Er is een grote behoefte aan betaalbare woningen die op korte termijn gerealiseerd kunnen worden. Daarom wordt er zowel binnen- als buitenstedelijk gebouwd. Daarbij wordt nog te weinig gestuurd op CO2-impact, terwijl locatiekeuze en woningtype juist van grote invloed zijn op de uitstoot. Daarom gaf de inmiddels afgeronde City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen opdracht tot een onderzoek naar de CO2-uitstoot van binnenstedelijk versus buitenstedelijk bouwen. Dat onderzoek, uitgevoerd door LEVS, Copper8 en Metabolic Consulting, is onlangs afgerond en gepubliceerd.

Het onderzoek heeft geleid tot drie aanbevelingen:

• Stuur op kleinere woningen, om de totale CO2-uitstoot van de woningbouw vanuit de keuze voor het woningtype te beperken.
• Kijk integraal naar de locatiekeuze van nieuwe woningen. Neem daarbij in elk geval de CO2-impact van de nieuwe woningen en infrastructuur mee. Kijk wanneer mogelijk ook naar andere maatschappelijke kosten en baten.
• Verlaag de impact van infrastructuur bij de aanleg van nieuwe woonwijken. Enerzijds gaat dit om het centraal stellen van  voetganger, fiets en OV, om de verharding te beperken (wegen  + parkeerplaatsen). Anderzijds helpt circulair ontwerpen om de milieu-impact van de materialen en uitvoering te verlagen.

Het onderzoek biedt waardevolle inzichten voor nieuwe woningrealisatieprojecten en City Deals zoals de City Deal in verkenning Toekomstbestendige Gebiedsontwikkeling die in juni 2025 van start gaat

Lees het onderzoek:

Hoe kunnen overheid en dorpsgemeenschappen beter met elkaar optrekken waar het gaat om ingewikkelde vraagstukken waar onrust en ongenoegen op de loer liggen? En hoe kan de overheid daarbij de ideeën en behoeften van inwoners beter tot hun recht laten komen om vertrouwen in de overheid te bevorderen en de lokale samenleving te versterken? Daarover gaat het in de Town Deal Krachtige Kernen, een samenwerking tussen elf gemeenten, drie ministeries en twee kennis- en netwerkorganisaties, die op dinsdag 22 april is ondertekend.

Doel van de Town Deal is het ontwikkelen van vernieuwende aanpakken en instrumenten, het organiseren van slagkracht door expertise gericht in te zetten, goede voorbeelden opschalen, de dialoog tussen overheidslagen stimuleren en knelpunten in wet- en regelgeving en beleid identificeren. In de Town Deal gaat elke gemeente aan de slag met een eigen urgent vraagstuk – een vraagstuk dat leeft binnen de gemeenschap en waar een nieuwe impuls nodig is om samen tot een breed gedragen oplossing te komen. Centraal staan de vragen: hoe richt je beleidsontwikkeling en besluitvorming in omtrent complexe maatschappelijke vraagstukken in kleinere en middelgrote gemeenten met hechte gemeenschappen, waarbij maatschappelijke onrust op de loer ligt? Hoe kan het samenspel tussen lokale overheid en gemeenschap daarbij worden versterkt, ook in het licht van landelijke en provinciale vraagstukken en beleid?

De Town Deal heeft een looptijd van twee jaar en is een initiatief van de interbestuurlijke programma’s Agenda Stad en Omgaan met Maatschappelijke Onrust en Ongenoegen. Directeur-generaal Openbaar Bestuur en Democratische Rechtsstaat Arne van Hout van het ministerie van BZK, initiatiefnemer van de deal: “In een gemeente met kleine, hechte dorpsgemeenschappen is de afstand tussen lokaal bestuur en gemeenschappen vaak kleiner. De kracht van sociale verbanden kan daardoor echt helpen bij ingewikkelde vraagstukken. Dat heb ik zelf ook ondervonden in mijn vorige functie als gemeentesecretaris. We weten ook dat ongenoegen over beleid in de samenleving vaak gekleurd wordt door andere gevoeligheden. Hierbij valt te denken aan het verlies van lokale voorzieningen, de verwatering van lokale tradities of de afstand die ervaren wordt tussen de Randstad en de regio. Sommige beleidsopties en handelingsperspectieven die het Rijk ontwikkelt, zijn toegesneden op grotere steden en werken niet altijd even goed in die gemeenten met kleinere dorpskernen. Als Rijk willen we hier samen met deze gemeenten meer over leren, om zo een netwerk te bouwen en optimaal samen te werken rond landelijke vraagstukken met lokale impact. Daarom ben ik blij dat deze elf gemeenten samen met ons de handen ineenslaan om gevoelige vraagstukken met de gemeenschap verder te brengen.”

Partners

De volgende partijen werken mee aan de Town Deal Krachtige Kernen:

• De gemeenten Staphorst, Urk, Stadskanaal, Oldambt, Súdwest-Fryslân, Leudal, Eijsden-Margraten, Dinkelland, Hollands Kroon, Mook en Middelaar en Houten
• De ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Justitie en Veiligheid
• Kennis- en netwerkorganisaties Platform31 en Bureau Regionale Veiligheidsstrategie Midden-Nederland

Over Town Deals

Town Deals zijn mede op verzoek van de koepels M50, P10 en K80 ontwikkeld door Agenda Stad om samenwerking tussen kleinere en plattelandsgemeenten te stimuleren en dit te faciliteren met schaalvoordelen, toegang tot relevante kennis én tot gesprekspartners bij het Rijk. Het instrument Town Deal is afgeleid van de succesvolle City Deals. In deze thematische samenwerkingsverbanden tussen grotere gemeenten, ministeries, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en marktpartijen, wordt kennis verzameld en gedeeld en wordt geëxperimenteerd met nieuwe oplossingen voor complexe vraagstukken. Sinds de start van Agenda Stad in 2015 zijn 32 City Deals ondertekend rond thema’s als elektrische deelmobiliteit, maatwerk in het sociaal domein, circulair bouwen en gezond stedelijk voedselbeleid. In 2022 ging de eerste Town Deal Sterke Streken van start die in 2024 is afgerond. Lees meer over Town Deals, City Deals en andere initiatieven van Agenda Stad op Agendastad.nl.

Meer weten over de Town Deal Krachtige Kernen en de volledige dealtekst lezen? Kijk op de pagina van de Town Deal Krachtige Kernen.

Agenda Stad sprak met Eva Vermeulen, onderzoeker bij Platform31, over het hoofdstuk ‘Experimenteer in Verbinding’, dat ze schreef voor de onlangs verschenen bundel ‘Zo kan het ook’. De bundel bevat succesverhalen uit de publieke sector. Vermeulen schreef over de werkwijze van City Deals. Een mooie gelegenheid om haar eens aan de tand te voelen en naar aanleiding van haar bevindingen door te praten. Dit is het tweede deel van ons gesprek met Vermeulen. Lees ook het eerste deel.

Je schetst in je analyse hoe de dimensie van politiek succes ingewikkeld is voor City Deals, vanwege de relatieve onbekendheid met City Deals en hun successen. En omdat Agenda Stad nog geen duurzame beleidsverankering binnen het Rijk kent. Tegelijkertijd draagt die onbekendheid bij aan de vrijheid en ruimte om te experimenteren. Hoe zie jij de doorontwikkeling van Agenda Stad voor je? Leidt meer succes dan niet uiteindelijk tot meer bestuurlijke grip en dus minder experimenteerruimte?

