Grote opgaven slim en democratisch aanpakken

We staan in ons land voor grote opgaven. Zo is er voor het eerst in decennia sprake van woningnood. Tel daar de klimaatdoelstellingen (minimaal 55% afname CO2) en stikstofdoelen (50% afname NOx) per 2030 respectievelijk de energietransitie bij op en de druk op de leefbaarheid en bereikbaarheid van Nederlandse steden dreigt te stijgen tot forse hoogte. Door de inflatie is het leven voor een groeiende groep Nederlanders in korte tijd veel duurder geworden, waardoor de toch al aanwezige kansenongelijkheid in de samenleving verder groeit. Er zijn steeds grote problemen in het sociaal domein en de zorg waar het aanbod van hulp niet kan meestijgen met de vraag. En dan zijn er ook nog onverwachte opgaven zoals de coronapandemie of de opvang van vluchtelingen. Al die opgaven moeten worden opgelost door steeds minder mensen, want er is bijna geen markt die niet te maken heeft met personeelstekort. Die combinatie van opgaven is zo complex dat we alle instrumenten moeten gebruiken om het op te lossen. Dus ook de kansen die digitalisering en technologisering ons bieden. Om de kansen zo goede mogelijk te benutten, is op 2 december 2020 de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ getekend.

Op een democratische manier
De deelnemers aan deze City Deal vinden dat digitalisering en technologisering moet bijdragen aan een samenleving waarin iedereen in vrijheid kan leven en dat het moet leiden tot het versterken van de democratie. Die samenleving moet veilig zijn met een betrouwbaar maatschappelijk verkeer. Dat is niet altijd vanzelfsprekend of eenvoudig: ontwikkelingen door digitalisering en technologisering kunnen deze vrijheid en democratie ook bedriegen. Daarom moeten de ethische dilemma’s die door het Rathenau Instituut zijn benoemd in het rapport ‘Opwaarderen’ in acht worden genomen. Dat zijn: privacy, autonomie, veiligheid, controle over technologie, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid, machtsevenwicht. Daarom hebben we community of pracitse over Ethiek in de Slimme Stad op gezet, ontsluiten we ethiek-hulpmiddelen via onze toolbox en onderzoeken we bij het ontwikkelen van onze oplossingen altijd de ethische impact, zodat we ethisch ontwerpen.
Ook het instrument City Deal zelf past bij deze werkwijze. Door open en met alle stakeholders te praten, krijgen we goed onderbouwde oplossingen. En doordat alle partners een convenant hebben getekend dat bij overheden democratisch (bijvoorbeeld in het College van B&W) is getoetst, hebben we ook daar de democratische besluitvorming in dat deel van ons proces geborgd.

Wat er verandert
De deelnemers aan deze City Deal zien dat digitalisering en technologisering de volgende verandering behelst: door digitalisering en technologisering worden alle objecten en gebruikers daarvan in het fysieke domein met elkaar verbonden tot een intelligent netwerk. Dat betekent dat alle onderdelen van die fysieke ruimte, en alle mensen die daar zijn, met elkaar kunnen communiceren. Hierdoor wordt afstand tussen regio’s, steden en dorpen veel minder relevant en wordt de samenleving veel flexibeler. De verwachting is dat er daardoor meer behoefte komt aan betekenisvolle en uitgesproken plekken die door groepen mensen als aangenaam worden ervaren, want als de samenleving erg flexibel wordt, zijn mensen in principe bij voorkeur op de plek die ze op dat specifieke moment het aangenaamst vinden.

Focus op processen
De deelnemers aan deze City Deal constateren dat om deze en andere vragen goed te kunnen beantwoorden, bestaande processen en instrumenten voor ontwerp, inrichting en beheer van de stad moeten worden aangepast. Dat overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en inwoners op een nieuwe manier met elkaar moeten samenwerken. Er moeten nieuwe afspraken worden gemaakt, nieuwe werkwijzen worden bedacht. Dat leidt tot grote veranderingen en vraagt om bestuurlijke lef en een praktische benadering passend bij de lokale verschillen, gekoppeld aan Europa en de rest van de wereld. Met oog voor de kansen, bedreigingen en het onverwachte. Als dit alles wordt gedaan, dan wordt optimaal gebruikgemaakt van de kansen die digitalisering en technologisering bieden.