Kennis maken en delen: CDKM in het Hart van Groningen

Op 7 juni vond de kennisdelingsdag van het City Deal Kennis Maken (CDKM) netwerk plaats in Forum Groningen, een bruisende plek waar bewoners van alle leeftijden, onderwijs, onderzoek, cultuur en meer samenkomen. Tegen dit toepasselijke decor trapt Carine Bloemhof, locoburgemeester en wethouder van de gemeente Groningen, de dag af. Terwijl de zon doorbreekt en buiten de laatste regendruppels doet verdampen, heet zij aanwezigen uit de 20 CDKM-steden van harte welkom in haar stad voor deze dag waarop kennis maken en kennis delen centraal staan. Als best practice licht zij toe hoe het Akkoord van Groningen verschillende lagen overheden, zorg, onderwijs en binnenkort ook het bedrijfsleven samenbrengt. In 2025 wordt het twintigjarig bestaan gevierd van dit inspirerende voorbeeld van sector overstijgende en meerlaagse kennisdeling. Als Groningse invulling van de City Deal Kennis Maken sluit WIJS hier naadloos op aan, net als het Masterplan Campussen dat de komende jaren als onderdeel van Nij Begun wordt uitgerold in de regio. De aanwezigen in de zaal verkennen na het warme welkomstwoord van de wethouder dit rijke kennisecosysteem aan de hand van dagvoorzitter Gijs Nillessen en drie panels.

 1^e panel: Ateliers

Michèle Garnier (Dean SASS, Hanze Hogeschool)
Els Jansen (Projectleider en docent WIJS, Alfa College)
Marjon Veenstra (Projectleider en docent WIJS, Hanze Hogeschool)
Dilara Soeter (Student WIJS, student Social Work, Noorderpoort) atelier midden Groningen

Tijdens het eerste panelgesprek maken we kennis met de studentenateliers in de stad Groningen. Hier werken studenten onder begeleiding van studentcoaches aan diverse (collectieve) vraagstukken die in wijken spelen. “Worden vraagstukken dan meteen opgelost?” vraagt Gijs aan het panel. Ieder half jaar werkt een groep studenten aan diverse problemen en uitdagingen, waarna de volgende groep studenten voortbouwt op de resultaten van de vorige groep. De opgaven zijn van dien aard dat ze niet binnen een semester opgelost kunnen worden, maar dankzij het estafetteleren ontwikkelt de wijk zich verder en werken studenten doorlopend in een uitdagende leeromgeving aan echte opgaven. Zo leren zij samen te werken met bewoners, met studenten van andere opleidingen en onderwijsinstellingen en met maatschappelijke organisaties, gemeenten en het bedrijfsleven. Kortom, een win-win situatie waarbij verbinding het sleutelwoord is.

2^e panel: Studentensteunpunten

Rik van Niejenhuis (Wethouder, Gemeente Groningen)
Mirjam Kuin (Bestuurder, Wij Groningen)
Caten Tat (Coördinator, Studentensteunpunt WIJS)
Marwa Refai (Student WIJS, Intercultureel begeleider, Alfa College)

Het tweede panelgesprek wordt geopend met de vraag: “Wat is WIJS eigenlijk?” WIJS is een initiatief van de partners van het Akkoord van Groningen en verbindt studenten met de samenleving. Studenten komen in aanraking met diverse culturen en omgevingen in hun stad. “Het is een laagdrempelige vorm om ontmoeting te faciliteren”, licht wethouder Rik van Niejenhuis toe. De studentensteunpunten van WIJS zijn toegankelijke plekken in de stad waar alle inwoners van Groningen naar toe kunnen als zij vragen hebben, ideeën hebben voor de wijk of ondersteuning nodig hebben. De studenten kunnen hun expertise hier inzetten. Zo doen ze werkervaring op, maar vooral ook levenservaring.

‘’Dit zijn mooie ontwikkelingen, maar hoe staat het er nu voor?’’ vraagt de dagvoorzitter aan de wethouder. ‘’Het gaat heel goed, maar het kan altijd nog beter’’ is zijn antwoord. “Wat er nu staat is al een hele mijlpaal, maar er is altijd ruimte voor verbetering en daar gaan we de komende tijd verder mee aan de slag.”