“Dat is echt een lastig dilemma. Maar het blijft kwetsbaar dat je nog steeds een programma bent waar steeds weer de vraag opkomt: moet dit blijven bestaan? Je wil dus eigenlijk dat het geborgd wordt, zónder dat het de innovatiekracht verliest. En je moet het borgen op Rijksniveau omdat daar de kansen liggen om beleid aan te passen. Je wil die ‘tweebenigheid’ behouden: in City Deals experimenteren en ruimte bieden, maar intern bij je departement ook mensen aanspreken in doorvertaling in beleid bepleiten. Ik denk dat je het op ambtelijk niveau moet borgen en niet direct op politiek niveau. Zo is dat bijvoorbeeld bij het Programma Maatwerk Multiproblematiek ook gebeurd. Dat is politiek klein gehouden totdat er ambtelijk voldoende draagvlak gecreëerd was. ‘In stilte verankeren’ dus, met genoeg ambtelijke pleitbezorgers.”

Je benoemt en analyseert verschillende succesfactoren voor City Deals: programmatisch, procesmatig, politiek en adaptief. We noemden al de Impact- Maak en Meettool, die je mede-ontwikkeld hebt. Hoe kan deze jaarlijkse peilstok voor City Deals bijdragen aan het succes en voor welk van de vier succesfactoren denk je dat de Impact Maak- en Meettool de meeste kansen biedt?

“Nou, voor de duidelijkheid: het zijn geen succesfactoren maar dimensies waarlangs je succes kunt beoordelen. En zo heb ik ze ook meegenomen in de Impact Maak- en Meettool. De dimensie van programmatisch succes is vertaald als ‘meerwaarde’, de procesmatige en adaptieve dimensie zijn gewoon overgenomen en de politieke dimensie heb ik grotendeels weggelaten vanwege de paradox die we net al noemden en die ook in het recente onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving naar voren komt. Ik vind dat Adaptiviteit een belangrijke dimensie is en mijn wens zou zijn om hierbij ook meer naar de lange termijn te kunnen kijken: vaak leidt het werk van een City Deal een paar jaar na afronding nog tot nieuw beleid, maar dat hebben we dan vaak niet goed meer op ons netvlies. Het zou goed zijn als we dat dan met de Impact Maak- en Meettool ook nog inzichtelijk zouden kunnen maken.”

Eva Vermeulen in gesprek met Huibert de Leede (l) en Christopher Baan tijdens de Community of Practice-bijeenkomst in Utrecht op 25 maart jl. Foto: Paul Tolenaar.

In het boek schrijf je ook dat de borging van City Deals en het programma als geheel een aandachtspunt is en dat deelnemers aan City Deals vaak beter zijn in creatief denken dan in procedures en borgen. Heb jij suggesties om de borging van City Deals beter te verankeren? Wat is daarvoor nodig?

“Allereerst: ik constateer dat het al verbeterd is. Het onderzoek waarover ik in de bundel Zo kan het ook schrijf, is in 2023 afgerond en toen verscheen ook de zogenaamde midterm review van AEF, waarin heel erg op borging gehamerd is. Sindsdien is er meer aandacht voor borging en draagt Platform31 als kennispartner ook behoorlijk bij aan bewustwording. Maar in het algemeen zie je ook aan de uitkomsten van de Impact Maak- en Meettool dat veel City Deals hier pas in het laatste jaar over na beginnen te denken. Terwijl borging van een platform, zoals het Platform ISOR van Openbare Ruimte of het al genoemde Programma Maatwerk Multiproblematiek dat voortkwam uit Inclusieve Stad, écht heel veel tijd kosten om op te starten. Dus je moet vroeg beginnen en je bewust zijn van de routes die je moet lopen om te zorgen dat de tools en resultaten die je oplevert, écht gebruikt worden. Dit vraagt veel inzet, tijd en middelen. Het gaat echt beter, maar nog niet altijd en overal. Wel denk ik dat de Impact Maak- en Meettool bijdraagt aan bewustwording – we vragen daarin City Deals ook in eerdere stadia al naar borging.”

In het boek schrijf je ‘de menselijke factor is doorslaggevend’. En je benoemt dat dealmakers selectief op zoek moeten gaan naar enthousiaste en kundige doeners. Kun je dealmakers nog tips meegeven hoe ze dat het beste kunnen doen?

“Het boek bevat een schema met verklarende factoren van City Deals, waarin je ook kunt zien welke inzet en kwaliteiten je in verschillende fases nodig hebt van een projectleider. Dus daar kun je in je werving op sturen. Daarnaast en minstens zo belangrijk, heb je in je City Deal je partners, de coalition of the willing. Van hen heb je kennis, ervaring, commitment en open minded-houding nodig. Dit is belangrijk en niet altijd vanzelfsprekend: soms vaardigt een koploper-gemeenten een expert af die bijvoorbeeld niet de open houding of het commitment toont waar je naar op zoek bent. Het is belangrijk dat dealmakers de benodigde eigenschappen van partners vooraf goed duidelijk maken – en scherp durven sturen op de vraag of die persoon echt past. En dan ook soms nee durven zeggen als het niet zo is. Ook als koplopers dan afvallen. Het biedt ook ruimte aan onverwachte partijen die dan toch ineens een goede partner blijken te zijn.”

De oplossing is niet nóg meer polderen, daardoor verlam je juist verder.

Je benadrukt in het boek ook dat verschillen, tussen partners en hun belangen, juist bevorderlijk kunnen zijn voor het lerend vermogen en het innovatievermogen van een deal. Ken je daar voorbeelden van uit City Deals?

“Verschillen zijn helpend op verschillende niveaus. Zo is het handig om experimenten op te zetten met verschillende doelen en op verschillende vlakken. Daardoor doe je niet hetzelfde en leer je meer van elkaar. Bij de City Deal Zicht op Ondermijning zag je ook duidelijke verschillen in karakter tussen betrokkenen, van echter Rotterdamse ‘doeners’ tot meer voorzichtige planners. Die combinatie kan juist leiden tot een goede balans en dynamiek. En verschillende expertises en rollen dragen natuurlijk ook bij aan een multidisciplinaire aanpak vanuit verschillende invalshoeken. Een mooi voorbeeld, ook uit Zicht op Ondermijning: daar wilde Brabant de rol van familiebanden onderzoeken. Daar zouden partnerregio’s als Twente en Fryslân nooit opgekomen zijn, maar toen er in Brabant een sterke correlatie bleek, hebben ze er bij hen ook onderzoek naar gedaan met waardevolle inzichten tot gevolg. Dus het is heel goed, in innovatieve processen, om niet op consensus te sturen maar op frictie en vrijheid. En ook hier geldt: zorg voor een mix van verschillende typen gemeenten, om te weten wat wáár werkt.”

Marc Noordhoek was niet alleen projectleider van de City Deal Zicht op Ondermijning. Als ‘kapitein’ loodste hij de partners van de City Deal op zijn zeilboot door de storm van belangen en opgaven: hij nodigde zijn partners uit en niemand mocht de boot af totdat de plooien in de deal waren gladgestreken.

