Wat kunnen gemeenten doen om buurtinitiatieven waar mensen samen koken en eten te ondersteunen? En hoe kunnen gemeenten deze initiatieven gebruiken als vliegwiel om het gezamenlijk eten van gezond en lokaal voedsel te stimuleren? Stichting Ulebelt onderzocht het in opdracht van de City Deal.

In Nederland moet maar liefst 14 procent rondkomen van een laag inkomen. Gezond eten is dan vaak moeilijk. Daarnaast leven veel mensen alleen, die niet voor zichzelf willen of kunnen koken en eten. In heel Nederland zijn lokale voedselinitiatieven die met tal van vrijwilligers hun stads-, dorp- of wijkgenoten helpen aan een gezamenlijke, gezonde en duurzame maaltijd.

In de buurtrestaurants die Ulebelt onderzocht, kunnen bewoners vaak tegen kostprijs aanschuiven voor een warme, zelf gekookte en vaak gezonde maaltijd. Deze restaurants zijn laagdrempelig, dichtbij en goedkoop. Ze hebben de potentie om gezondheidsachterstanden terug te dringen, ontmoetingen te faciliteren en een sociaal netwerk te versterken. Bovendien kunnen buurtrestaurants als vliegwiel worden ingezet om het eten van vers en lokaal voedsel te bevorderen.

Impact vergroten
Veel buurtinitiatieven zouden graag hun impact willen vergroten. Sommigen willen graag meer mensen aan tafel, anderen geven aan de diversiteit aan deelnemers te willen uitbreiden: meer mensen met een migratie-achtergrond of meer niet-kwetsbare mensen aan tafel hebben, zodat het concept meer genormaliseerd wordt. Ook benoemen buurtrestaurants vaak dat ze graag meer met lokaal geproduceerd voedsel willen koken.

Gemeenten willen buurtinitiatieven vaak ondersteunen. Dat is vaak ook hard nodig, want om een betaalbare, gezonde maaltijd te bieden is geld, huisvesting en een stabiele organisatie nodig. Ulebelt adviseert gemeenten o.a. om bestaande buurtrestaurants in beeld te brengen en onder de aandacht te brengen van wijkbewoners. Ook adviseert het om te onderzoeken wat elk buurtrestaurant nodig heeft om te overleven en te groeien.

Lees het onderzoek

Er zijn zoveel smartcity-onderzoeken dat je soms de bomen door het bos niet meer ziet. En daarom brengen we op 23 mei 2024 in Utrecht alle bomen bij elkaar. Wil je weten welke innovatieve smartcity-onderzoeken er zijn die bijdragen aan een leefbare en slimme en sociale stad? Dan mag je de Slimme Stad Parade op 23 mei in het provinciehuis van Utrecht niet missen!

Tijdens dit unieke evenement krijg je de kans om kennis te maken met smartcity-onderzoeken in Nederland en Vlaanderen. Ontdek welke slimme wetenschappelijke onderzoeken er zijn voor het sociaal domein en hoe we de verstedelijkingsopgaven van de toekomst kunnen oppakken. En leer wat digitalisering en technologisering betekent voor de maatschappelijke opgaven van vandaag.

Dus, wil je weten welke smartcity-onderzoeken er zijn die bijdragen aan een betere wereld? Wil je het hele bos kunnen overzien? Kom dan naar de Slimme Stad Parade op 23 mei in het provinciehuis van Utrecht en laat je inspireren!

Meld je hier aan als deelnemer aan het evenement.

Bekijk hier het uitgebreide programma (wijzigingen voorbehouden). 

Programma (wijzigingen voorbehouden): 

11:00 Welkom en Opening door Jan-Willem Wesselink (Future City Foundation) en de Provincie Utrecht

(11.45 – 12.30 Verdieping met in dit blok het thema data-onderzoek)

11:45 Citizen Science projecten in de provincie Utrecht
De provincie Utrecht is koploper als het gaat om citizen science projecten, zoals Snuffelfiets, Telraam en Pientere Tuinen. In het onderzoek combineren we
de ervaringen uit deze projecten tot een integrale aanpak.

