‘Studenten hebben echt een frisse blik’

De komende jaren moet het Central Innovation District (CID) in Den Haag uitgroeien tot een aantrekkelijk internationaal knooppunt. Naast de fysieke opgaven in dit stadsdeel liggen er ook de nodige sociale opgaven. Daarvoor heeft de stad de hulp ingeroepen van studenten. In de Challenge Herontwerp Structuurvisie CID hebben vijftien studenten van verschillende kennisinstellingen en opleidingen meegedacht over de inrichting van het gebied. Lector Katja Rusinovic van de Haagse Hogeschool en Jetse Siebenga, programmamanager Urban Studies aan de Universiteit Leiden vertellen wat dat opleverde.

Dit artikel hoort binnen het overkoepelende model voor verbinding met de samenleving bij het radar Studenten en Externe Verbinding.

Het Central Innovation District (CID) is het economisch hart van Den Haag, gelegen tussen de drie stations Hollands Spoor, Centraal Station en Laan van Nieuw Oost-Indië (NOI). Momenteel werken er in het gebied 90.000 mensen en studeren er ruim 30.000 mensen. De komende twintig jaar moet het CID echt uitgroeien tot aantrekkelijk gebied waar innovatie, security centraal staan naast economische groei, en waar heel Den Haag de vruchten van plukt. Onlangs werd de ontwerp structuurvisie door de gemeenteraad afgekeurd, omdat een aantal punten extra aandacht moeten krijgen. Waaronder een aantal sociale opgaven, die door corona alleen maar groter zijn geworden.

Hoe zorg je met de inrichting van het CID er voor dat deze problemen minder worden? Welke aanpassingen zijn in de huidige structuurvisie noodzakelijk? Hoe kan de gebouwde omgeving juist nu ontmoeting tussen wijkbewoners stimuleren? Studenten vanuit verschillende opleidingen van de Universiteit Leiden, De Haagse Hogeschool en InHolland zijn in de Haagse Corona Challenge aan de slag gegaan met dit soort vragen. Binnenkort presenteren ze de tien aanbevelingen die zij de gemeente hebben meegegeven online op een website.

Beeld uit de Structuurvisie. Foto: Central Innovation District.

Hoe zijn jullie begonnen?

Rusinovic: “De gemeente heeft ons benaderd om mee te kijken hoe we de sociale opgaven in de wijk beter kunnen verbinden aan de fysieke en ruimtelijke opgaven. Hoe verhouden thema’s als eenzaamheid, sociale cohesie, gezonde levensstijl en het voorkomen van ongelijkheid zich tot die fysieke opgaven? Toen de City Deal Kennis Maken langskwam met de Corona Challenge leek het ons mooi om de Structuurvisie van de CID te koppelen aan de anderhalve meter samenleving én de sociale opgaven in het gebied. Gezondheid, ongelijkheid en eenzaamheid zijn bij uitstek vraagstukken die door de coronacrisis urgenter zijn geworden. Het belang van groen om je heen, naar buiten kunnen en een gezonde leefstijl hebben we allemaal ervaren het afgelopen jaar. Eenzaamheid onder jong en oud is juist door corona alleen maar gegroeid. En hoe zorg je ervoor dat bewoners uit minder goede wijken worden betrokken en dat er niet alleen maar een gebied ontstaat dat superaantrekkelijk is voor de hoger opgeleide bewoners? En waarbij een belangrijke bestaande groep wijkbewoners wordt vergeten als het gaat om voorzieningen? Daar wilden we dus met studenten mee aan de slag gaan. Zo is de Challenge ontstaan. Jetse en ik hebben van gedachten gewisseld en via Jetse zijn we in contact gekomen met Hugo Pilate, die het allemaal via online sessies kon vormgeven.”

De Challenge heeft dus helemaal online plaatsgevonden?

Siebenga: “Ja. Voor dit project hebben we gekozen voor het whiteboard platform Miro. We hebben alle studenten uitgenodigd voor vier workshopsessies en hun plannen hebben ze gepresenteerd aan de gemeente in een vijfde bijeenkomst. Als eerste zijn ze aan de slag gegaan met een visie op het CID. Wat moet het zijn? Welke vraagstukken spelen er, en waar wil de gemeente extra naar kijken? De studenten hebben vervolgens in groepjes gewerkt aan personalia rondom de problemen in het gebied. Hoe kan Lia, een jonge vrouw met een visuele beperking, bijvoorbeeld door de stad navigeren en tegelijk zinvolle interacties hebben? Hoe kan de 45-jarige David, net gescheiden, in zijn weekendroutine nieuwe mensen leren kennen en gezond blijven? Hoe bewegen zij zich door Laan van NOI van morgen?”

Jullie hebben het vooral over Laan van NOI in de Challenge?