Je rondt je hoofdstuk af met vijf waardevolle ‘lessen’ nav de verschillende dimensies waarlangs je succes van City Deals kunt meten. Als je één les zou moeten kiezen die het meest waardevol is, welke zou dat dan zijn?

“Ik denk dat experimenteren heel belangrijk is. En dat is denk ik ook het grootste unique selling point van de werkwijze. Er zijn ook andere vormen van samenwerking die wérken, maar experimenteren is bij het Rijk nog geen gemeengoed en dus echt vernieuwend. Ook in de bredere zin is dit waardevol voor de Rijksoverheid; het inzicht dat fouten maken mag en dat je door trial and error soms verder komt dan door traditioneel beleid maken. Momenteel spelen er vraagstukken waar we als land niet uit lijken te komen, denk aan de stikstofcrisis of de opvang van asielzoekers. Maar de oplossing is niet nóg meer polderen, daardoor verlam je juist verder. Je wil in plaats daarvan juist experimenteren van onderop (‘learning by doing’) om ons uit die verlamming te helpen.”

Je hebt je voor je onderzoek natuurlijk erg verdiept in een aantal City Deals en in Agenda Stad. Zijn er in je onderzoek ook dingen die je erg verrast of verbaasd hebben?

“Het was erg informatief en inspirerend om met veel mensen te praten. Wat mij wel opviel is dat het institutioneel geheugen van Agenda Stad niet zo goed is. Ik heb natuurlijk veel succesverhalen opgehaald bij de City Deals, maar ik merkte dat veel dealmakers deze successen niet kende. Dat is ook wel verklaarbaar, want veel successen stammen uit een tijd dat deze mensen nog niet betrokken waren. Maar ik denk wel dat het belangrijk is om te leren, zowel van successen als van dingen die niet goed gaan. Wanneer een ‘verteller’ vertrekt bij Agenda Stad, verdwijnt daarmee vaak ook zijn of haar ‘verhaal’ en dat is zonde én kwetsbaar. Dus ik hoop dat Agenda Stad die verhalen beter kan borgen en ook mee kan geven aan nieuwe dealmakers.”

Eva Vermeulen in gesprek met Moniek Peen van Agenda Stad, samen met oud-collega Angélique Boel verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de Impact Maak- en Meettool. Foto: Paul Tolenaar.

Het is een stralende dag op dinsdag 25 maart, als de Community of Practice van Agenda Stad bijeenkomt. Gelukkig treffen we elkaar op een locatie waar het zonlicht goed kan binnendringen, bij de Suits and Sundays in Utrecht. Nadat Tim Rolandus van Platform31 ons welkom heeft geheten, geeft hij het woord aan programmamanager Koen Haer, die de bezoekers bedankt voor hun komst en ons meeneemt in de laatste ontwikkelingen binnen Agenda Stad.

Zo vertelt Koen over de geslaagde Grachtendag van de City Deal Tijdloze Grachten in Den Haag op 12 maart. Verder geeft Koen aan dat Agenda Stad 2025 goed begonnen is, met een positief PBL-rapport waarin onze aanpak als voorbeeld voor een transformatieve overheid wordt uitgelicht. De City Deals maken ondertussen continu stappen. Zo heeft de City Deal Energieke Wijken die op 3 april wordt afgerond, gezorgd dat de relevante VRO-collega’s goed zijn aangehaakt. Dat geldt ook voor de City Deal Toekomstbestendige Gebiedsontwikkeling, die juist nog moet beginnen. We zien dat de City Deal Tijdloze Grachten met de verschillende partners echt verschil maakt in het beleid voor gemeenten en dat Impact Ondernemen hard werkt om BZK meer verantwoord en met impact te laten inkopen. En de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving is ondertussen druk bezig om zich met het ministerie van VWS hard te maken voor een gezond voedselbeleid.

Koen Haer vertelt bevlogen over de goede start die Agenda Stad maakte in 2025. Tijdens de CoP in Utrecht op 25 maart 2025. Foto: Paul Tolenaar.

Jaar van de evaluatie

2025 is ook het jaar van 10 jaar Agenda Stad en daarmee ook ‘het jaar van de evaluatie’, waar niet alleen de PBL-publicatie maar ook de Impact Maak- en Meettool een belangrijke bijdrage aan leveren. Het rapport naar aanleiding van de uitvraag voor de Impact Maak- en Meettool wordt momenteel afgerond en binnenkort met het CoP-netwerk gedeeld. In november zal ook een nieuwe Kamerbrief uitgaan, waarvoor Agenda Stad nog bij de City Deals op de lijn komt om mooie voorbeelden te verzamelen. En, schrijf alvast in je agenda, op 1 juli zal het Reuringcafé plaatsvinden over de werkwijze van Agenda Stad, met uiteraard ook veel aandacht voor de bevindingen van het PBL-rapport.

Tot slot schetst Koen dat de P31-subsidies momenteel worden ingeregeld en dat hij vorige week bij de presentatie van de bundel Zo kan het ook was, waar Eva Vermeulen een prachtig hoofdstuk in schreef over de werkwijze van Agenda Stad. “Dankzij Eva staat ons programma er weer goed op”, aldus Koen. Op AgendaStad.nl lees je nu ook een mooi interview met Eva, waarin ze haar onderzoek naar City Deals toelicht. Koen sluit af met de oproep om allen naar de Dag van de Stad te komen op 10 november in Enschede, de stad waar zijn familie vandaan komt.

Even voorstellen…

Vervolgens heten we een aantal nieuwe gezichten voor de CoP welkom, zoals Erik van Bemmelen, communicatieadviseur voor de City Deal Dynamische Binnensteden. En Karen van der Spek, de nieuwe programmaleider van de City Deal Ruimte voor Lopen. Ook Marjolijn de Boer stelt zich voor. Zij vervangt namens Het Groene Brein de komende tijd Sara Muller als Onderzoeksmakelaar. Ze schetst dat de Onderzoeksmakelaar wetenschap verbindt aan City Deals, voor kennisvragen of grotere onderzoekswensen. Ze schetst dat Regieorgaan SIA graag onderzoek laat doen naar veel van de vraagstukken waar Agenda Stad aan werkt en roept City Deals die co-financiering voor hun onderzoekswensen kunnen vinden, op om contact met haar op te nemen. “Voel je vrij om contact op te nemen, ook als je nog niet precies weet wat je wil. Je kunt contact opnemen via de Signal-appgroep of per mail: [email protected].

Tot slot van het voorstelrondje maken we kennis met drie nieuwe gezichten bij Agenda Stad. Juan Wunderink studeert Bestuurskunde aan Saxion Hogeschool en zal tijdens zijn afstudeerstage bij Agenda Stad onderzoek doen naar het versterken van de verkenningsfase van City Deals. Thijn Schouten volgt bij Agenda Stad zijn afstudeerstage vanuit de studie Publiek Management aan de Universiteit Utrecht en Sara van Hees is als Rijkstrainee de komende zes maanden verbonden aan Agenda Stad.