12:00 Dit was de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’
Na 5 jaar wordt de City Deal in 2024 afgerond. Wat zijn de resultaten en hoe worden die geborgd in het DMI-ecosysteem?

12:15 Fijnstofonderzoek met scholieren op de snuffelfiets
GLOBE Nederland zet projecten op, zodat leerlingen van middelbare scholen door heel Nederland meten aan hun leefomgeving. Zo maken ze bijvoorbeeld gebruik van de snuffelfiets om de fijnstof in kaart te brengen. In de provincie Utrecht doen al 22 scholen mee. We werken bij dit project samen met het RIVM en verschillende gemeentes en provincies, waaronder de provincie Utrecht.

12:30 netwerklunch

13.30 Lezing door Antoine Heideveld
Met ruim 10 jaar ervaring bij het Groene Brein weet Antoine Heideveld ondertussen wel hoe je wetenschap en onderzoek kan toepassen in je organisatie. Die inzichten deelt hij met ons.

(14.00 – 14.45 Verdieping met in dit blok het thema stakeholderparticipatie)

14:00 Digitale veiligheid van smart city-systemen
Hoe digitaal veilig zijn gemeentelijke smart city toepassingen en welke concrete oplossingen en oplossingsrichtingen dragen bij aan het verbeteren van de digitale veiligheid van deze toepassingen?

14.15 AI Compass: Adaptive Intelligence in Crowd Crisis Management through Al Human Coordination and Ethical Practice
De combinatie van complexiteit, tijdsdruk en morele beslissingen is een flinke uitdaging in crisissituaties. Ai heeft een enorm potentieel om beslissingen bij crowd crises te ondersteunen. Het AI-COMPASS consortium, onder leiding van TU Delft, ontwikkelt real-time ondersteuningssystemen die rekening houden met context, gedrag en waarden.

14.30 Moral Smart City
We bouwen in dit onderzoek aan een genuanceerde strategie om een breed debat te voeren over Slimme Stedelijke ontwikkelingen en inclusieve besluitvorming te bevorderen. Dit doen we door stedelijke ethische commissies, burgerparticipatie,lokale bestuursorganen en mediaorganisaties uit zeven Nederlandse steden aan elkaar te koppelen. We focussen hierbij op journalisten in –met name lokale – media willen graag de rol van ‘vierde macht’ vervullen rondom techno-ethische thema’s, maar vooralsnog ontbreekt het hen aan handvatten om dit op een meer verdiepende publieksgerichte manier te doen.

14.45 Pauze

(15.00 – 15.45 Verdieping met in dit blok het thema ethiek en burgerschap)

15:00 GROUNDED in de Kien: Stadscampus Deventer
De SPRONG-groep GROUNDED van lectoren van Saxion en De Haagse Hogeschool richt zich op het samengestelde, elkaar versterkende, inzicht van boven- én ondergrond. Van wonen en werken én de grond daaronder die we gebruiken voor landbouw, kabelwerk en opslag (legaal en illegaal). Informatie die antwoorden geeft op urgente vraagstukken voor steden en dorpen, ons omgaan met het klimaat en de ruimte voor duurzame energie, natuur en recreatie.

15.15 Monitoringsprogramma Cartesius
Het monitoren van de effecten van interventies in de leefomgeving (fysiek, sociaal en zorg) op de gezondheid en het welzijn van bewoners in Cartesius, een gebied waar ontzettend veel belangrijke thema’s samenkomen (beweging, voeding, duurzaamheid, sociale cohesie etc.), maar ook waar veel verschillende partijen en expertises samenkomen op het gebied een gezonde leefomgeving. En waar de effecten van interventies en ontwerpkeuzes uitgebreid gemonitord gaan worden, als opzet voor een landelijk monitoringsprogramma.

