackelen van wicked problems? Op de City Deal Kennis Maken Dag op 15 november 2024 laten verschillende partijen uit de stad dat zien aan hun collega’s uit andere steden. In een wel heel sportieve en typisch Utrechtse omgeving: stadion Galgenwaard.

En die collega’s hebben toch de Domstad weten te bereiken, ondanks de staking van ProRail. In het Sport College Utrecht, onderdeel van ROC Midden Nederland en gevestigd in het stadion, heet Nicoline Meijer, directeur Marketing & Communicatie, iedereen welkom op deze bijzondere locatie. Het Sportcollege is een van de 12 colleges van ROC Midden-Nederland en heeft 765 studenten.  “We zijn volledig geworteld in de sport”, vertelt ze. “We zitten hier in een echte sportomgeving en zijn onder meer partner van FC Utrecht. Ook zijn we betrokken bij de ontwikkeling van de wijk Maarschalkerweerd tot echt gezonde omgeving. Het Sport College ademt sport, beweging en gezondheid.”

Gezond stedelijk leven
Het past dan ook helemaal bij de ambities van de gemeente Utrecht, vervolgt Ronald Venderbosch, concerndirecteur Gezond Stedelijk Leven van de gemeente Utrecht. Door de treinstaking is hij per videobeelden aanwezig in de zaal. “We willen hier in de stad een gezond stedelijk leven voor iedereen”, stelt hij. En het Utrechtse onderwijs is daar ook bij betrokken. “Ons College B&W heeft al twaalf jaar consistent gezondheid hoog op de agenda staan. Zowel fysiek als sociaal hebben we aandacht voor het verbeteren van het leven van de inwoners. Daarbij komen ook veel praktische onderwerpen aan de orde.”

Kennisdelen is dan ook onmisbaar om de Utrechtse ambities te bereiken. Dat mag niet te vrijblijvend zijn, stelt Venderbosch. “We moeten het beter inbedden om grote maatschappelijke problemen te voorkomen. Maar hoe doe je dat bijvoorbeeld met preventie? Het is dus zowel voor de gemeente Utrecht als voor het bredere gezondheidsstelsel belangrijk dat jullie hier zijn vandaag.”

Dagvoorzitter Noortje Braaksma was, voordat zij afstudeerde, betrokken bij de CDKM Utrecht.  Ze blikt met veel genoegen terug op die periode en op de vaardigheden die ze dankzij de CDKM-aanpak heeft kunnen aanscherpen. Daarna doet ze een kort rondje door de zaal om te horen welke uitdagingen de aanwezige professionals tegenkomen in de dagelijkse City Deal praktijk. De aanwezigen schieten meteen in de actiemodus. De eerste vraag die opkomt is hoe je innovaties inclusief kunt maken. Daarnaast wordt opgemerkt dat het afstemmen van de agenda’s qua tijdlijn tussen kennisinstellingen en gemeenten een grote uitdaging is, hierop volgt veel instemmend geknik. Ook beperkte flexibilisering van de curricula wordt als uitdaging genoemd. Binnen sommige opleidingen moet je meer dan een half jaar van tevoren laten weten aan welke vraagstukken je wilt werken. Dit strookt niet altijd met de wens van gemeenten om vraagstukken snel op te pakken.

Stadslabs
In een panelgesprek vertelt Tamara Rosenbach, innovatiemakelaar CDKM bij de gemeente Utrecht, over de Utrechtse Stadslabs. “Al jaren werken we hier aan in de regio. Studenten dragen hierin niet alleen bij aan de gezondheid van inwoners, op langere termijn gaat het ook om hun eigen gezondheid en welzijn. Ook groeien ze als mensen in de Stadslabs. Ze hebben het gevoel een positieve bijdrage te leveren en dat leidt tot meer verbondenheid met ‘hun’ stad.”
Tamara Madern, Directeur van het Instituut voor Recht en Lector schuldpreventie aan de Hogeschool Utrecht, vraagt zich af hoe de Stadslabs in Utrecht en elders in het land duurzamer kunnen worden ingericht, zodat ze langduriger met vragen uit de wijk aan de slag kunnen gaan. Een goed voorbeeld noemt ze de Papiercafés, waarin studenten meekijken met ingewikkelde brieven en formulieren van inwoners.