Charlotte Moolenaar, projectleider Loket Ontwerpkracht, presenteert vervolgens de nieuwe special over Ontwerpkracht. Dit e-zine bevat o.a. een reflectie van Kustav Bessems op de Town Deal Krachtige Kernen, interviews over de inzet van ontwerpkracht in City Deals en waardevolle lessen van ontwerpers als Janine van Ieperen, Boudewijn Bugter en Fides Lapidaire. Daarnaast vertelt ze dat Agenda Stad ook de Ontwerpgids lanceert: een document dat jou helpt onderzoeken hoe en wanneer je ontwerpkracht kunt inzetten in jóuw City Deal. Charlotte licht toe dat er overeenkomsten zijn met verschillende ontwerpbureaus waar City Deals een beroep op kunnen doen. “We zien dat de inzet van ontwerpkracht bij City Deals als Dynamische Binnensteden al z’n vruchten afwerpt. We hopen jullie met de special en de Ontwerpgids te inspireren, zodat deals met behulp van ontwerpkracht nog meer impact kunnen hebben.”

Speeddates

Na deze uitgebreide inleiding is het tijd om samen de inhoud in te duiken, allereerst in de vorm van een speeddate! Janneke ten Kate van Platform31 nodigt de deelnemers uit om aan de hand van prikkelende vragen over interbestuurlijk samenwerken in deals, in twee- of drietallen met elkaar in gesprek te gaan. Om zoveel mogelijk te leren en ontmoeten, vinden er drie rondes plaats. Na afloop geven de deelnemers aan veel nieuwe perspectieven gehoord te hebben. Lisa van de City Deal Energieke Wijken is enthousiast over de vraagkaartjes en wil ze graag gebruiken bij de slotbijeenkomst van de City Deal op 3 april. Eva Vermeulen meldt dat uit de uitvraag van de Impact Maak- en Meettool bleek dat er in City Deals behoefte is aan meer onderlinge uitwisseling. Ze denkt dat de ‘speeddates’ een goede werkvorm zijn om dit te stimuleren.

Speeddates in volle gang tijdens de CoP in Utrecht op 25 maart 2025. Foto: Paul Tolenaar.

Voldaan beginnen de deelnemers aan de lunch om samen verder te praten over de inzichten van de speeddates. Daarna is het tijd voor een panelgesprek over de vraag: hoe houd je partijen betrokken? Iris Visser, programmasecretaris van de City Deal Ruimte voor Lopen, reflecteert op dit vraagstuk met Jan Willem Wesselink, projectleider van de onlangs afgeronde deal Een Slimme Stad en kwartiermaker van de deal over AI – dus naar eigen zeggen ‘in between City Deals’ – en dealmaker Christopher Baan van Agenda Stad, betrokken bij de City Deals Slim Maatwerk, Dynamische Binnensteden en de City Deal in verkenning Toekomstbestendige Gebiedsontwikkeling.

Panelgesprek ‘Hoe houd je partijen betrokken?’

Host Tim vraagt zich af hoe de panelleden zijn omgegaan met het behouden van partners in hun City Deals. Iris moet vooral denken aan een partner die vertrok uit de City Deal Ruimte voor Lopen. “En dat was ok, omdat die partner ook niet heel nauw betrokken was. Uiteindelijk is het dan goed voor de energie omdat je dan met de andere partners die wel 100 procent gemotiveerd zijn, met volle energie door kunt. Je vloeit dan mee met de partners die het hardste lopen en dat motiveert.”

Jan-Willem schetst dat de verkenning voor Een Slimme Stad in coronatijd plaatsvond. Daardoor was er juist veel behoefte om elkaar (online) te ontmoeten. Er werd met veel verwachting naar de deal gekeken: ‘jullie zijn toch van de digitalisering’? Het doel was uiteindelijk om goed in de organisatie geborgd te worden. Dat is met het DMI gelukt. “Het is een natuurlijk proces, net als kinderen die uit huis gaan, wanneer het commitment voor een deal door succes minder wordt.” Een belangrijke les voor Jan-Willem is dat ze wellicht teveel vanuit algemeen belang gedacht hebben terwijl partners toch vooral gaan lopen vanuit hun eigen belang. “Als je als City Deal kunt zorgen dat mensen hun eigen doelen halen, kom je verder.”

Christopher voegt toe dat elk type organisatie ook zijn eigen verantwoordingscyclus heeft. “De tijdshorizon van overheden is verschillend en anders dan van private partijen. Als je dat onderling kunt uitlijnen, krijg je momentum.”  Jan-Willem meent dat je keuzes moet durven maken en wil in een volgende deal geen ‘allemansvriendje’ meer zijn maar van tevoren criteria opstellen om zo het commitment ‘vinkbaar’ te maken. “Daarmee laat je soms partners liggen.”

Voormalig ‘allemandsvriendje’ Jan-Willem Wesselink deelt de lessen die hij geleerd heeft over City Deal-partners. Foto: Paul Tolenaar

Dealmaker Tim op ’t Hoog voegt toe dat je voor lief moet nemen dat partners op een bepaald thema in de deal ‘harder lopen’ dan op andere thema’s. “Dat is prima als ze op het algehele thema van de City Deal maar wel meedoen.” Iris Visser schetst vervolgens hoe de City Deal Ruimte voor Lopen ervoor koos om zoveel mogelijk aan te sluiten bij bestaande behoeften. De boodschap was: “Een City Deal hoeft geen extra tijd te kosten – het is een andere vorm om de doelen die je toch al had, te bereiken. Maar in plaats van dat je het alleen moet doen, doe je het nu ook nog samen!”

Christopher voegt nog toe dat je ook slim gebruik kunt make van het momentum omdat sommige partners meedoen vanuit een ‘fear of mising out’. “Je moet zichtbaar en aanwezig zijn, maar ook gebruik maken van beleidagenda’s.”

Succesverhalen

Tim Rolandus is benieuwd of het panel ook succesverhalen heeft, bijvoorbeeld over ideale partners. Jan-Willem schetst dat IenW voor Een Slimme Stad een goede partner was omdat ze begrepen wat ze zelf uit de City Deal konden halen. “Daarmee maakten ze het geheel van de deal ook sterker.” IenW nam deel om te kijken wat er rond het thema smart mobility te halen was en nam andere partners daarin mee. “Doordat een partner haalt, bréngt ie ook.” Voor Iris was Arcadis een goede partner in Ruimte voor Lopen, omdat ze meteen coördinator werden voor een werklijn. En in Amersfoort, waar hun hoofdkantoor is, hebben ze bijgedragen aan mooie samenwerking met andere partijen. “Ze hebben dus ook eigen medewerkers en hun omgeving geactiveerd en de contactpersoon van Arcadis die deelneemt aan de deal gaf aan dat de City Deal haar levensbeeld echt veranderd heeft.” Zowel Jan-Willem als Christopher beamen dat dat persoonlijke element heel belangrijk is in een deal. Christopher is benieuwd of er meer voorbeelden zijn van partners die erin slagen hun eigen organisatie te enthousiasmeren. Iris Meines merkt vanuit de zaal op dat dat niet vanzelf gaat. Ze noemt het netwerkcanvas dat in de City Deal Fietsen voor Iedereen ontwikkeld is als voorbeeld voor een handige tool. Partners kunnen dat canvas in hun organisatie gebruiken en daardoor haken er soms collega’s aan die die organisaties zelf niet op hun netvlies hadden. Tim op ‘t Hoog denkt dat het belangrijk is dat je goed kunt uitleggen wat je City Deal doet en daarom is de City Deal Tijdloze Grachten nu een narratief aan het opstellen. Dat kun je ook bijv in je functioneringsgesprek gebruiken. Roos Marinissen, secretaris van de City Deal Impact Ondernemen, merkt op dat partnergemeente Breda na een gesprek met de City Deal een functie gecreëerd heeft om een goede bijdrage aan de City Deal te kunnen leveren. “Dan heb je echt iemand die intern voor de City Deal kan gaan staan.” Projectleider van de deal, Edwin Teljeur, vult aan: “Dat was ook wat onze vorige dealmaker Farida Polsbroek altijd predikte: sluit aan bij de agenda van de partner.”