15.30 Digital Society and the Quality of Urban Space
In het project Digital Society and the Quality of Urban Space staat de vraag centraal welk digitalisering heeft op de kwaliteit van leven in steden? Hoe beïnvloedt digitalisering gebruik en inrichting van stedelijke ruimte? Welke impact heeft digitalisering op publieke waarden in de stad? Hoe verschillen publieke digitale diensten daarin van commerciële? Wat is de rol en betekenis van bewoners en lokale overheden? Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen voor de toekomst?

15.45 Pauze

(16.00 – 16.45 Verdieping met in dit blok het thema onderzoek in de stad)

16:00 Manifest digitale overheid
Wij zien dat digitalisering en technologisering onze samenleving fundamenteel veranderen. En dat dit zijn weerslag heeft op het Huis van Thorbecke. Deze
verandering is zo fundamenteel dat de overheid moet en zal veranderen. Niet vandaag of morgen, maar we denken we in 2050 een fundamenteel andere vorm overheid hebben. We willen graag de kansen benutten die deze verandering biedt, maar ook de bedreigingen die het met zich meebrengt het hoofd bieden. Maar het belangrijkste: we willen dat graag doen met behoud van we waardevol vinden: de democratische rechtstaat.

16.15 Emeralds: Extreme-scale Urban Mobility Data Analytics as a Service
Steden beschikken vaak over veel gegevensbronnen over verkeersopstoppingen. De verwerking, analyse en het gebruik (bijv. voor context-afhankelijke
voorspelling) wordt echter belemmerd door het gebrek aan toepasbare methoden en extreme dataverwerkingstools. EMERALDS zal deze uitdaging aangaan.

16.30 LIVE
leefomgeving vooraf zichtbaar te maken in een 3D omgeving, kan de impact op de leefbaarheid, waterhuishouding, biodiversiteit en zelfs woongeluk in beeld worden gebracht. Een slimme tool om afgewogen de juiste beslissingen te nemen en elke vierkante meter optimaal te benutten.

16.45 Borrel

Bekijk hier het uitgebreide programma (wijzigingen voorbehouden).

Meld je hier aan als deelnemer aan het evenement.

Lees hier meer info over hoe je je onderzoek kan aanmelden.

______________________________________________________________

Datum & tijd: 23 mei 2024, 10.00 – 17.00 uur (inloop 10.00- 11.00 uur).

Locatie: Provinciehuis Utrecht

Kosten: Deelname aan de Slimme Stad parade is gratis

NIEUWS – 02 FEBRUARI 2024 – WEBREDACTIE

Een flinke uitdaging in crisissituaties is de combinatie van complexiteit, tijdsdruk en morele beslissingen. AI heeft een enorm potentieel om beslissingen bij crowd crises te ondersteunen, maar het toenemende gebruik van AI heeft tot een debat over juridische en ethische kwesties geleid. Het AI-COMPASS consortium, onder leiding van TU Delft, ontwikkelt real-time ondersteuningssystemen die rekening houden met context, gedrag en waarden. Dit project wordt gefinancierd door het programma Collaboration between Humans and (semi-)Autonomous systems van NWO.

In onze groeiende steden neemt ook het risico toe op crowd crises. Crowd crises brengen de maatschappelijke veiligheid in gevaar en veroorzaken enorme economische en maatschappelijke schade. Via twee pilots in Den Haag en Rotterdam ontwikkelen we oplossingen voor verschillende evenementen zoals demonstraties of drukke stranddagen.

Openbare veiligheid verbeteren

Het voorspellen van drukte en de daarmee samenhangende risico’s is een grote wetenschappelijke en maatschappelijke uitdaging. ‘Dit is precies waar het project een uitkomst kan bieden. We combineren onze expertises in de dynamica van mensenmassa’s, geavanceerde sensortechnologie en AI. De ontwikkeling van innovatieve digitale tools om de veiligheid van mensen te optimaliseren staat hierin centraal. De tools zullen de planning en het beheer van een breed scala aan geplande én ongeplande gebeurtenissen ondersteunen, waarbij privacy wordt gewaarborgd en bias wordt vermeden’, zegt TU delft professor Serge Hoogendoorn.

