Maar liefst een op de vijf inwoners in de steden Amsterdam, Den Haag, Almere, Ede, Rotterdam, Haarlem en Utrecht bevinden zich in een kwetsbare positie en heeft daardoor mogelijk moeite met het bekostigen van gezond voedsel. In de grotere steden is deze groep mensen groter, maar het patroon dat ouderen vaker kwetsbaar zijn is zichtbaar in alle steden. Dit geldt ook voor eenoudergezinnen en gezinnen met oudere kinderen of grote gezinnen.

Dat blijkt uit een analyse onder de zeven steden, die is gemaakt in opdracht van de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving. In dit onderzoek is gekeken naar hoe waarschijnlijk het is dat mensen moeite hebben met het betalen van gezonde voeding, het aantal inwoners met problematische schulden en de keuzes die mensen maken bij de aankoop van voedsel.

Maaltijd overslaan
Mensen met een laag inkomen slaan ook wel eens een maaltijd over omdat er niet genoeg geld is. Dat blijkt uit de enquête onder inwoners van Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. Hieruit blijkt ook dat mensen met een laag inkomen minder vaak groente eten dan gemiddeld. Ongeveer de helft van deze groep eet 6 of 7 keer per week een zelfgemaakte warme maaltijd, dit is lager dan gemiddeld onder alle inkomensgroepen.

Betaalbaarheid is voor mensen met een laag inkomen de belangrijkste drijfveer bij het kiezen en kopen van voedsel. Zij geven aan dat ze gezonder zouden eten als ze meer geld zouden hebben. Dat geldt voor maar liefst 58% van de Rotterdammers met een laag inkomen en ook in Amsterdam is dat aandeel hoog (83%).

Gezond en betaalbaar voor iedereen
Om de kansen op een goede gezondheid te vergroten is het belangrijk dat mensen gezond eten. De gemeente Amsterdam heeft in januari 2023 een onderzoek uitgevoerd naar de aard en omvang van de groep die problemen heeft met de betaalbaarheid van gezonde voeding. Dit onderzoek is nu vergeleken met Den Haag, Almere, Ede, Rotterdam, Haarlem en Utrecht.

Deze steden werken samen in de City Deal gezonde en duurzame voedselomgeving. Hierin werken tien steden, een provincie, drie ministeries, het Voedingscentrum en diverse maatschappelijk organisaties gedurende vier jaar samen aan een gezond, duurzaam en betaalbaar voedselaanbod.

Download de factsheet

Op 13 november streek het City Deal Kennis Maken netwerk neer in ’s-Hertogenbosch voor de tweede landelijke kennisdelingsdag van 2023. Een bijzondere editie in aanwezigheid van demissionair minister Dijkgraaf. Aan de HAS Green Academy trapte Liz Chermin, lid van het College van Bestuur, het programma af met lovende woorden over de intensieve samenwerking binnen en buiten de CDKM aan de Onderwijsboulevard.

“Hier gebeurt heel veel”, zegt Chermin in haar welkomstwoord. “Dat doen we samen met veel partners van de City Deal Kennis Maken, waaronder met onze buren, de andere kennisinstellingen hier op de Onderwijsboulevard. We wisselen makkelijk kennis en studenten uit. Onder de vlag van de City Deal hebben we dan ook een mooie samenwerking neergezet, bijvoorbeeld rond groene gezondheid, waarbij we onder meer samenwerken met mbo-studenten aan een gezonde leefomgeving en met Avans-studenten onderzoek doen naar gedragsverandering voor gezonder leven. Van de City Deal hebben we geleerd dat we dezelfde passie en drive hebben om te werken aan deze gezonde leef- en voedselomgeving voor de stad Den Bosch en regio, of we nu HAS, Avans, JADS, Koning Willem 1 College of Yuverta heten.”

Samenwerking zit in de genen van de HAS Green Academy, volgens Chermin. Afgelopen week ondertekende de hogeschool een convenant over inclusie. Onderwijsinstellingen in Nederland moeten een plek zijn waar elke student op voet van gelijkheid met andere studenten aan het onderwijs deelneemt. Waar elke student ongeacht achtergrond of visie zich welkom en geaccepteerd voelt. Chermin: “We hebben de stad nodig om dit verder te brengen, om inclusie en een weerbare samenleving te creëren.”

Onderwijsstelsel

Ze geeft het woord door aan demissionair minister van OCW Robbert Dijkgraaf, die geflankeerd wordt door vier studenten met wie hij in gesprek gaat. “Het is fijn om hier te zijn. Ik ben een enorme fan van de City Deal Kennis Maken en van wat er onder dat vaandel op innovatief vlak gebeurt aan onderwijs en onderzoek. Als minister behoud ik het vogelperspectief vanuit de Hoftoren en ik zie dat er veel mooie dingen gebeuren. Maar er kan nog meer. Hoe kunnen we ons onderwijsstelsel aanpassen aan de problemen in onze maatschappij? Als we kijken naar de architectuur van ons kennishuis, dan is die wat verouderd en verkaveld. De buitenmuur is belangrijk voor de veilige omgeving voor onze studenten, maar met de binnenmuren kunnen we wat soepeler omgaan. Ik spreek daarom van een waaier van onderwijs en wil niet over ‘hoger’ of ‘lager’ onderwijs praten.”