Dealmaker Charlot Stensen vraagt het panel hoe je ermee omgaat als een deal minder prioriteit krijgt als gevolg van bijvoorbeeld gemeenteraadsverkiezingen. Christopher schetst dat Tijdloze Grachten en Dynamische Binnensteden werken aan een ‘manifest voor de binnenstad’ om de thema’s ook bestuurlijk op het netvlies te houden. “De aanloop naar de verkiezingen is een strijd om issues te agenderen. Dat willen we met het manifest voor zijn.” Iris Visser voegt toe dat je vanuit je City Deal ook organiseert dat je teksten voor coalitieakkoorden aanlevert om zo het thema bestuurlijk te borgen. Huibert de Leede, projectleider van de CD Gezonde en Duurzame Voedselomgeving vertelt dat ze werken me een ‘keuzemenu’. “Met verschillende steden werken we op verschillende thema’s. Personeelswisselingen zijn wel lastig. Maar soms spreek ik een invaller of vervanger die juist veel gemotiveerder is en dan zorg ik dat ik die aanhaak.” Dealmaker Henk Jan Bierling vertelt dat bij de City Deal Energieke Wijken de kracht van verhalen echt heeft geholpen om partijen betrokken te houden. “En het optekenen van die verhalen werkt ook heel motiverend naar elkaar toe.”

Betrokkenheid en eigenaarschap

Janneke ten Kate licht de opdracht toe. Foto: Paul Tolenaar.

Na dit vruchtbare panelgesprek, is het alweer tijd voor het laatste programmaonderdeel. Janneke nodigt de aanwezigen uit om per City Deal om de tafel te gaan en met één partner in gedachten te bedenken: hóe kunnen we deze partner beter aangehaakt of betrokken laten zijn? Daarbij kan een ontwikkeld frame met 8 criteria rond Betrokkenheid en Eigenaarschap ingezet worden. Na de oefening zegt Henk Jan Bierling dat hij het leuk vond de oefening te doen met partner van de nieuwe Town Deal Krachtige Kernen. Hij schetst hoe in het werkplan de betrokkenheid van partners nader uitgewerkt kan worden. Bij deze partner is er een groot verschil tussen betrokkenheid op medewerkersniveau en op directieniveau. Karen van der Spek vertelt dat ze bij Ruimte voor Lopen het omgekeerde kennen: “Het ministerie van VWS is als partner bestuurlijk enthousiast, maar we weten nog niet bij wie we ambtelijk aan kunnen kloppen.” Charlot Stensen voegt toe dat ze zich in haar deal realiseerden dat het goed is om een strategisch driegesprek te voeren met de contactpersoon van de deal en diens leidinggevende. Zo kun je de inzet ook bespreekbaar maken en wordt het wat minder persoonlijk. Projectleider Christiaan Seemann van de City Deal Kennis Maken zegt dat het ook goed is voor de betrokkenheid, om de ‘eindgebruiker’, in dit geval de student, te betrekken.

Deelnemers plotten hun partners in de cirkel ‘Eigenaarschap stimuleren’. Foto: Paul Tolenaar.

Janneke dankt de deelnemers voor de enthousiaste invulling van de oefening. Koen bedankt Tim en Janneke voor het begeleiden van deze bijeenkomst, maar niet voordat Dewi de projectleiders herinnert aan haar oproep om mee te denken met het programma van de CoP. Als je ideeën hebt en een volgende keer iets bij wil dragen, meld je dan bij haar. De volgende CoP-bijeenkomst staat in het teken van Innoveren en Experimenteren en is verplaatst van 10 juni naar dinsdag 8 juli. Wil je hier een bijdrage aan leveren? Dat wordt zeer gewaardeerd. Geef het dan aan bij Dewi.

Er is nog veel om over na te praten. Daar wordt tijdens de afsluitende borrel dankbaar gebruik van gemaakt.

In pauzes en wandelgangen, daar vinden de echte gesprekken plaats tijdens de CoP. Foto’s: Paul Tolenaar.

Eva Vermeulen is onderzoeker bij het Platform31. In opdracht van Agenda Stad ontwikkelde ze eerder de Impact Maak- en Meettool, waarmee City Deals jaarlijks hun voortgang kunnen meten. Onlangs verscheen Zo kan het ook, een bundel succesverhalen uit de publieke sector onder redactie van Paul ’t Hart, Erik-Jan van Dorp en Wouter Jan Verheul, dat succesvolle overheidsprestaties uitlicht in een tijd waarin het functioneren van de overheid onder druk staat. Vermeulen schreef voor het boek het hoofdstuk Experimenteer in Verbinding, over de werkwijze van City Deals. Agenda Stad las het boek – als jij dat ook wil doen, je kunt het hier bestellen – en ging in gesprek met Vermeulen. Dat gesprek leverde zoveel interessante inzichten op, dat we het in twee delen publiceren. Hieronder lees je het eerste deel. Volgende week volgt deel 2.

Je schetst in je boek dat Agenda Stad met de City Deals en Town Deals een belangrijke bijdrage levert aan interbestuurlijk samenwerken. En je geeft ook aan dat interbestuurlijk lastig is. Waarom is dat nou zo lastig?

“Het is altijd lastig samenwerken tússen organisaties. Iedere organisatie heeft een eigen timing, eigen processen en een eigen manier van werken. Zo is bij een ministerie vaak de timing van een Kamerbrief die de lijn in moet heel bepalend, terwijl dat natuurlijk voor andere organisaties niet zo is. En ambtelijke organisaties zijn natuurlijk ook vaak stroperig en bureaucratisch, waardoor het voor andere private en maatschappelijke partners soms frustrerend is om samen te werken. Er wordt natuurlijk al langer geroepen dat we gelijkwaardig willen samenwerken, maar we zien dat de praktijk vaak anders is. Door kabinetskeuzes zoals de decentralisatie van een aantal overheidstaken, zijn veel taken en verantwoordelijkheden ontvlochten. De gedachte daarbij was dat je niet te veel op de stoel van een ander moest gaan zitten en als Rijk of gemeente verantwoordelijkheid droeg voor je eigen opgaven. Gelijkwaardigheid is belangrijk, maar soms ook ingewikkeld omdat we het niet gewend zijn. In City Deals gebeurt het gelukkig wel, maar ook voor die betrokkenen is het ingewikkeld omdat ze buiten de City Deal ook hun werk uitvoeren dat vaak nog traditioneler georganiseerd is.”

Je schrijft in je boek dat de bundeling van capaciteit – van al die verschillende partners die deelnemen aan een City Deal – tot vernieuwende ideeën leidt, die op hun beurt de aanpak van een opgave vaak versnellen. Kun je daar een voorbeeld van noemen?