Professor Tina Comes van TU Delft: ‘Crisissen veranderen menselijk gedrag, besluitvorming – en ook de manier waarop mensen samenwerken met AI. Ik ben enthousiast dat we in dit project een stap vooruit zetten om de openbare veiligheid te verbeteren met echt op de mens gerichte AI. Ik kijk ernaar uit om samen te werken met een geweldig consortium van toegewijde belanghebbenden en partners.’

Het consortium

Partners in het AI-COMPASS project zijn: TU Delft, Rijksuniversiteit Groningen, Politie Nederland, Multi Intelligence Center, Gemeente Rotterdam, Gemeente Den Haag, Gemeente Delft, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Argaleo, ELBA\REC, WE LABS, Safesight, Connekt, NS Stations, ProRail, Provincie Zuid-Holland, Gemeente Dordrecht, Gemeente Sittard-Geleen, Stadion Feijenoord, Bureau Binnenstad Den Haag, HTM Personenvervoer, Future City Foundation, NEN, RET, Capgemini. Zij ontvangen 1,7 miljoen euro in totaal voor de komende vijf jaar van het NWO programma Collaboration between Humans and (semi-)Autonomous systems.

Dit project is een vervolg op het traject rondom de ‘Crowd Safety manager’, die binnen de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ is ontwikkeld.

We kijken terug op een bijzonder en feestelijk jaar voor onze City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’. Een jaar dat begon met de tweede fase van de City Deal In januari verlengden we de City Deal met 62 partners. Een jaar ook waarin de NGF-aanvraag voor het DMI-ecoysteem werd toegekend en waarmee de borging van onze werkzaamheden kan beginnen. Daar zijn we erg trots op. Maar ook een jaar waar in we leuke nieuwe dingen deden. We organiseerden een Parade, een Top-dag en een dansfeest.

Lees daarover meer in ons jaarverslag.

Door dat dansfeest moest ik terugdenken aan een al wat ouder filmpje op internet over het belang van de first follower. Het staat hier: https://youtu.be/fW8amMCVAJQ?si=1FwQ59zV6rK6q9b9. In het filmpje legt slow thinker Derk Sivers uit dat het niet gaat om de pionier, maar om de eerste volgers. Ik denk dat we dat allemaal herkennen. Het is best leuk om voor de troepen uit te lopen, maar het is eenzaam en zinloos als er niemand meedoet.

De City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ begon in 2018 met een stuk of 10 first followers die besloten een boek te maken. Na het boek kwam de City Deal en zo ontstond een incrowd van 62 partners die in januari de City Deal opnieuw tekenden. Uit die incrowd is een beweging ontstaan. En die heet het DMI-ecosysteem. In die beweging komen veel  andere incrowds samen. Een brede rivier heeft vele bronnen en wij zijn er trots op dat we een van die bronnen zijn.

Daarmee breekt de volgende fase aan. De slimme stad is niet langer een idee, maar een vakgebied. Binnen het DMI-ecosysteem vinden we onze vakgenoten. 2024 benutten wij om te borgen wat we de afgelopen jaren hebben bedacht en geleerd. Maar ook om nieuwe dansjes te beginnen. Want we blijven dansen. En we hopen dat jullie mee blijven dansen.

Jan-Willem Wesselink, programmamanager

De overheid moet burgers beschermen tegen een ongezonde leefomgeving – tegen bijvoorbeeld luchtverontreiniging en geluidsoverlast, maar ook tegen een ongezonde voedselomgeving. Maar hoe bepaal je hoe gezond of ongezond de voedselomgeving in een bepaald gebied is, zodat deze, net als de luchtkwaliteit, gereguleerd kan worden?