Er zijn twee fundamentele ideeën waar we wat mee moeten, volgens de minister. “We gaan toe naar een wereld waarin er meer banen zijn dan talenten. Iedere vorm van onderwijs moeten we maximaal ondersteunen en diversiteit moeten we vieren, dat hebben we nodig. Hbo, wo en mbo moeten de eigen kwaliteiten blijven benadrukken. Dan kunnen ze sneller aansluiten bij de noden van onze samenleving. Onderwijs en onderzoek worden steeds belangrijker. Iedereen moet iets nieuws kunnen leren en anderen kunnen helpen. We moeten deze positieve kracht aanwenden om de samenleving beter te maken.”

Het tweede punt waar de minister aandacht voor vraagt is dat we te veel denken vanuit het individu. “De maatschappij is teamwork. Hoe kunnen we afzonderlijke kwaliteiten beter bij elkaar brengen? Onderwijs is als een minisamenleving. We moeten heel veel werk verrichten om de maatschappij toekomstbestendig te krijgen. We kunnen hieraan beginnen met jonge mensen.”

“We zijn immers wereldkampioen samenwerken in Nederland”, stelt de minister. “Het is een zero sum game. Het is win-win om de puzzelstukjes van verschillende vormen van onderwijs te verbinden met andere stakeholders als gemeenten en regionale overheden. We moeten veel meer van die verbindingen maken. Ik ben erg enthousiast over wat hier gebeurt. Laten we dat enthousiasme vasthouden, er is genoeg werk te doen.”

In gesprek met studenten

De minister is erg blij om met studenten voor de zaal te staan. “Ik wil niet in een old male panel. We praten te vaak over en niet met studenten. Ik wil dan ook de opdracht meegeven aan iedereen die in het onderwijs werkt: ga in gesprek met studenten. Ze hebben een enorme schat aan kennis en kunnen ons veel leren. Zij hebben de antennes voor wat er nodig is om te leven in 2023, wat er nu speelt en welke moderne manieren nodig zijn om problemen aan te pakken. Betrek de studenten ook als kennisbron in het geheel.”

Colin (Koning Willem 1 College), Emily (HAS), Ramon (KW1C) en Bram (Avans) gingen in gesprek met de minister, onder meer over multidisciplinair samenwerken. “Het is altijd mijn droom geweest om talkshow host te zijn”, grapt Dijkgraaf. Colin denkt dat je in elke context studenten van iedere discipline wel kunt verbinden. Ramon is enthousiast over multidisciplinair samenwerken. “Alle vaardigheden komen dan bij elkaar. Je leert niet alleen je vak, maar ook persoonlijk veel van elkaar. Het mooie is dat je erop uitgaat. Normaal zit ik vier tot vijf uur per dag achter mijn laptop.”

Concreet heeft Emily veel geleerd van het samenwerken met andere opleidingen en studenten. “Ik ben heel wetenschappelijk opgeleid, anderen meer vanuit creativiteit. Ik heb geleerd wat creatiever te werken en niet meer uitsluitend af te gaan op feitjes. Andersom leer ik anderen om wat minder gek te werken.” Bram vult aan: “Er zijn dingen die ik niet kan als bedrijfskundige. Daar heb je anderen voor nodig, er zijn veel aanvullingen op elkaar.

Er mag meer aandacht zijn voor transferable skills, vinden de studenten. We moeten daarbij wel kritisch blijven nadenken. Zij benadrukken daarbij het grote belang van vakkennis en het vinden van een juiste balans tussen multidisciplinair en vakkennis: “Idealiter fifty-fifty.” Er is voorlichting nodig om de meerwaarde van multidisciplinair samenwerken te laten zien, denkt Ramon. “In de buitenwereld leer je in ieder geval werken met andere opdrachtgevers”, stelt Emily. “Je leert dat je informatie anders moet overbrengen.”

Na het gesprek bezoekt de minister een hackathon over het Westerpark, een stadspark gelegen aan de Onderwijsboulevard en 12 hectare natuur. Een dertigtal studenten van alle Bossche kennisinstellingen buigt zich over een door de gemeente aangeleverde vraag: hoe kan het park onderdeel gemaakt worden van de Onderwijsboulevard voor studenten en medebewoners? Het bezoek wordt vervolgd in de HAS Kas, waar de minister kennismaakt met studenten Bart, Floris en Francisco. Zij brengen hem de fijne kneepjes bij van het kweken van groente en fruit. Sterker nog: de oogst wordt rechtstreeks gebruikt voor de groene en gezonde lunch die in het opleidingsrestaurant van het KW1C klaarstaat voor alle deelnemers. Aan de lunchtafel gaat de minister in gesprek met CDKM-trajectleiders over de activiteiten in het landelijk netwerk.