“Ik denk bijvoorbeeld aan de City Deal Zicht op Ondermijning. Die begonnen met een idee, een stip aan de horizon: er zijn allerlei losse datastromen, vanuit bijvoorbeeld het CBS, banken, het Kadaster. Daar zou je iets mee moeten kunnen, maar hoe doe je dat verantwoord? Zo zijn ze aan de slag gegaan en dit resulteerde in een ’14 stappen-methode’ die inzicht geeft in fenomenen van ondermijning. Met het ontwikkelde Dashboard kunnen gemeenten nu zien waar de risico’s het grootst zijn. Daarmee is de aanpak van ondermijning echt verbeterd. Overigens, wat we óók leerden: voor grote gemeenten is het dashboard een directe meerwaarde. Maar kleinere gemeenten hebben niet altijd de kennis in huis om het dashboard goed in te zetten. Dat is een belangrijk signaal en daarom is het ook belangrijk dat er verschillende typen gemeenten deelnemen aan City Deals: wat voor de een werkt, werkt niet per sé voor de ander.”

Eva Vermeulen licht de Impact Maak- en Meettool toe tijdens de CoP-bijeenkomst op 4 juni 2024 in Leiden. Foto: Paul Tolenaar.

City Deals leveren bewijslast of beleid wel of niet werkt

In het boek ga je ook in op de Dealtekst en zeg je dat daarin bewust weinig over de vorm van de samenwerking wordt opgenomen, om zo gaandeweg in de City Deal samen de beste aanpak te ontdekken. Maar je hebt voor de City Deals ook de Impact Maak- en Meettool ontwikkeld. Maakt de openheid en het beperkt vastleggen van processen in een dealtekst het niet moeilijk om met de tool goed te evalueren of doelen bereikt zijn?

“Nou, in zekere zin maakt die openheid het natuurlijk soms lastiger om te toetsen. Maar de Impact Maak- en Meettool is nadrukkelijk geen verantwoordingstool. Het toont langs verschillende dimensies een aantal indicatoren om van te kunnen leren. Eén van die dimensies is bijvoorbeeld de adaptiviteit. Daar gaat het júist om het vermogen te kunnen bijstellen. City Deals zijn zelden ‘lineair’, in de zin van ‘actie A leidt tot resultaat B’. Dat hoeft ook niet, zo lang je maar kunt uitleggen waarom je iets op een bepaalde manier gedaan hebt. Bovendien: de Impact Maak- en Meettool is een nieuw instrument. Je zou de eerste uitvraag die we nu afgerond hebben, kunnen zien als een nulmeting. Het is nuttiger voor Agenda Stad en voor City Deals zelf om de resultaten van vorig jaar te vergelijken met die nulmeting, dan om de dealtekst ernaast te leggen.

City Deals werken nu eenmaal niet via een ‘scheikundig afgebakend proces’ en daarin schuilt een deel van hun kracht. Daarnaast zie ik natuurlijk ook wel eens dat er bij experimenten maar ‘gewoon’ begonnen wordt terwijl er ruimte is om meer over het proces of de doelen na te denken.”

Je geeft in het boek een voorbeeld van gemeenten die via City Deals aan departementen doorgeven dat een subsidieregeling niet effectief is voor de doelgroep in hun stad. Je zou inderdaad verwachten dat de intensieve samenwerking tussen Rijk en gemeenten in een City Deal vaker leidt tot een kortere ‘feedbackloop’ en dat signalen vanuit lokaal bestuur eerder op het netvlies van landelijke beleidsmakers belanden. Heb je het idee dat dit voldoende gebeurt? Of denk je dat die ‘feedback functie’ versterkt kan worden?

“Ja, dat ging over de ISDE-regeling. Maar ook daar heeft het 2 jaar geduurd om tot aanpassingen te komen. Het is toch een beetje vechten tegen de bierkaai, elke keer. Elke City Deal heeft een ander thema en dus weer een andere ‘coalition of the willing’. Omdat je daardoor ook vaak met nieuwe beleidsverantwoordelijken bij ministeries te maken hebt, moet je weer opnieuw mensen meenemen en overtuigen. En de verhalen uit de praktijk delen, want de schrijnende praktijkvoorbeelden zijn bij de beleidsmakers vaak niet bekend.

Ik zie overigens wel dat er beweging is; ook Nationale Programma’s en bijvoorbeeld de Regio Deals zetten zich in om die signalen vanuit inwoners en gemeenten te benutten voor beleidsinterventies. En zaken de Toeslagenaffaire en het daaropvolgende Staat van de Uitvoering programma dragen bij aan het besef dat dat ook nódig is. En je staat natuurlijk ook aan dezelfde kant: iedereen wil beleid dat leidt tot een gewenst resultaat. Misschien is dat een nuttige insteek voor dealmakers in hun pleidooi: City Deals leveren bewijslast of beleid wel of niet werkt.”

Je onderscheidt onder andere ‘programmatisch succes’ en zegt daarover dat de speelruimte in City Deals en het niet vooraf vastleggen van het proces, zorgen dat je de sturing kunt kiezen die past bij een specifieke dynamiek. Maar je meldt ook dat er sinds een paar jaar een handboek Deal maken is en zelfs een opleiding voor Dealmakers. Staan die opleiding en het handboek niet op gespannen voet met die vrijheid?

“Dat had gekund, maar gelukkig zijn zowel de opleiding als het handboek juist een weerslag ván die filosofie om ruimte te benutten. Je wil mensen dus niet in een ouderwets keurslijf stoppen, maar je geeft ze een rugzakje met wat tools mee om goed te navigeren in die vrije ruimte, zoals kennis van verschillende mogelijkheden voor governance-structuren. En die ruimte, bijvoorbeeld om onderlinge verschillen te laten bestaan, is ook écht belangrijk. Door die verschillen kun je immers van elkaar leren. Daarin onderscheidt deze werkwijze zich ook. De openheid, als remedie tegen het in overheidsland toch vaak hardnekkige ‘not invented here’-principe.”

Lees nu ook deel 2 van het interview.

Deelnemers van de huidige tranche van de NSOB-opleiding Interbestuurlijk Resultaatgericht Samenwerken, ontstaan als de ‘Dealmakersopleiding’, tijdens een werkbezoek begin 2025 aan Deventer. Foto: Stadscampus De Kien Deventer (LinkedIn).

De Town Deal Krachtige Kernen is op zoek naar een enthousiaste, verbindende en communicatief sterke programmaleider met aantoonbare affiniteit met de aanpak van vraagstukken rondom maatschappelijk ongenoegen en onrust en het versterken van de samenwerking tussen lokale overheid en de gemeenschap. Ben jij de gedreven verbinder die zich de komende twee jaar  ca. 8 uur per week wil inzetten om samen met gemeenten, Rijk en kennispartijen op vernieuwende wijze bij te dragen aan sterke gemeenschappen in Nederlandse gemeenten met kleine dorpskernen? In deze rol breng je kennis, partijen en vernieuwende ideeën samen om gemeenschappen sterker te maken. Je coördineert, inspireert en organiseert, en draagt hands-on bij aan concrete werkzame oplossingen. Reageer dan uiterlijk 4 april door een e-mail met motivatie, cv te sturen naar [email protected].

Hieronder lees je de uitgebreide vacaturetekst.