3e panel: Onderzoeksprojecten

Berni Thomassen (Bewoner van de Schildersbuurt)
Cato Bootsma (Student Communicatie en Informatiewetenschappen, RUG)
Vincent Hazelhoff (Projectleider City Deal Kennis Maken, Wetenschapswinkel)

Tijdens het laatste panel wordt een best practice gedeeld uit de Schildersbuurt in Groningen. In deze wijk woont Berni Thomassen. Hij en zijn medebuurtbewoners ervoeren veel overlast toen studenten in hun wijk kwamen wonen. Door middel van onderzoek, georganiseerd door de Wetenschapswinkel en uitgevoerd door studenten, zijn er leefregels opgesteld voor de wijk, onder de treffende titel Ssst. Berni geeft aan inmiddels een goede band te hebben opgebouwd met de meeste studenten. Velen daarvan spreekt hij wekelijks, dit heeft hem zelfs de eretitel ‘burgervader van de Schilderswijk’ opgeleverd. De dialoog is nu de basis voor communicatie tussen bewoners en studenten. Zodra er toch veel overlast wordt ervaren, worden andere eenheden ingeschakeld. “Maar dat komt bijna niet meer voor”, aldus Berni.

“Een mooi resultaat”, geeft Vincent Hazelhoff aan “en een voorbeeld van een bewonersvraagstuk dat bij de Wetenschapswinkel wordt neergelegd, waarna er (studenten)onderzoek wordt gedaan.” Goed voor de bewoners, goed voor de maatschappij en vooral ook waardevol voor studenten, vertelt Cato Bootsma. Zij geeft aan dat ze veel geleerd heeft van het onderzoek en dezelfde werkwijze heeft kunnen toepassen in haar eigen studie. Het opstellen van vragenlijsten en zorgvuldig bevragen van bewoners geeft ze als concreet voorbeeld. “Wederom een win-win situatie waarbij een vraagstuk vanuit de wijk is opgelost en studenten kunnen werken aan eigen ontwikkeling” concludeert de dagvoorzitter. “En het is ook belangrijk dat het studiepunten oplevert”, voegt Cato toe.

Na de opening is het tijd voor twee rondes van 4 deelsessies en workshops. Hieronder een greep uit het programma. Voor meer informatie over de overige sessies, zie alle slides hieronder en de omschrijvingen op deze pagina.

Deelsessie 1: Studentensteunpunten

Bewoners van de stad Groningen zitten soms met grote of kleine vragen waar ze zelf niet direct een antwoord op weten. Voor die vragen staat WIJS voor hen klaar. Op maandag tot en met donderdag kunnen ze terecht bij een van de steunpunten van WIJS. Dit zijn locaties waar studenten van verschillende opleidingen zich inzetten om bewoners ondersteuning te bieden bij uiteenlopende vraagstukken. Zo zetten meer dan 70 studenten (mbo, hbo en wo) zich wekelijks in om bewoners met o.a. financiële, juridische, digitale of ondernemersvragen uit de brand te helpen. Op deze steunpunten geeft WIJS studenten in Groningen de kans om van betekenis te zijn voor de stad en zich tegelijk te ontwikkelen als professional door het inzetten van hun kennis en expertise. De input van bewoners is daarbij onmisbaar! Hoe werkt dat precies? En waar lopen we tegenaan?

Tijdens deze lichten Guillaume Maat (Coördinator Steunpunten) en Karst Dekkema (Projectmedewerker WIJS) toe hoe de studentensteunpunten zijn ingericht en hoe samenleving en onderwijs samenkomen bij de inrichting van deze Steunpunten.