Voor en na de lunch staan diverse deelsessies en excursies op het programma. Hieronder een overzicht.

SPRONG

In de sessie over SPRONG vertellen lector Groene Gezondheid, Herman Peppelenbos (HAS), strateeg Stadsontwikkeling, Jeroen van de Ven (Gemeente ’s-Hertogenbosch) en projectmedewerker onderzoek aan het Centre of Expertise Perspectief in Gezondheid, Laila Konijn (Avans) over de samenwerking binnen hun achtjarige SPRONG-onderzoekstraject. Hoe werken hogescholen, mbo-partners en gemeente? Hierbij wordt dankbaar gebruikgemaakt van ervaringen uit de CDKM. Ook sluit de voorgestelde SPRONG programmastructuur aan bij ontwikkelingen binnen de gemeente. Er is gestart met het delen van contacten en in de programmalijnen wordt de intentie opgezet om de gemeente duurzaam te verbinden. Deze opgave wordt herkend door veel van de deelnemers, die in een geanimeerde discussie hun ervaringen delen.

Impact zichtbaar maken

Een populaire andere sessie is Impact zichtbaar maken, die zowel in eerste als tweede sessieronde te volgen is. Willem van de Plas en Imke van Gaal van Activatie Bureau IMPAKT laten zien wat je kunt doen om de maatschappelijk impact van projecten aan te tonen en vervolgens zichtbaar te maken. Daarbij maken zij onder meer gebruik van het IMPAKTwiel. Meer informatie over deze aanpak bij veranderopgaven is te vinden in hun whitepaper.

Verduurzaming voedselketen

Het programma Beet! (Brabant Eet) is een van de vier grote transities waaraan vanuit het kennispact MBO Brabant wordt gewerkt. Het programma heeft als doel de voedselketen te verduurzamen door samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven. Programmamanager Dimphy Kees vertelt hoe het kennispact als doel heeft om het mbo mee te nemen in grote transities waar Brabant mee te maken heeft. “In de agrofood sector heeft 70 procent van de mensen een mbo-achtergrond. Vaak is het mbo echter nog helemaal niet betrokken. Daarom is het zo belangrijk om het mbo meer te betrekken bij de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijsinstellingen.” Het Kennispact is nu twee jaar bezig, en heeft vier programma’s lopen, waarvan er twee vandaag worden toegelicht. Naast Beet! is er ook het MBO Innovatie en Expertise Centrum (MIEC) DATA. Beide richten zich op toekomstgerichte opleidingen in rijke leeromgevingen. Beet! werkt veel met serious games. Kees laat daarvan een praktisch voorbeeld zien met de reis van het welbekende Brabantse worstenbroodje. Welke duurzame keuzes zijn er te maken? Ze laat bijvoorbeeld zien hoe weinig promotie er wordt gemaakt voor biologische producten, en dat biologische producten tot wel 89% duurder zijn dan reguliere producten. Het resultaat smaakt ook nog eens uitstekend, constateren de proevende aanwezigen ter plekke.

Maatschappelijke diensttijd

In een andere sessie vertellen onderwijsexperts Wendy Koopmans en Remco Janssen meer over Maatschappelijke diensttijd (MDT). Hun doel is jongeren voor te bereiden op de toekomst en te verbinden met de wereld om hen heen. Dat past goed bij de missie als school of gemeente. MDT biedt jongeren naast boeiende lessen ook inspirerende praktijkervaringen. Hierdoor werken zij aan het ontwikkelen van hun talenten, doen ze iets voor de maatschappij én ontmoeten ze mensen buiten hun eigen bubbel. MDT is in 2016 gestart. Sinds een jaar is onderwijs voor het eerst aangehaakt. Er doen al 250 gemeenten mee, en er zijn tot nu toe 100.000 deelnemers. Toch is MDT nog steeds een onbekend begrip in het onderwijs, en nog erg afhankelijk van een persoon die het draagt binnen een onderwijsinstelling. “Je hebt echt iemand nodig die het aanjaagt.” MDT kan echt een verlichting zijn voor onderwijs en past goed bij burgerschapsonderwijs.

Interessant voor het CDKM-netwerk”: op 21 december vindt in Nijmegen voor het eerst een MDT City Takeover plaats. Maar liefst duizend jongeren nemen de stad over, zetten zich in voor maatschappelijke activiteiten en genieten daarnaast van allerlei evenementen voor hen georganiseerd, zoals optredens van bekende muzikanten. Er is ook een programma speciaal voor het landelijke CDKM-netwerk. Schrijf je snel in!