Een interdisciplinair team van juristen en gezondheids- en voedingswetenschappers, geleid door de UvA en Amsterdam UMC, is er voor het eerst in geslaagd om de voedselomgeving uit te drukken als een omgevingswaarde. De onderzoekers onderzochten een meetinstrument waarmee buurten en straten op een betrouwbare manier een ‘voedselomgevingsscore’ krijgen. De uitkomsten van het onderzoek bieden handvatten om de voedselomgeving in de toekomst te kunnen reguleren. Dit onderzoek is in opdracht van de gemeente Amsterdam en in samenwerking met de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving.

Een gezonde voedselomgeving is belangrijk in de strijd tegen ernstige aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. ‘Nederland krijgt steeds meer de vorm van een ‘voedselmoeras’. Bijna altijd en overal is een overvloed aan ongezond eten en drinken beschikbaar’, aldus hoogleraar Gezondheidsrecht en -beleid Anniek de Ruijter.

‘In ons onderzoek uit 2020 concludeerden we al dat de Nederlandse overheid, op grond van Europese en nationale regelgeving, de verplichting heeft om zijn inwoners te beschermen tegen een ongezonde leefomgeving, en dus ook tegen een ongezonde voedselomgeving. Als de keuze voor gezond voedsel beperkt is, moeten overheden – volgens het voorzorgsbeginsel – actieve maatregelen nemen. Maar de maatregelen die tot nu toe worden genomen om een gezondere voedselomgeving te realiseren, zoals ambities in het preventieakkoord, hebben een vrijblijvend karakter.’

Meten is weten
In de nieuwe studie, die een vervolg is op het eerdere onderzoek, is het team op zoek gegaan naar de ruimtelijke, juridische aanknopingspunten om de voedselomgeving te kunnen reguleren. Onderzoekers Coosje Dijkstra en Wilma Waterlander van de afdeling Public & Occupational Health van Amsterdam UMC zijn eerst gaan kijken hoe gemeten kan worden hoe gezond de voedselomgeving is. In samenhang deden De Ruijter en Bastiaan Wallage onderzoek naar de juridische voorwaarden waaraan moet worden voldaan voor deze metingen. Deze samenwerking leidde uiteindelijk tot de ontwikkeling van een meetinstrument met een afwegingskader (figuur 1).

Amsterdamse winkelstraat
Aan de basis van het meetinstrument staat een eerder ontwikkelde voedselomgevingsscore op basis van een zogenoemde Delphi-studie met experts. De onderzoekers testten de betrouwbaarheid hiervan door in een winkelstraat in Amsterdam het totale voedselaanbod te inventariseren. Aan de hand van de Schijf van Vijf-criteria van het Voedingscentrum bepaalden ze in hoeverre producten, en vervolgens het hele assortiment van een voedselaanbieder, gezond waren. De resultaten lieten zien dat 77% van het totale voedselaanbod in de straat niet binnen de Schijf van Vijf viel. Vervolgens hebben de onderzoekers de totale voedselomgevingsscore voor de winkelstraat berekend door de voedselomgevingsscore van alle individuele voedselaanbieders bij elkaar op te tellen. De totale score voor de winkelstraat was negatief (-77). ‘Dat betekent dat de voedselomgeving een negatieve invloed heeft op de voedingskeuzes en mogelijk op de gezondheid van inwoners’, aldus Dijkstra  . ‘De score geeft ook aan dat ongezonde voedselaanbieders het gebied domineren.’

Toelaten nieuwe winkels
Doordat de onderzoekers de voedselomgeving op gebiedsniveau kwantitatief inzichtelijk hebben weten te maken, wordt het mogelijk een passende omgevingswaarde vast te stellen. Deze waarde kan als basis dienen voor een afwegingskader waarmee gemeenten de voedselomgeving kunnen reguleren, bijvoorbeeld door in een bepaald gebied nieuwe winkels die voedsel verkopen, al dan niet toe te laten.