Programmaleider Town Deal Krachtige Kernen

De opdracht is voor gemiddeld 8 uur per week voor de looptijd van de Town Deal (twee jaar met kans op verlenging).

Als programmaleider ben je het inspirerend boegbeeld en de drijvende kracht achter de Town Deal. Met kennis van zaken weet je hoe je partijen in beweging brengt om gezamenlijk tot vernieuwing te komen. Jij bent de verbindende factor die inzet op kruisbestuiving en kennisdeling van innovatieve ideeën en oplossingen. Daarnaast breng jij verschillende actoren bij elkaar zodat kennis en ervaringen breed worden opgebouwd en verspreid.

Over de Town Deal Krachtige Kernen

In een Town Deal werken middelgrote en kleine gemeenten door het hele land samen met de Rijksoverheid en relevante kennispartijen aan een leervraag die partijen zelf inbrengen rondom een bepaald thema. Het doel van de Town Deal is om met inzet van gerichte expertise en ervaring een impuls te geven aan lokale leervragen en vernieuwende oplossingen te ontwikkelen. De Town Deal Krachtige Kernen richt zich op het omgaan met maatschappelijk ongenoegen en onrust en het versterken van de samenwerking tussen lokale overheid en dorpsgemeenschap.

Gemeenten moeten soms lastige besluiten nemen, of lastige besluiten vanuit het Rijk uitvoeren, die enorme gevolgen met zich meebrengen voor het leven van mensen. Dit zet de relatie tussen de gemeenschap, de gemeente en andere bestuurslagen onder druk. De thema´s lopen hierbij uiteen; van de komst van asielzoekerscentra tot plaatsing van windmolens en besluiten rondom stikstof en de transitie in de landbouw. Meer dan eens leidt dit tot problematische vormen van maatschappelijke onrust, zoals verstoringen van de openbare orde en bedreiging van politieke ambtsdragers. In de Town Deal gaan we ons niet specifiek richten op de thema’s, maar op deze achterliggende mechanismen. Binnen deze dynamiek staan namelijk twee vragen centraal in deze Town Deal:

• Hoe richt je beleidsontwikkeling en besluitvorming in omtrent complexe maatschappelijke opgaven in kleinere en middelgrote gemeenten met hechte gemeenschappen, waarbij maatschappelijk onrust op de loer ligt? De focus ligt op preventie met als uitgangspunt de historische en/of actuele context van het dorp.
• Hoe kan het samenspel tussen lokale overheid en gemeenschap daarbij worden versterkt, ook in het licht van landelijke en provinciale opgaven en beleid? Interbestuurlijk leren tussen verschillende overheidslagen gaat namelijk twee kanten op. Enerzijds voeden de gemeenten het Rijk met inzichten in wat er speelt in de samenleving. Anderzijds ondersteunt het Rijk de gemeenten in hun lokale opgave.

In de Town Deal gaan we het eerste jaar aan de slag vooral met elkaar leren over het onderwerp door middel van een reeks aan bijeenkomsten, op ambtelijk en bestuurlijk niveau. Daarnaast ontvangen de gemeenten waar nodig expertise op hun eigen specifieke leervragen. In jaar twee van de Town Deal gaan we aan de slag waarbij partijen hun aanpak vernieuwen/versterken/(door)ontwikkelen.

Jouw taken:

• Je voert de programmaleiding van de Town Deal en bent aanspreekpunt voor alle partijen in de Town Deal.
• Jij coördineert, samen met het projectteam, de samenwerking tussen verschillende ministeries, gemeenten en kennisinstellingen en je bent betrokken bij het matchen van hulpvragen aan gemeenten onderling en aan experts.
• Je organiseert (in samenwerking met het projectteam) een aantal bestuurlijke en ambtelijke bijeenkomsten met alle betrokken partijen om kennis en ervaringen uit te wisselen en dieper in te gaan op gedeelde uitdagingen en kansen en toe te werken naar concrete werkzame oplossingen.
• Je staat in contact met alle partijen over de voorbereiding, uitvoering, kruisbestuiving en evaluatie van de Town Deal-leervragen. Je hebt daarbij een proactieve en hands-on houding en bezoekt wanneer nodig live de diverse stakeholders, zoals de gemeenten.
• Je signaleert en adresseert kansen voor ‘systeemdoorbraken’, zoals binnen wetgeving, beleid of financiering.

Functie-eisen:

• Je hebt aantoonbaar ervaring met programma-management (senior). Je hebt een proactieve houding en je vervult daadkrachtig een coördinerende rol. Je bent resultaatgericht en hebt een praktijkgerichte inslag.
• Je hebt aantoonbare affiniteit met vraagstukken rondom maatschappelijk ongenoegen en onrust (bij voorkeur in lokale gemeenschappen).
• Je hebt ervaring met het werken voor de overheid, idealiter (kleine) gemeenten. Je hebt affiniteit en/of ervaring met vraagstukken die zich afspelen in het regionale gebied en dorpsgemeenschappen.
• Je bent van nature een verbinder en charismatisch netwerker. Daarbij ben je sensitief voor verschillende belangen. Je werkt enthousiasmerend en bent in staat mensen en partijen in beweging te brengen. Je hebt oog voor het grotere geheel en de verbinding van verschillende leervragen.
• Je bent duidelijk in de communicatie: je legt makkelijk contact en je kunt plannen helder toelichten.

Praktisch:

• Verwachte tijdsbesteding: gemiddeld 8 uur / week (ene week meer, andere week minder).
• Starttijd: uiterlijk eind april 2025.
• Looptijd: 22 april 2025 tot en met 22 april 2027 (looptijd Town Deal Krachtige Kernen, 2 jaar met kans op verlenging).
• Je werkt samen in een programmateam met afgevaardigden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, een projectsecretaris en een communicatieadviseur.
• Vergoeding: in overleg.

Interesse?

Mocht je interesse hebben, dan vragen we je om in een motivatiebrief in te gaan op de volgende vragen:

• Wat zijn jouw ervaringen met het thema ‘omgaan met maatschappelijk ongenoegen en onrust’ (in lokale context)?
• Hoe denk je deze opgave te kunnen realiseren en hoe zie je je eigen rol hierin?
• Wanneer kijk jij aan het einde tevreden terug op deze Town Deal-samenwerking?

Procedure

Reageren op deze vacature kan tot uiterlijk 4 april door een email met je motivatie en CV te sturen naar: [email protected].

Op basis van de ontvangen brieven maakt het projectteam een selectie van enkele kandidaten. Met deze kandidaten zullen we een verdiepend gesprek voeren, op basis waarvan de keuze voor een programmaleider gemaakt zal worden. Gesprekken worden gevoerd op dinsdag 8 en donderdag 10 april (online of op locatie).

Voor vragen over de vacature kun je contact opnemen met Henk Jan Bierling of Judith van der Zwan via [email protected].