De studentambtenaar

In een andere sessie staat de verbindende rol centraal van studentambtenaren die contact leggen tussen de gemeente, studentenorganisaties én studenten in het mbo, hbo en wo. Een aantal studentenambtenaren zijn aan het woord, en beantwoorden vragen vanuit de deelnemers. “Je staat met één been in het studentenleven, en met één been in de gemeente”, licht een van hen toe op aangeven van sessieleider Thijs de Jongh. Dit vanuit het Netwerk Kennissteden Nederland uitgerolde initiatief krijgt meer en meer aanhang, met als aandachtspunt een goede vertegenwoordiging van mbo, hbo en wo-studenten. Enschede heeft als pilot een mbo-studentenambtenaar in dienst genomen. In Nijmegen denken ze erover om een stage voor mbo-studenten hiervan te maken. In Deventer helpen studentenambtenaren de stad meer een studentenstad te maken, om zo onder andere het studentenwelzijn te bevorderen.

Actieve burgers

Margaret Gold, coördinator van het Citizen Science Lab van de Universiteit Leiden gaat in deze sessie in op burgerwetenschap. Aan bod komt niet alleen deze overkoepelende term voor participatieve onderzoekspraktijken, maar ook de synergie met open science en publieke betrokkenheid bij wetenschap en ‘community engaged learning’. Samen met Pieke Hoekstra, Head of Community Engagement & Outreach aan de TU Delft, worden diverse lokale en landelijke voorbeelden gegeven, waaronder projecten waarin buurtbewoners lichtvervuiling en luchtvervuiling onderzoeken. Geïnteresseerd? Doe zelf ook mee via deze link.

Het Talent Atelier

De enige sessie die in het Willem 1 College plaatsvindt is die van het Talent Atelier.  Dit is een dynamische plek waar studenten van verschillende mbo-opleidingen met elkaar in contact komen en met partners uit het werkveld. Projectleider Bert Verhoeven vertelt hoe studenten in projectgroepen multidisciplinair samenwerken aan vragen van echte opdrachtgevers die bovendien altijd gekoppeld zijn aan de Global Goals.

Na de sessies zijn er nog twee excursies te volgen. Sandra Das, coördinator onderwijs, neemt deelnemers mee op excursie naar het T-Huiz een bijzondere locatie waar zorg en technologie samenkomen. Dit initiatief van BrabantWonen, BrabantZorg en Koning Willem 1 College toont in wat er allemaal mogelijk is met zorgtechnologie in een thuissituatie. Dit doen ze door bewoners, mantelzorgers en professionals uit te nodigen om zelf hulpmiddelen te komen bekijken en ervaren.

Projectleider en kwartiermaker van het Innovatie Kwartier, Bertus Rosier verzorgt een rondleiding in het Innovatie Kwartier waarmee de gemeente Den Bosch haar ambities als datastad van Nederland én als cultuurstad van het Zuiden kracht bij zet. Dit binnenstedelijke gebied wordt komende jaren de spil van het Bossche data-ecosysteem waarin innovatie centraal staat.

Opgedane kennis wordt verder gedeeld tijdens de afsluitende netwerkborrel. Daar pitchen de hackathondeelnemers ook hun plannen voor een nieuw Westerpark.

Alle foto’s van het evenement zijn hier te bekijken © Florencia Jadia Photography.

Zet 14 december alvast in je agenda. ‘Wil je weten waarom Amersfoort uitgeroepen is tot de beste Europese stad? Hoe Amersfoort slim combineert met duurzaam en inwonervriendelijk? Kom dan naar de kerstborrel op 14 december, waarbij we samen ontdekken wat de succesfactoren en lessen van Amersfoort zijn en wat de toekomst voor deze Europese stad gaat brengen. Want hoe gaat AI onze steden en dorpen veranderen? Hoe zorgen we ervoor dat we gebruik maken van de kansen en tegelijkertijd bewust omgaan met de gevaren ervan? Hoe zet je een ethisch gesprek, zoals moreel beraad in om hierover in gesprek te gaan met beleidsmakers en inwoners? Dit alles leer je op 14 december in dé Europese stad van 2023 onder het genot van warme chocomelk, kerstbrood en glühwein.

Het programma is als volgt (wijzigingen onder voorbehoud):

11.30: Inloop Chocomelk/koffie en kerstbrood
12.00: Wandeling door Amersfoort – Welke informatie geeft de stad? Wat zien we en hoe leren we van de Europese stad van 2023? Dit doen we met Arno Goossens.
13.30: Recap en lessons learned
14.15: Korte pauze
14.30: Wat kan AI betekenen voor de professional? Hoe kan AI besluiten ondersteunen? Dit wordt verteld door Sascha Hoogendoorn-Lansing (TU Delft).
14.50: Discussie en debat over hoe AI besluiten kan ondersteunen
15.05: Wat is de toekomst voor de stedelijke ontwerp? Met Lars van Vianen als spreker.
15.25: Discussie en debat over AI in stedelijk ontwerp
15.40: Danny Timmermans en Nadine Beks van Raaij (Brightlands Smart Services Campus) vertellen ons wat AI kan beteken voor onze inwoners.
16.00: Wat betekent dit voor de stad en haar inwoners – ethische reflectie op het gesprek
16.30: Proosten en opening borrel

Meld je hier aan!