Deelsessie 2: Meet-o-Theek, de bibliotheek voor meetinstrumenten

Een bibliotheek vol meetinstrumenten en actieve bewoners die willen bijdragen aan wetenschap. In deze deelsessie staan Groningse voorbeelden van burgenwetenschap centraal. Duidelijk is dat een aantal deelnemers naar deze sessie is gekomen met een missie. Zo sluit een van hen aan namens Team handhaving omdat zij veel te maken heeft met overlast van jongeren en daar meer over wil weten en handvatten wil krijgen om daar mee om te kunnen gaan. De decibelmeter lijkt hier een handige eerste stap.

Niels Alberts is coördinator van de Bètawetenschapswinkel van de RUG. Hij noteert de associaties die deelnemers hebben bij het woord ‘burgerwetenschap’. Een tegenstelling die direct naar voren komt is data versus kennisdeling. Wat is het verschil tussen deze twee? En wanneer is iets burgerwetenschap en wanneer niet? De gedeelde boodschap is dat burgerwetenschap veel meer is dan alleen data verzamelen. Burgers kunnen op elk moment betrokken zijn en zo actief bijdragen aan het verbinden van wetenschap en samenleving.

In zijn presentatie licht Niels toe dat dit precies is wat CurioUs beoogt. Deze samenwerking tussen Science Linx van de RUG, de Aletta Jacobs School of Public Health en Forum Groningen betrekt nieuwsgierige noordelingen bij onderzoek en wetenschap. Bijvoorbeeld via de nationale wormentelling of een onderzoeksproject waarbij burgers hittestressmeters gebruiken. In de Meet-o-Theek zijn onder andere vleermuisdetectoren, fijnstofmeters en CO2-meters te vinden. Aan het eind van de sessie steken de deelnemers de handen uit de mouwen en bodemmeters in de grond om de grondkwaliteit van de aanwezige planten te analyseren.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 3: Strategische Kennisallianties

Het Akkoord van Groningen stimuleert onderwijs, onderzoek en innovatie als essentiële motoren van de kenniseconomie die bijdraagt aan het vinden van oplossingen maatschappelijke opgaven. De samenwerking tussen onderzoekers, beleidsmakers, studenten, docenten en bestuurders floreert, maar is niet altijd eenvoudig. Strategische afstemming tussen kennisinstellingen en lokaal bestuur is cruciaal om de aanwezige kennis optimaal en duurzaam te benutten. In Amsterdam is een vergelijkbare samenwerking gaande binnen het nationaal programma Samen Nieuw-West, een van de twintig wijkaanpakken die vallen onder het National Programma Leefbaarheid en Veiligheid. De Amsterdamse kennisinstellingen hebben kun krachten gebundeld in een kenniscoalitie die hier aan “Werkend Leren,” waarbij studenten, docenten en onderzoekers zich verbinden aan vijf maatschappelijke opgaven.

Bert Oosterkamp (Beleidsadviseur UMCG), Eva Dekker (Senior bestuurssecretaris Noorderpoort), Nadia Amraoui (Adviseur Akkoord van Groningen) en Rob Andeweg (Programmamanager HvA in de Stad) leiden de sessie in en gaan vervolgens met de zaal in gesprek. Daarbij komt onder andere naar voren dat bij deze complexe samenwerkingen klassieke rolopvattingen vaak verschuiven. Er wordt een pleidooi gehouden voor een bottom up aanpak, gestuurd vanuit de samenleving en niet vanuit bestuurlijke of ambtelijke ambities. Gemeente en kennisinstellingen kunnen derhalve soms beter anderen de leiding laten nemen om draagvlak en doelgerichtheid te bevorderen.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 4: Stadslabs & Hybride Leeromgevingen

In de twintig steden van het City Deal Kennis Maken netwerk zijn diverse leeromgevingen te vinden. Soms fysiek aanwezig in de wijk, zoals buurtcampussen en stadslabs, soms in gemengde vorm. Welke methodieken kunnen worden gebruikt bij het samenbrengen van maatschappij en kennisinstellingen, van bewoners en studenten? Diverse voorbeelden en werkwijzen worden in deze workshop gedeeld. Allereerst door Marcel Kesselring, programmamanager bij het bruisende Urban Living Lab Breda dat in de loop der jaren gegroeid is van experimenteren en leren samenwerken richting een duurzame strategische alliantie tussen onderwijsinstellingen, gemeente Breda en aanpalende stadsbrede programma’s. Bij het delen van zijn ervaringen, verwijst hij onder meer naar het belang van mensen werk. Zij zijn het die de meters maken en die directe communicatielijnen hebben richting bewoners, partners en bestuurders. Het hebben van een centrale en inspirerende ontmoetingsplek is daarmee van essentieel belang.