Download het onderzoeksrapport

Het rapport is opgesteld door juristen en voedings- en gezondheidswetenschappers van de UvA, Amsterdam UMC, Vrije Universiteit Amsterdam en de WUR, in opdracht van de gemeente Amsterdam en in samenwerking met de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving.

Lees meer over het onderzoek uit 2020

De hele dag door maken we keuzes in wat we eten. Vaak onbewust. Deze beslissingen worden mede beïnvloed door een aantal belangrijke factoren: persoonlijke kenmerken zoals opvoeding en kennis, en externe invloeden zoals sociale omgeving en wetgeving. Maar er is één factor die bijzonder prominent aanwezig is: reclame. Vaak zonder dat we het doorhebben, beïnvloedt het subtiel ons gedrag, stuurt het onze keuzes en vormt het onze gewoonten.

Voedselreclame is non-stop aanwezig, de hele dag door. In advertenties, in bushokjes, op de radio en via social media. Zo aanwezig dat we het normaal vinden. En juist daar speelt reclame op in. Door maar gewoon veel en regelmatig aanwezig te zijn, kweek je vertrouwen.

Voedselreclame nestelt zich in ons onderbewuste.

Dr. Ronald Voorn – Gedragswetenschapper

Dat voedselreclame continu aanwezig is, blijkt ook uit cijfers van Panteia. In Nederland worden jaarlijks circa 4 miljard besteed aan reclame, waarvan bijna de helft naar voedselreclame gaat. Driekwart van dit budget wordt besteed aan voedingsmiddelen die niet in lijn zijn met de Schijf van Vijf. En dat zie je ook in het straatbeeld. Wie over het station loopt, of door een winkelstraat, ziet vooral vette en snelle snacks. En bied dan – als je moe bent of trek hebt – maar eens weerstand tegen al die ongezonde verleidingen.

Ik wil niet stellen dat mensen een willoos slachtoffer zijn van alle reclame om hen heen, of alle vestigingspunten die er zijn van die winkels, of je eigen driften. Maar wie succesvol gedrag van mensen wil veranderen – en mensen wil stimuleren om gezonde keuzes te maken – moet met een breed pakket aan maatregelen komen: gezonde voeding makkelijker en aantrekkelijker maken, producenten overtuigen dan wel dwingen waar nodig om gezondere ingrediënten toe te passen, minder reclame, minder aanbod van ongezond voedsel, beter voorlichten en een verbod op reclame van ongezonde voeding gericht op kinderen.

Kindermarketing
Want natuurlijk is het belangrijk om kinderen op jonge leeftijd te onderwijzen over gezond voedsel De rol van ouders is daarbij uiteraard groot. Maar onderschat niet de invloed van marketing op kinderen. Kleurrijke verpakkingen, stripfiguren, influencers op Youtube, alles wordt uit de kast gehaald om de aandacht te krijgen van de jonge consument. Mensen ontwikkelen een verdedigingsmechanisme tegen pogingen om te beïnvloeden, maar dat gebeurt helaas pas vanaf ongeveer je zevende.

Maar om het voedselsysteem echt te veranderen, heb je veel partijen nodig: de rijksoverheid, burgers, winkelketens en voedselfabrikanten. Maar ook steden! Verbied ongezonde reclame in de stad, zorg voor een gezond aanbod in school- en sportkantine, voor een divers aanbod in je winkelstraten en help mensen gezondere eetkeuzes te maken.

Dat alles vraagt om politieke lef. Want wie gezond eten wil stimuleren, krijgt algauw te horen dat je niet moet betuttelen. Een prachtig lobbyisten frame: betuttelen. Een woord dat het gevoel oproept dat je in je vrijheid wordt beknopt. En laat dat nou net een aspect zijn dat we ontzettend belangrijk vinden: de vrijheid om je eigen keuzes te maken. En dat is nu precies wat reclame met ons doet: onze keuzes beïnvloeden. Dus, als we niet willen dat ons de les wordt gelezen, is het aanpakken van de voortdurende stroom aan reclame voor ongezond voedsel een noodzaak.