Bij vragen kan je contact opnemen met Zoë via [email protected] 
_______________________________________________________________
Datum: 14 december 2023
Tijd: 12.00 – 17.00
Locatie: Paulus Borstraat 41, 3812 TB Amersfoort Utrecht)

We zitten middenin de digitale transitie. De kansen van digitalisering en technologisering zijn groot, maar hoe benut je als organisatie die kansen optimaal? Hoe zorg je ervoor dat oplossingen en toepassingen goed worden geborgd én worden benut. De City Deal Meetup is dus de unieke gelegenheid om te leren van praktijkvoorbeelden en innovatieve benaderingen binnen verschillende gemeenten en organisaties. Het evenement richt zich op diverse aspecten waardoor jij waardevolle kennis en strategieën kan opdoen.

Programma (wijzigingen voorbehouden):

10.00: Inloop

10.30: Welkom namens de City Deals – Leer van je collega’s
Jan-Willem Wesselink heet u welkom op de City Deal dag

10.45: Samenwerken buiten je organisatie: Hoe haalt de gemeente Deventer met De Kien innovatie van buiten in huis?
Hoe werk je samen met verschillende organisaties aan dezelfde opgave? Hoe pakt de gemeente Deventer met de Kien dit aan en welke lessen halen ze uit deze samenwerking. Met als spreker Rene Nelissen (programmamanager Witteveen + Bos)

11.30: Hoe borg je intern digitalisering Verbondenheid door digitalisering als dé echte gamechanger.
Hoe stel je je organisatie instaat om zelf te organiseren en hoe zorgt dit voor betere samenwerkingen voor zowel binnen als buiten je organisaties. Henk Vonk en Peter van Capelleveen (gemeente Zwolle) vertellen lessen van de Alliantie Smart Zwolle.

12.15: Openingswoord door gemeentesecretaris
Welkom op de City Deal dag – Hoe neem je je organisatie mee in datagedreven werken door Dick Emmer (gemeentesecretaris gemeente Zwolle).

12.30: Hoe borg je innovatie in je organisatie?
Waarom en hoe creëren, onderhouden en weerstaan managers en ondernemers disruptieve technologische en organisatorische verandering? Dr. Michel Ehrenhard (Universiteit van Twente) deelt zijn langjarige ervaring op dit gebied.

13.00: Lunch

14.00: De lessen van regionale samenwerking in het sociaal domein.
Twentse Koers laat zien hoe je door kleine stappen te zetten, verandering te weeg brengt binnen het sociaal domein. Elise Hol (Twentse Koers) verteld wat de aanpak is en of er al dingen geleerd zijn?

14.45: Van visie, naar programma, naar plan – Lessen Sittard-Geleen.
Hoe zorg je voor breed draagvlak binnen je organisatie? Sittard-Geleen heeft een visie om te laten zien waar hun stad voor staat. Maar wat zijn hun lessen? Roel Goossens (gemeente Sittard-Geleen) en Wil Jacobs (Groen al een Service) vertellen het.

15.30: Hoe maak je het tastbaar en laat je het zien: Alkmaar’s sensorenbeleid.
Met hun sensorenbeleid is Alkmaar koploper op gebied van stakeholderparticipatie. Maar hoe doen ze dat? Hoe nemen ze de hele organisatie daarin mee? Niek Hendricks (gemeente Alkmaar) laat het zien.

16.15: Hoe borg je digitalisering intern: Hoe kleine stappen maken helpt bij het behalen van grootste plannen (en wat soms misgaat)
Bauke Keulen (gemeente Amersfoort) laat zien hoe Amersfoort met agile werken aan de slag gaan. Hoe zorgt het kleiner maken van een groot project als DMI voor grotere successen? En wat gaat er soms mis en wat kun je daar weer mee?

17.00: Wrap up – Wat zijn de overkoepelende lessen?

17.15: Borrel

Voor vragen en/of opmerkingen mail naar [email protected].

Op 6 november 2023 zijn we in Barcelona voor de jaarlijkse Smart City Expo. Voordat we op ontdekkingstocht gaan op de beurs zelf, bezoeken we de nieuwste Superblock in Barcelona in de wijk Eixample.

Xavier Matilla, voormalig stadsarchitect van Barcelona en professor stedelijke ontwikkeling, leidt ons ‘s-ochtends rond door Superilla Eixample, waarin we de nieuweste ontwikkelingen van de 15-minuten stad bezoeken. Met het aantreden van een nieuwe regering werd Matilla ontslagen en daarom gaan we na de excursie met elkaar in gesprek over de vraag ‘Hoe borg je innovaties in je organisatie?’ Hiervoor nodigen we verschillende internationale stakeholders uit.