Jorg Huijding, hoogleraar Maatschappelijke betrokkenheid in het hoger onderwijs aan de Universiteit Utrecht, pleit voor meer samenwerking tussen hbo, mbo en wo. “We zitten nog te veel in gescheiden bubbels. We moeten elkaar leren waarderen, ook in elkaars kennis en kunde. Dat is het meest waardevol, daarbij past ook de ontmoeting met de inwoners.” Meijer valt hem bij en noemt het samenwerken tussen de verschillende disciplines een absolute meerwaarde. “We moeten systemen bij elkaar brengen. Dat is belangrijk voor de kansengelijkheid. Je ontmoet elkaar veel eerder, dan pas op de werkvloer later. Je leert al hoe je elkaars talenten kunt gebruiken en toegang kunt krijgen tot elkaars netwerken. Hbo’ers, wo’ers en mbo’ers zouden elkaar veel sneller en makkelijker moeten vinden. Ook buiten de Stadslabs.”

Huijding hoopt dat dit leidt tot betere borging en tot onderwijsprojecten die beter op elkaar aansluiten en op het beleid van de gemeente. “Maar hoe gaan we borgen? De City Deal subsidies houden op een gegeven moment op, hoe kunnen we hierop voortbouwen? Ik ben heel nieuwsgierig hoe andere steden hiermee omgaan.” Rosenbach hoopt dat we met elkaar kunnen vasthouden wat we de afgelopen zeven jaar hebben opgebouwd in het CDKM-netwerk.

Zeven jaar City Deal
Wat dat allemaal precies inhoudt, laat programmamanager van de City Deal Kennis Maken, Christiaan Seemann (Regieorgaan SIA) zien. Nadat in 2017 de eerste kennissteden de intentie uitspraken om dit te gaan doen, groeide de City Deal Kennis Maken in zeven jaar uit tot een enorm netwerk dat tegelijkertijd landelijk en lokaal is. “Onze adem is lang, we zijn nog lang niet klaar”, stelt Seemann. In zeven jaar tijd zijn twintig steden aangesloten, 24 hogescholen en alle universiteiten in ons land. Daarnaast groeit ook het aantal mbo-instellingen, waarvan er nu 17 onderdeel uitmaken van de City Deal. Er hebben meer dan 20.000 studenten meegedaan in de diverse projecten en initiatieven: van ateliers, stadslabs, buurtcampussen, challenges, studentenambtenaren, en learning communities tot wijkdocenten en studentensteunpunten.

Utrecht Leert Vernieuwend Opleiden: Samenwerken in de tussenruimte
Na de plenaire sessie verdeelt de groep professionals zich over vier deelsessies. Dit is misschien wel het belangrijkste deel van de kennisdelingsdag; hier vindt het uitwisselen van ervaringen en kennis plaats. In een van de sessies presenteren programmamanager Anton Boonen en Bart Selten, teamleider Welzijn College (ROC Midden Nederland) samen het programma Utrecht Leert Vernieuwend Opleiden. Dit programma stimuleert innovatieve manieren van opleiden en professionaliseren. De focus ligt op domeinoverstijgende samenwerking tussen het educatieve, sociale en pedagogische domein. Het programma creëert een “tussenruimte” waarbinnen professionals uit verschillende vakgebieden samenwerken om elkaar te versterken.

Een belangrijk voorbeeld is het project Bruggenbouwers & Grensverleggers, een driejarig experiment met 68 studenten en 7 opleiders. Hier wordt een interprofessionele leeromgeving ontwikkeld, waarin studenten al tijdens hun opleiding leren samenwerken met andere disciplines. Noëlle Mabesoone, student aan de universitaire Pabo, noemt het een eyeopener: “Tijdens je opleiding kom je niet zomaar in contact met sociaal werkers of pedagogen. Dit project liet mij zien hoe waardevol samenwerking is.”

Andere belangrijke thema’s in het programma zijn het aanpakken van het lerarentekort en ondersteuning van jongeren in kwetsbare wijken. Volgens Boonen is integraal samenwerken daarbij cruciaal: “De toekomst van onze samenleving hangt af van de bereidheid om samen de handen ineen te slaan.” Het programma zoekt naar manieren om studenten breder in te zetten en onderwijs efficiënter te organiseren, met als doel uitval van leraren te verminderen. Met steun van de Utrechtse Onderwijsagenda en de gemeente worden bruggen geslagen tussen opleidingen, beleid en praktijk, met als ambitie een toekomstbestendige samenwerking.