Voortbouwend op de Bredase voorbeelden vertelt Barbara Winkelhuyzen, Projectleider en Kennismakelaar CDKM bij Fontys, hoe in Eindhoven en Tilburg in meer dan 130 Hybride Leeromgevingen (HLO’s) onderwijs, onderzoek en leren in de praktijk samenkomen. Ook hier gaat het in de regel om fysieke ontmoetingsplekken buiten de onderwijsinstellingen en ook hier hangt de samenwerking vaak op het verbindingswerk van personen. Aan het eind van de sessie wordt de nadrukkelijke oproep gedaan elkaar als CDKM-netwerk te blijven vinden om samen de verdieping te zoeken en kennis te delen.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 5: Wederkerig leren in de Waaier

Wijkinzet Jongeren en Studenten (WIJS) draait sinds 2024 drie Ateliers, ‘multilevel’ onderwijsprogramma’s in wijkcentra in Groningen en Hoogezand. In deze Ateliers gaan studenten uit het mbo, hbo en wo gezamenlijk met een vraagstuk uit de wijk aan de slag. Vincent Hazelhoff,  Projectleider CDKM Groningen, deelt aan het begin van de sessie waaiers uit aan de aanwezige deelnemers voor een alternatieve versie van ‘petje op, petje af’. Na enkele vragen wordt bevestigd dat de onderwijspraktijk er nog vaak verticaler uitziet dan gewenst.

Vervolgens wordt toegelicht hoe WIJS concreet invulling geeft aan de ‘waaiergedachte’. Als kern van de samenwerking worden de waarden ‘wijkgericht, gelijkwaardig en wederkerig’ gebruikt. De aanpak is verankerd in het onderwijs van alle partnerinstellingen en studenten worden begeleid door docenten die een coachende rol hebben. Tabatha Ros vertelt hoe zij vanuit haar rol als studentassistent aan de RUG haar onderzoek naar Boundary Crossing theorieën koppelt aan deze aanpak. WIJS levert veel op voor de betrokken studenten, docenten, bewoners en partners.  Om écht het ei van Columbus te kunnen zijn, wordt doorlopend gewerkt aan het beter op elkaar laten aansluiten van roosters, het tijdsefficiënter maken van de docentbelgeleiding en het coherent samenbrengen van verschillende onderwijsvormen.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 6: De wetenschapswinkelmethode

Tijdens deze sessie wordt toegelicht wat een Wetenschapswinkel is en hoe je de wetenschapswinkelmethode kunt toepassen.

De aanwezigen nemen met Yorick Karseboom, voorzitter wetenschapeswinkels van de RUG, een duik in de geschiedenis en belanden in de jaren ’70 waarin de klassieke kerntaken van de universiteit als instelling voor onderwijs en onderzoek worden aangevuld met een maatschappelijke taak. De kennis die universiteiten produceren, kan nu ook rechtstreeks ingezet worden voor een beter Nederland en een betere wereld.

In deze context komen de wetenschapswinkels op. Deze bieden onafhankelijke en participatieve onderzoekssteun in reactie op vragen uit de samenleving, mits deze aan een aantal (wetenschappelijke en niet-commerciële) voorwaarden voldoen. Vragen worden niet alleen beantwoord, maar kunnen ook gekoppeld worden aan vervolgprojecten of aan vakken op faculteiten.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 7: Werken in netwerkorganisaties

WIJS bestaat daardoor uit meerdere partijen uit de samenleving en het onderwijs die hun krachten bundelen om zo domein overstijgend samen te werken. Dit wordt ook wel een netwerkorganisatie genoemd. Dit klinkt mooi, maar hoe doe je dat nu echt? Want deelname aan een netwerkorganisatie als WIJS betekent dat je automatisch werkt aan de doelen en belangen van andere betrokkenen. Deze vragen staan centraal in een interactieve sessie waarin deelnemers in spelvorm aan de slag gaan. Het doel daarbij is om tot een gezamenlijk besluit te komen over een specifiek vraagstuk. In ronde één deelt niemand zijn/haar rol met de groep en in ronde twee deelt iedereendeze juist wel met elkaar.