In de middag organiseren we samen met de Impact Coalitie Safety en Security, de politie, de gemeente Den Haag en het ministerie van Justitie en Veiligheid een sessie over de veilige stad. Hoe wordt gewerkt aan veiligheid in slimme steden? Wat is de stand van zaken in Italië, Nordic Safe Cities, Duitsland, Vlaanderen en Nederland? En welke concrete casussen zijn er op gebied van crowd management, drone-detectie, overlast in de openbare ruimte en straatintimatie?

Voor alle duidelijkheid: Dit is niet hetzelfde als het businessforumprogramma en maakt daar ook geen onderdeel van uit, info daarover staat hier. 

Informatie

Locatie: C/ de Loreto, 28, 08029 Barcelona, Spanje

Tijd: 10.00 – 17.00 uur

Meld u nu aan

Programma

10.00 uur: Verzamelen voor de excursie 

10.15 uur: Excursie in Eixample 

Smart city utopisch? In Barcelona gaan we zien dat de toekomst dichtbij is. We vertrekken richting de Superblok Superilla Eixample, waar de 15-minuten stad al realiteit is. Alle essentiële functies zijn op 15 minuten wandelen te bereiken. Maar hoe kwam dit superblok tot stand en hoe kunnen we hiervan leren voor onze Nederlandse steden en gemeentes?

11.30 uur: Lessons learned

Wat hebben we hebben geleerd? En hoe borg je succes, ook als de politieke omstandigheden veranderen. Hoe voorkom je je dat je project een pilot blijft?

13.00 uur: Lunch 

14.00 uur: De veilige slimme stad

Hoe wordt gewerkt aan veiligheid in slimme steden? Wat is de stand van zaken in Italië, Nordic Safe Cities, Duitsland, Vlaanderen en Nederland? Daarover praten we deskundigen uit deze landen tijdens een mini-conferentie die we organiseren in samenwerking met de Impact Coalitie Safety & Security en andere partners.

14.20 uur: Wie doet wat in de veilige stad?

Wat gebeurt er in Italië, Nordic Safe Cities, Duitsland, Vlaanderen en Nederland? Wat gaat er goed? Waar kunnen stappen worden gezet?

We focussen op de thema’s:

– Crowd- en eventmanagement

– Overlast/straatintimidatie

– Online aangejaagde openbare ordeverstoring

– Drone-detectie

-Ethiek

15.45 uur: Pauze

16.00 uur: Breakout sessies 

Verdiepingssessies waarin we dieper ingaan op de thema’s

– Crowd- en eventmanagement

– Overlast/straatintimidatie

– Online aangejaagde openbare ordeverstoring

– Drone-detectie

17.00 uur: Borrel

Meld u nu aan

Uiteraard is de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ ook vertegenwoordigd op de Dag van de Stad op 9 oktober 2023 in Arnhem.

We verzorgen van 11:15 – 12:15 de sessie Stadspraatjes 1 – Let’s get digital

Voor vragen en/of opmerkingen mail naar [email protected].

In 2022 hadden ruim 10 miljoen Nederlanders ten minste één niet-overdraagbare chronische aandoening. De kosten van genees- en verpleegkundige zorg voor de fysieke en sociale consequenties bedroegen € 91.786M. Naar verwachting zullen die kosten blijven stijgen als er niet fundamenteel wordt ingegrepen. De overheid doet al jaren pogingen om de zorgkosten te drukken via herstructurering van financieringsstructuren en verhoging van efficiëntie in de zorg. Hoewel er af en toe succesjes geboekt worden, is er in de verste verte geen sprake van kostenbeheersing. Vermindering van de ziektelast is uiteindelijk de enige afdoende manier is om de zorg structureel beheersbaar te houden. Maar hoe dan?

Prof. Dr. Hanno Pijl, Endocrinoloog, Hoogleraar diabetologie LUMC

De veronderstelling dat veroudering de belangrijkste oorzaak is van de niet-overdraagbare ziektepandemie berust op een misverstand. Veroudering vergroot weliswaar de kans op ziekte, maar hoeft helemaal niet met ziekte gepaard te gaan. In “primitieve” culturen komen ook op hoge leeftijd veel minder niet-overdraagbare aandoeningen voor. Zodra mensen vanuit zo’n primitieve cultuur naar de “ontwikkelde” samenleving verhuizen, slaat niet-overdraagbare ziekte toe. Dat suggereert dat hier sprake is van een cultureel gedreven fenomeen.

Onze huidige manier van leven vergroot de kans op ziekte sterk. Daar is steeds meer wetenschappelijk bewijs voor. Te veel van het verkeerde voedsel, te weinig beweging, te weinig (diepe) slaap, chronische stress en het gebruik van alcohol, tabak en drugs veroorzaken, in samenspraak met onze genen en de bacteriën in onze darm, schade aan onze cellen. In de loop van de jaren hoopt die schade zich op. Dat leidt uiteindelijk tot ontregeling van de cel functie en ziekte.