Samen de stad maken
De gemeente Utrecht wil jongeren actiever betrekken bij de ontwikkeling van de stad. Dit doet zij door hun ideeën op te halen en initiatieven te stimuleren. Frisse blikken van jongeren zijn cruciaal voor het vinden van nieuwe oplossingen, maar hoe zorg je voor een structurele samenwerking met impact voor zowel de stad als de studenten? Tijdens de deelsessie over dit thema deelden sprekers hun inzichten. Beleidsadviseur Jennifer Rack-Lekkerkerker, projectleider Jasper Stoorvogel en hoogleraar Jorg Huijding benadrukten het belang van commitment vanuit de gemeente en onderwijsinstellingen. Volgens Huijding is een sterke verbinding tussen onderwijs en de stad essentieel, bijvoorbeeld via de City Deal. Studenten van verschillende opleidingen en onderwijsinstellingen kunnen zo gestructureerd samenwerken aan stedelijke vraagstukken en zo direct impact hebben op zorg en bestaanszekerheid.

Belangrijke uitdagingen zijn onder andere de flexibiliteit van het onderwijs en het vinden van manieren om samenwerking duurzaam te maken, ook onafhankelijk van subsidielijnen. Bottom-up betrokkenheid is daarbij cruciaal: jongeren moeten zelf aangeven wat ze nodig hebben. Initiatieven zoals de Jongerenraad Utrecht en wekelijkse terugkoppeling laten al positieve resultaten zien. Een sterke relatie opbouwen, duidelijk eigenaarschap creëren en partners verbinden zijn daarbij sleutelfactoren. Door samen te werken en ervaringen te delen, kan Utrecht jongeren blijven betrekken en complexe stedelijke vraagstukken versneld oplossen.

Inner Development Goals
In een andere sessie staan de vaardigheden centraal die studenten nodig hebben om écht impact te maken in een snel veranderende wereld. Het raamwerk van de Inner Development Goals (IDG’s) kan een hulpmiddel zijn om deze niet-reguliere vaardigheden – zoals veerkracht, kritisch denken en zelfbewustzijn – zichtbaar en ontwikkelbaar te maken. CDKM-trajectleiders en deelnemers zijn in gesprek gegaan over de vraag hoe CDKM-projecten studenten helpen om deze unieke vaardigheden op te doen en aan te scherpen.

Gemeentelijke opgaven verbinden aan vervolgonderwijs
De vierde sessie in de eerste ronde ging over samenwerken aan maatschappelijke opgaven en hoe complex dat is, zeker in een grootstedelijke context. Want hoe verhouden gemeentelijke opgaven zich tot de vele wijkinitiatieven en -agenda’s? Hoe houd je daarin het overzicht en leg je relevante verbindingen? Maar ook een terugkerende vraag in CDKM-context aan de onderwijskant: hoe zorg je ervoor dat het werk aan maatschappelijke opgaven een vast onderdeel wordt van de curricula en hoe lijn je deze uit tussen de verschillende kennisinstellingen? Veel vragen, maar nog meer ideeën en antwoorden van de deelnemers uit de diverse steden.

De kracht van diversiteit in het onderwijs
Na de lunchpauze met een uniek zicht op het voetbalveld, gaat een tweede ronde met deelsessies van start. Tijdens de sessie “Samen leren in de volle breedte” staat de kracht van diversiteit centraal. Onder leiding van Esther Marskamp, programmamanager Gezond Stedelijk Leven bij ROC Midden Nederland, onderzochten deelnemers hoe verschillende talenten harmonieus kunnen samenwerken. Ideeën als ‘naar elkaar luisteren’ en ‘ruimte voor avontuur onder begeleiding’ werden symbolisch op een notenbalk geplaatst. Nicoline Meijer, directeur Marketing & Communicatie bij ROC Midden Nederland, benadrukte de stappen die zijn gezet binnen de Utrechtse Mbo Agenda, waaronder betere toegang voor mbo-studenten tot sportfaciliteiten en studentenverenigingen. De campagne Talentenmaatschappij streeft naar waardering van brede vaardigheden, weg van eenzijdige cognitieve selectie.

Hoe belangrijk dat is, laten praktijkgerichte initiatieven zoals het Stadslab in Overvecht zien. Daar pakken studenten vanuit verschillende opleidingen opgaven aan, zoals hoe je de zichtbaarheid van de Voedselbank kunt vergroten. Deze aanpak wordt ondersteund door een netwerk van docenten en wijkpartners.