Meer over Agenda Stad

Town Deals zijn mede op verzoek van de koepels M50, P10 en K80 ontwikkeld door Agenda Stad om samenwerking tussen kleinere en plattelandsgemeenten te stimuleren en dit te faciliteren met schaalvoordelen, toegang tot relevante kennis én tot gesprekspartners bij het Rijk. Het instrument Town Deal is afgeleid van de succesvolle City Deals. In deze thematische samenwerkingsverbanden tussen grotere gemeenten, ministeries, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en marktpartijen, wordt kennis verzameld en gedeeld en wordt geëxperimenteerd met nieuwe oplossingen voor complexe opgaven. Sinds de start van Agenda Stad in 2015 zijn 32 City Deals ondertekend rond thema’s als elektrische deelmobiliteit, maatwerk in het sociaal domein, circulair bouwen en gezond stedelijk voedselbeleid. In 2022 ging de eerste Town Deal Sterke Streken van Start die in 2024 is afgerond. Lees meer over Town Deals, City Deals en andere initiatieven van Agenda Stad op Agendastad.nl.

Wil je de vacature delen of rustig nog eens offline doorlezen? Download dan de vacature als pdf-bestand.

In 2025 viert Enschede 700 jaar stadsrechten, en dat doet de stad groots: het is de gaststad voor de Dag van de Stad 2025. Op maandag 10 november laat Enschede met diverse andere steden en regio’s zien hoe zij vooroplopen in innovatieve, sociale en duurzame stedelijke groei.

Enschede is een stad die groeit en vernieuwt

Enschede is een creatieve, technische en innovatieve stad met groene longen. Het grootstedelijk hart van Oost-Nederland. Met ambitieuze plannen voor de Spoorzone Hengelo-Enschede, waar duizenden nieuwe woningen en banen gerealiseerd worden, de versterking van het ondernemersklimaat en een toekomstgerichte duurzame stadsontwikkeling, werkt Enschede aan een sterke, sociale en innovatieve regio. Energiearmoede aanpakken, investeren in leefbare wijken zoals Hanenberglanden en inzetten op technologie en duurzaamheid staan hoog op de agenda.

We zien je dus graag op zondagavond 9 en maandag 10 november 2025 in Enschede. Noteer deze data alvast in je agenda.

De succesformule van de Dag van de Stad

Ook dit jaar heeft de Dag van de Stad weer een veelzijdig programma, met inhoudelijke sprekers en interactieve sessies over hoe we met elkaar samenwerken om stedelijke uitdagingen aan te gaan. En ook dit jaar zijn de excursies naar inspirerende initiatieven in de stad en omgeving weer een belangrijk onderdeel van de Dag van de Stad. Hierin laten Enschede en de regio Twente zien hoe zij zich ontwikkelen tot een technologische, groene, innovatieve en toekomstbestendige regio met eindeloze mogelijkheden.

Zo blijf je op de hoogte

Het programma en het thema voor de Dag van de Stad is nog volop in ontwikkeling. We houden je graag op de hoogte. Meld je aan voor updates via  [email protected].
Of volg ons op  LinkedIn, Instagram en dedagvandestad.nl.

“Agenda Stad is bij uitstek een programma waar we inzichten op kunnen doen over de zoektocht naar de rolinvulling van de Rijksoverheid in maatschappelijke transformatie.” Aldus het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Athena Instituut van de Vrije Universiteit (VU) die onlangs hun reflectiestudie naar het innovatieprogramma Agenda Stad publiceerden.

Mede op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) voerden PBL en het Athena Instituut van de VU in 2024 een onderzoek uit naar Agenda Stad, als onderdeel van het PBL/VU-project Leren voor Verandering. Daarin verkennen de onderzoeksinstellingen hoe de Rijksoverheid zich richt op maatschappelijke transformatieopgaven. In het onderzoek naar Agenda Stad is de werkwijze van Agenda Stad, het ‘deal maken’, belicht als vorm van bestuurlijke vernieuwing binnen het Rijk.

Spanningen

Het onderzoek identificeert een aantal spanningen tussen de experimentele en lerende aanpak van Agenda Stad enerzijds en de normen, standaarden en routines die de werkwijze van de overheid van oudsher kenmerken. Het zijn die spanningen die uitdagingen veroorzaken voor de dealmakers van Agenda Stad, de ambtenaren die samen met partners (gemeenten, provincies, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en private partijen) in City Deals en Town Deals werken aan concrete maatschappelijke opgaven. Voorbeelden van dit soort spanningen zijn o.a.:

• Nationaal vs lokaal: de spanning tussen het werken aan nationale beleidsagenda’s versus het creëren van lokale oplossingen
• Verantwoording afleggen vs experimenteren: de spanning tussen de noodzaak om met concrete meetbare resultaten verantwoordingen af te leggen enerzijds versus de behoefte om maximaal te leren door een experimentele, flexibele werkwijze te hanteren.
• Politieke aandacht versus politieke luwte: de spanning tussen het relevant maken en politiek onder de aandacht brengen van resultaten versus de behoefte om in het programma experimenteerruimte te creëren en benutten zonder politieke inmenging.

Aanbevelingen

In het onderzoek ‘Werken aan transformatie: Reflectie op programma Agenda Stad’ concluderen de onderzoekers dat de dealaanpak van Agenda Stad effectiever kan worden ingezet, deels door randvoorwaarden die Agenda Stad kan beïnvloeden en deels door acties die door het ambtelijk bestuur genomen kunnen worden. Agenda Stad biedt de uitdagingen die uit de spanningen of paradoxen voortkomen het hoofd door verschillende rollen te vervullen, die van transitie intermediair, beleidsinnovator en institutionele vernieuwer. Als transitie intermediair, zo adviseren de onderzoekers, kan Agenda Stad in blijven zetten op leernetwerken zoals de Community of Practice en vakdepartementen vroegtijdig bij (potentiële) deals te betrekken om o.a. op doorwerking en opschaling voor te sorteren. Als beleidsinnovator liggen er kansen om de Deals sterker te verbinden aan relevante departementale beleidsdossiers en om Rijkspartners aan te moedigen lokale perspectieven structureler mee te nemen in de transitie-aanpak. En tevens om de Agenda Stad steviger als pijler van bestuurlijke vernieuwing in te bedden binnen BZK. Als institutionele vernieuwers tenslotte kan Agenda Stad werken aan een verantwoordingssystematiek, aan het zichtbaarder maken van experimenten en lessen uit Deals binnen de politieke arena en aan de aansluiting van de dealaanpak op netwerken waarin rijksambtenaren een experimentele aanpak verder kunnen brengen,

Motor

Koen Haer, programmamanager van Agenda Stad: “We zijn dankbaar dat PBL en het Athena Instituut van de VU, Agenda Stad als één van de vier cases van hun onderzoek naar transformatiegericht beleid heeft onderzocht. We herkennen ons in veel van de dilemma’s en uitdagingen die de onderzoekers schetsen en zijn dankbaar voor de handvatten en strategieën die in de reflectie worden aangedragen. Met de Impact Maak- en Meettool die we afgelopen jaar geïntroduceerd hebben om de voortgang van City Deals jaarlijks te evalueren, geven we al invulling aan een aantal aanbevelingen. Het onderzoek bevestigt voor ons de belangrijke rol die we met onze City Deals en Town Deals spelen, zowel als aanjager van innovatie in het openbaar bestuur en als motor voor nieuwe inzichten en creatieve oplossingen voor complexe maatschappelijke opgaven.”

PBL en VU nemen in het kader van Leren voor Verandering ook cases onder de loep op het gebied van klimaatbeleid, circulaire economie en het landelijk gebied. De uitkomsten worden in 2025 op een symposium gepresenteerd.