Ons gedrag speelt dus een cruciale rol in de ontwikkeling van de chronische ziektepandemie. Als wij allemaal onbewerkt, matig en gevarieerd zouden eten, elke dag uren matig intensief zouden bewegen, regelmatig zouden gaan slapen bij het ondergaan van de zon, chronische stress van ons af zouden werpen en alcohol, tabak en drugs uit ons leven zouden verbannen, zou er naar schatting van Harvard wetenschappers 60-90% minder ziekte zijn. Dat is waar we naar toe moeten als we de zorg beheersbaar willen houden. Alweer: maar hoe dan?

Voorlichting en coaching alleen zijn niet voldoende. Ons gedrag wordt sterk gestuurd door onze omgeving. Hoewel de ratio en vrije wil in theorie onze leefstijl keuzes bepalen, worden die keuzes sterk beperkt door (voedsel)aanbod, marketing, sociaal-economische condities, de gebouwde omgeving en arbeidsomstandigheden. We hebben inmiddels meer dan 100.000 leefstijlcoaches in Nederland. Die voeren echter een verloren strijd zo lang we niets doen aan onze omgeving. De zorg beheersbaar houden: dat kán door de ziektelast drastisch te verlagen. En daarvoor zal onze samenleving in de (nabije) toekomst fundamenteel anders ingericht moeten worden.

Onder welke voorwaarden kunnen korte keten initiatieven sociaal, ecologisch én  economisch duurzamer worden? Met deze vraag stapte de City Deal Gezonde en duurzame Voedselomgeving samen met het ministerie van LNV naar Wageningen Universiteit.

Soms zijn initiatieven in de korte voedselketen vooral gericht op een beter inkomen voor de boer en een lagere prijs voor de consument. Andere initiatieven leggen juist de nadruk op de zorg voor de omgeving: bodem, biodiversiteit en landschap. En weer anderen willen vooral de lokale gemeenschap bij elkaar brengen. Dit zijn de drie componenten van duurzaamheid: economie, ecologie en maatschappij. Zelden zijn initiatieven op alle drie deze terreinen actief.

Veel lokale en regionale initiatieven richten zich in eerste instantie op een of hooguit twee aspecten van duurzaamheid. In het onderzoek van de WUR wordt geconcludeerd dat de doorontwikkeling van initiatieven naar andere duurzaamheidsbijdragen meestal afhankelijk is van drie dingen: de ambities, de clientèle en klantgerichtheid van de ondernemers of initiatiefnemers.  Vooral interactie tussen boeren en burgers blijkt een belangrijke trigger om te verduurzamen op andere terreinen dan de initiële. Beleid zou kunnen helpen door verbeteren van nationale en lokale wetgeving, stimuleren door bijvoorbeeld marktregulering en eigen inkoop, en faciliteren van bijvoorbeeld zichtbaarheid en inclusiviteit.

Type korte ketens
Op basis van de literatuur onderscheiden de onderzoekers drie typen korte ketens, met ieder hun eigen duurzaamheidsbijdrage:

• Sociaal gedreven initiatieven van sociale ondernemers, maatschappelijke organisaties en burgers. Een optimale productie en een goed verdienmodel zijn ondergeschikt aan sociale en vaak ook ecologische Voorbeelden zijn voedseltuinen (die voor de voedselbank produceren), voedselgemeenschappen en sommige stadslandbouwinitiatieven.
• Gemeenschapgerichte landbouw waarin boeren en tuinders die een volwaardige en ecologisch duurzame landbouwproductie nastreven, ondersteund worden door burgers die vaak actief betrokken zijn bij de Voorbeelden zijn Community Supported Agriculture (CSA’s) zoals Herenboeren, Lenteland, StreekWaar en Land van Ons.
• Economisch gerichte initiatieven. Dit betreft gangbare boeren die vaak meer zijn gaan samenwerken, in gezamenlijke inkoop en/of verkoop, in (regionale) ketens en/of internet platforms om zo een deel van hun producten voor een hogere prijs in de regio te kunnen afzetten. Voorbeelden hiervan zijn Oregional, Boerschappen, Rechtstreex en

Doorontwikkeling van korte ketens
De impact van korte ketens op duurzaamheid is, volgens de literatuur, afhankelijk van (1) de diversiteit in motieven van ondernemers, (2) de interactie tussen ondernemer en consument, (3) de mate van betrokkenheid van burgers, (4) de context ofwel sociale omgeving, (5) de indicatoren die gebruikt worden, (6) de mate van doorwerking van consumentenbehoefte, (7) transparantie en vertrouwen, (8) opschalingsmogelijkheden, (9) internet of food, (10) inclusiviteit en (11) de waarden die men meeneemt in waardencreatie.