Met een position paper en lobby richting Den Haag pleit Utrecht voor een systeem dat ongelijkheid doorbreekt en verbinding stimuleert. De oproep is helder: omarm de talentenmaatschappij. Door schotten weg te halen en breed te denken, wordt muziek gemaakt in het leren en werken van de toekomst.

Futures Thinking
In de sessie Futures thinking: een blik in de toekomst van de City Deal Kennis Maken geven Tanja de Bie, Dienstraad Life Long Learning & Education Policy Support en Marieke van Haaren, projectmanager ‘Leren met de stad’, -allebei bij de Universiteit Leiden-, de deelnemers geen kans om achterover te leunen op deze vrijdagmiddag. Ze moeten actief aan de slag om strategisch na te denken over de toekomst en over hoe we voorbereid kunnen zijn op wat nog moet komen. De deelnemers worden meegenomen in de wereld van Futures Thinking, een methodiek die helpt om vooruit te kijken en voorbereid te zijn op verschillende scenario’s. In groepjes worden toekomstscenario’s uitgewerkt via een future wheel. De scenario’s variëren van community labs in stadswijken, innovatieve duurzame microwijken, mentorschapsprogramma’s tussen jongeren en ouderen, tot AI gestuurde stadsplanning en de stevige verankering van onderdelen van de City Deal Kennis Maken. Na het uitdenken van de scenario’s, worden deze in veelkleurige legoblokjes vormgegeven.

Maatschappelijke Diensttijd
In de sessie Maatschappelijke Diensttijd worden de uitgangspunten en ambities van dit grote nationale programma toegelicht. Een daarvan is het verbinden van verschillend talent aan opgaven in de stad/regio. Wat daarvoor nodig is, is niet gering. Professionals gaan in gesprek over de vraag hoe  verschillende talenten met verschillenden achtergronden kunnen bijdragen aan maatschappelijke opgaven en tegelijk ook hun talent verder kunnen ontwikkelen. Hoe krijg je studenten uit hun bubbel en laat je ze betekenisvolle relaties aangaan met anderen? Via een breed scala aan MDT-projecten in Utrecht en elders in het land, wordt hier op bevlogen wijze invulling aan gegeven.

Op excursie! Vitaliteitslab

Na de deelsessies gaan de professionals in verschillende groepen op excursie. Een deel blijft in stadion Galgenwaard om meer te horen over het Vitaliteitslab van ROC Midden Nederland. Dit is een leeromgeving gericht op gezondheid, beweging en welzijn, waar studenten, docenten en professionals samenkomen om praktijkervaring op te doen en kennis te delen rond thema’s zoals sport, voeding, leefstijl en preventieve zorg. De hub biedt innovatieve faciliteiten waar studenten kunnen leren door middel van praktijkopdrachten en workshops, en het is een plek waar samenwerking met zorg- en welzijnsorganisaties centraal staat. Ook leren ze meer over de samenwerking met FC Utrecht.

NOA
Een andere groep gaat met een bus op pad naar de wijk Overvecht om de NOA te bezoeken. Op deze bijzondere locatie in de Utrechtse wijk Overvecht bundelen zes organisaties hun krachten: het Leger des Heils, ROC Midden Nederland, UW Bedrijven, Voedselbank Overvecht, Werkwinkel en WIJ 3.0. Samen bieden zij bewoners in Overvecht steun en perspectief op het gebied van noodhulp, zingeving en begeleiding naar werk en opleiding. Door onder één dak te werken, kunnen zij meer mensen bereiken en beter inspelen op individuele behoeften.

Fietshub

De laatste excursie gaat naar een van de Fietshubs, vlakbij het stadion. Die zijn onderdeel van het programma Heel Utrecht Fietst, waarin verschillende partijen in Utrecht, zoals Sport Utrecht en de Fietsersbond, onder begeleiding van Project O samenwerken aan een programma om fietsen te stimuleren en voor alle Utrechters mogelijk te maken. Ook studenten vanuit het mbo en hbo zijn hierin betrokken, onder meer via de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) Utrecht.

Terug in het sportcollege wordt de opgedane kennis verder uitgewisseld tijdens de afsluitende netwerkborrel die menige enthousiaste nabeschouwing ontlokt.

Alle foto’s en presentaties van het evenement zijn hier te bekijken © Florencia Jadia Photography.

Klik hier voor de aftermovie!