Siebenga: “Ja we hebben gekozen voor dit concreet afgebakende gebied. Laan van NOI moet een enorme transporthub worden, waar veel mensen in- en uitstromen. Er verrijst straks een groot campusgebouw, het Security Campus. Op Miro hebben de studenten het allemaal uitgetekend hoe de personages hier straks hun dagelijkse routes lopen. Zo hebben ze aanbevelingen kunnen doen voor de inrichting van deze openbare ruimte. Een leuk idee was bijvoorbeeld om te werken met gekleurde lijnen op de grond die je naar de juiste voorzieningen brengen. Als ik naar een park wil moet ik deze kleur volgen, voor een restaurant volg ik een andere kleur. Een van de mooiste reacties vanuit de gemeente bij de presentatie was dan ook dat de plannen voor het CID nu eindelijk ook verbonden zijn aan mensen.”

Katja Rusinovic.

Rusinovic: “Een mooi voorbeeld is dat in drie van de vijf presentaties kinderen in terugkwamen, terwijl in de structuurvisie het woord kind misschien één keer valt. Het gaat juist om de mens als vertrekpunt te nemen voor de inrichting van je gebied. Dat is bijna tegengesteld aan hoe zo’n structuurvisie tot stand komt. Daar gaat het vooral om functionaliteiten en meters en hoe hoog mag je bouwen.

Siebenga: “In de huidige fase van het project is dat menselijke deel nog heel ver weg. Ik vind dan ook dat de studenten er goed in geslaagd zijn om de mensen in het CID alvast een gezicht te geven. Bij de presentatie zag ik dat het wat mensen met de mensen die die bij de dienst stedelijke ontwikkeling werken. Ik hoop dat het verhaal over de mensen nog lang bij ze blijft..”

Wat heeft dit nu opgeleverd?

Siebenga: “Voor de gemeente heeft het dus tien concrete aanbevelingen opgeleverd, die we binnenkort bekendmaken. Voor het onderwijs heeft ook wat opgeleverd. Ik heb gesprekken gehad om ook Miro te gebruiken binnen de universiteit. Er zijn nu een aantal docenten die er mee aan de slag gaan. Ook komt er binnenkort bij ons een training in het gebruik van Miro.”

Gaan jullie vaker zo’n Challenge doen?

Rusinovic: “Ja wat mij betreft wel. Ik kan me voorstellen dat deze manier van samenwerken ook tussen verschillende kennisinstellingen en opleidingen voor herhaling vatbaar is. De vorm van een Challenge is heel aansprekend. Je kan er makkelijk studenten mee werven. Omdat het aanvullend is op een curriculum is het ook makkelijker om het op een bepaalde manier te organiseren. Studenten doen echt mee omdat ze het leuk vinden. Wat ik heel bijzonder vond is dat je met dit project ook de verschillende afdelingen binnen de gemeente Den Haag met elkaar hebben weten te verbinden. Miro is als instrument voor gemeenten dan ook erg interessant. Het gemak waarmee ambtenaren via deze manier in gesprek kwamen met studenten was groot mooi. Ik kan me voorstellen dat je als gemeente dit instrument ook gebruikt om met bewonersgroepen in gesprek te gaan.”

Hebben jullie nog lessen opgedaan die je wilt delen met de City Deal?

Rusinovic: “Ik denk dat de belangrijkste les is hoe we deze Challenge online hebben weergegeven en hoe je op deze manier studenten van verschillende kennisinstellingen en opleidingen samen kunt brengen. Dat kunnen andere steden ook gebruiken. Ook dat de gemeente vanaf het begin zo betrokken was is leuk voor de studenten. Die krijgen het gevoel dat er ook echt iets gebeurt met hun input.”

Jetse Siebenga.

Siebenga: “Ik denk dat onze Challenge ook heeft laten zien dat het onderwerp ook belangrijk is. Met het CID hadden we een project in huis dat enorm tot de verbeelding spreekt. Het heeft een internationale connotatie en is een manier van denken over steden die hip en happening is. Dat is ook belangrijk voor studenten. Wat me echt opviel is dat studenten echt een frisse blik hebben. Het is als een soort sprankeling, als een steen in het water.”

Gekleurde lijnen

Matteo is een tweedejaars student Urban Studies en deed mee aan de ‘Collaborative Urbanism’ challenge. “Het was een geweldige gelegenheid om met gemeenteambtenaren te praten. Ik heb een goed idee gekregen van wat ze denken en willen en hoe herontwikkelingsprojecten in de praktijk werken. Wat me opviel was de complexiteit van zo’n project. Het was ook interessant om in contact te komen met studenten van andere opleidingen.” Een van de ideeën die de groep van Matteo aandroeg, was om gekleurde lijnen op de stoep te creëren die anderstaligen en kinderen naar hun bestemming (een park, sociale dienst) leiden. Dit wordt op luchthavens gebruikt, maar is nog nooit geïmplementeerd in een stedelijke omgeving. Lees het hele interview met Matteo.