Sommige initiatieven in de korte keten ontwikkelen zich uiteindelijk naar sociale, economische en ecologische duurzaamheid. Anderen doen dit niet.  Dat is afhankelijk van zaken als de uitgangspositie en ambitie van de initiatiefnemers/ondernemers en de intrinsieke motivatie van de ondernemers om door te ontwikkelen naar andere vormen van duurzaamheid. Ook de mate waarin ondernemers eigenaarschap nemen, hebben en houden blijkt belangrijk te zijn, zodat die niet in de handen komt van adviseurs of andere buitenstaanders (de governance van initiatieven). De clientèle is ook van belang, want met name klanten met een lager inkomen zullen vragen om lagere prijzen. In alle gevallen is de interactie tussen boeren en burgers een belangrijke trigger om verder te verduurzamen.

Verschillende soorten monitoring kunnen bijdragen aan verdere verduurzaming van initiatieven. Benchmarking en registratie in bijvoorbeeld het MAEX systeem, een landelijke Nederlands platform voor het maken, meten en managen van sociale impact, kan hierbij helpen. Ook een Participatory Guarantee System (PGS) kan bijdragen aan het beter aansluiten bij duurzaamheidswensen van burgers.

 Obstakels voor verduurzaming van korte ketens

De belangrijkste obstakels voor duurzaamheid van korte keten producten zijn:

• De grote diversiteit aan typen initiatieven, maakt dat maatwerk advies nodig is hoe sociale, economische en ecologische duurzaamheid kan worden bereikt;
• Meer transparantie over ambities en resultaten is nodig om te kunnen bepalen of lokale producten ook duurzamer zijn (anders greenwashing);
• Korte ketens vragen meer van de consument/burger dan reguliere ketens;
• Het ondernemersmotief om met korte ketens te starten is niet altijd duurzaamheid op alle dimensies vaak wordt gestart vanuit een sociaal of economisch motief;
• Korte ketens zijn nog niet inclusief: het beeld dat lokale producten duurder zijn, belemmert de deelname van klanten met een laag inkomen.

Beleidsaanbevelingen voor verdere verduurzaming van korte ketens

Het beleid ten aanzien van lokale en regionale ketens zou op een groot aantal punten kunnen verbeteren om verduurzaming te stimuleren:

• Wetgeving: de regelgeving ten aanzien van korte ketens kan worden verbeterd. Ondernemers  die in de korte keten willen gaan ondernemen of activiteiten willen professionaliseren of verbreden lopen tegen allerlei lokale wetgeving aan. Met name lokale overheden zouden hier kunnen steunen.
• Maar ook de nationale overheid heeft voedselveiligheidsrestricties die hoge kosten met zich meebrengen voor individuele Door samenwerking kan hier mogelijk kostenreductie worden gerealiseerd.
• Stimulering: de COVID-periode heeft geleerd dat consumenten producten uit de korte keten als het premiumproduct zien. Er liggen dus kansen die kunnen worden opgepakt. De overheid kan het korte keten product op allerlei manieren toegankelijker en aantrekkelijker maken (b.v. door marktregulering, prijsinstrumenten, eigen inkoopbeleid en gebruik te maken van Sustainability Agreements)
• Facilitering: de nationale en lokale overheden kunnen ondernemers ook faciliteren door betere communicatie of  duidelijke vergunningstrajecten, waardoor omschakeling minder kostbaar wordt. Ook zou de overheid cursussen kunnen initiëren waar ondernemers vaardigheden kunnen opdoen die noodzakelijk zijn voor professionele bedrijfsvoering in de korte
• Inclusiviteit: Met name sociaal gedreven initiatieven, specifiek gericht op mensen in kwetsbare posities, zijn vaker succesvol in het bereiken van die doelgroep. Voor andere korte keten initiatieven is dat lastiger. Het faciliteren van weekmarkten met lokale producten is bij uitstek een manier om de producten laagdrempeliger en betaalbaarder te maken.

Het onderzoek is uitgevoerd door Jan Hassink, Ghalia Nasser en Gemma Tacken, Wageningen Universiteit, 2023 in opdracht van de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving en het ministerie van LNV.

Armoede is helaas ook in Nederland een steeds groter probleem. In 2022 schatte het Rode Kruis het aantal mensen in voedselnood op 400.000, maar dat getal stijgt snel en de groep mensen voor wie gezond eten onbetaalbaar is, is veel groter. De City Deal heeft Estella Franssen gevraagd om onderzoek te doen naar hoe deze groep mensen toch toegang kan krijgen tot lokaal en gezond eten.

Het onderzoek geeft gemeenten inzicht in hoe ze lokale voedselinitiatieven het beste kunnen ondersteunen. De resultaten focussen op
financiering, gezondheid en de effecten voor de deelnemers.

De resultaten verschijnen eind 2023 en worden gepubliceerd op deze pagina.