Tijdens het spel komt goed naar voren hoe belangrijk transparantie is. Er is een collectief belang, maar er zijn uiteraard ook individuele belangen en ambities. De verschillen in groepsdynamiek tussen ronde één en twee zijn frappant. Pas zodra ieder de eigen rol deelt, blijkt het mogelijk te zijn de gezamenlijke missie boven aan de agenda te plaatsen en tegelijkertijd tot een besluit te komen, rekening houdend met ieders rol. Sessieleiders Pascal de Jong, Projectmanager Gemeente Groningen en Anne Kraanen, Projectleider Wij Groningen, delen hoe dit vertaald kan worden naar je dagelijkse organisatie en samenwerking.

Klik hier voor de presentatie.

Deelsessie 8: Masterplan Campussen – Vitaliteitscampus

Onze leefomgeving wordt steeds sneller en ingewikkelder. Tegelijkertijd stijgt onze levensverwachting en hebben we andere, soms zelfs nieuwe vaardigheden en levenshoudingen nodig om actief te blijven meedoen. De Vitaliteitscampus draagt bij aan de kwaliteit van leven in onze samenleving en loopt voorop in de realisatie van een vitale regio. Binnen de Vitaliteitscampus werken overheden, bedrijfsleven en onderwijs samen met elkaar aan vitaliteitsvraagstukken in Groningen en Drenthe. Het is daarmee één van de aangewezen locaties voor ontwikkeling tijdens de pilotfase van het Masterplan Campussen, aldus Ineke Yska, Directeur Innovatie & Strategie Alfa-college en Jasper van Buiten, Programmamanager Vitaliteitscampus Alfa-college.

Het doel van de Vitaliteitscampus is het realiseren van wendbaar en toekomstbestendig mbo-onderwijs dat breed opgeleide professionals aflevert of bijschoolt. Dit om nóg beter aan te sluiten bij de vragen uit de praktijk en de behoefte en vraagstukken vanuit de samenleving. Tijdens deze sessie wordt ingegaan op de totstandkoming en ambities van de Vitaliteitscampus en op de bijzonder wijze waarop de partners daarbij samenwerken.

Klik hier voor de presentatie.

MDT

Gedurende de dag kunnen de bezoekers ook uitgebreid kennismaken met de bevlogen collega’s van Maatschappelijke Diensttijd (MDT) en MDT-Missie.

Afsluiting

Tijdens een vlotte plenaire terugblik op de deelsessies met de dagvoorzitter, noemen de aanwezigen diverse opbrengsten van de dag. Met gevulde adresboekjes en geïnspireerd door de voorbeelden uit Groningen en de andere CDKM-steden strekken zij de benen tijdens twee excursies. De eerste daarvan biedt een kijkje in de keuken bij CrossWise, een omvangrijk en langjarig samenwerkingsprogramma in Noord-Nederland tussen vier noordelijke onderwijsinstellingen (Alfa-college, Noorderpoort, NHL Stenden Hogeschool en Hanze Groningen), SPOT en de gemeente Groningen. De aansluiting van onderwijs op de praktijk staat centraal bij het opleiden van jonge talenten van uiteenlopende beroepsopleidingen tot professionals in de podium- en evenementenbranche. De tweede excursie is een stadswandeling waarbij die deelnemers hoogtepunten maar ook onverwachte kanten van dynamisch Groningen laat zien.

Terug in het Forum wordt de opgedane kennis verder uitgewisseld tijdens de afsluitende netwerkborrel die menige enthousiaste nabeschouwing ontlokt.

Alle foto’s en presentaties van het evenement zijn hier te bekijken © Florencia Jadia Photography.