De Town Deal Krachtige Kernen is op zoek naar een enthousiaste, verbindende en communicatief sterke programmaleider met aantoonbare affiniteit met de aanpak van vraagstukken rondom maatschappelijk ongenoegen en onrust en het versterken van de samenwerking tussen lokale overheid en de gemeenschap. Ben jij de gedreven verbinder die zich de komende twee jaar  ca. 8 uur per week wil inzetten om samen met gemeenten, Rijk en kennispartijen op vernieuwende wijze bij te dragen aan sterke gemeenschappen in Nederlandse gemeenten met kleine dorpskernen? In deze rol breng je kennis, partijen en vernieuwende ideeën samen om gemeenschappen sterker te maken. Je coördineert, inspireert en organiseert, en draagt hands-on bij aan concrete werkzame oplossingen. Reageer dan uiterlijk 4 april door een e-mail met motivatie, cv te sturen naar [email protected].

Hieronder lees je de uitgebreide vacaturetekst.

Programmaleider Town Deal Krachtige Kernen

De opdracht is voor gemiddeld 8 uur per week voor de looptijd van de Town Deal (twee jaar met kans op verlenging).

Als programmaleider ben je het inspirerend boegbeeld en de drijvende kracht achter de Town Deal. Met kennis van zaken weet je hoe je partijen in beweging brengt om gezamenlijk tot vernieuwing te komen. Jij bent de verbindende factor die inzet op kruisbestuiving en kennisdeling van innovatieve ideeën en oplossingen. Daarnaast breng jij verschillende actoren bij elkaar zodat kennis en ervaringen breed worden opgebouwd en verspreid.

Over de Town Deal Krachtige Kernen

In een Town Deal werken middelgrote en kleine gemeenten door het hele land samen met de Rijksoverheid en relevante kennispartijen aan een leervraag die partijen zelf inbrengen rondom een bepaald thema. Het doel van de Town Deal is om met inzet van gerichte expertise en ervaring een impuls te geven aan lokale leervragen en vernieuwende oplossingen te ontwikkelen. De Town Deal Krachtige Kernen richt zich op het omgaan met maatschappelijk ongenoegen en onrust en het versterken van de samenwerking tussen lokale overheid en dorpsgemeenschap.

Gemeenten moeten soms lastige besluiten nemen, of lastige besluiten vanuit het Rijk uitvoeren, die enorme gevolgen met zich meebrengen voor het leven van mensen. Dit zet de relatie tussen de gemeenschap, de gemeente en andere bestuurslagen onder druk. De thema´s lopen hierbij uiteen; van de komst van asielzoekerscentra tot plaatsing van windmolens en besluiten rondom stikstof en de transitie in de landbouw. Meer dan eens leidt dit tot problematische vormen van maatschappelijke onrust, zoals verstoringen van de openbare orde en bedreiging van politieke ambtsdragers. In de Town Deal gaan we ons niet specifiek richten op de thema’s, maar op deze achterliggende mechanismen. Binnen deze dynamiek staan namelijk twee vragen centraal in deze Town Deal:

• Hoe richt je beleidsontwikkeling en besluitvorming in omtrent complexe maatschappelijke opgaven in kleinere en middelgrote gemeenten met hechte gemeenschappen, waarbij maatschappelijk onrust op de loer ligt? De focus ligt op preventie met als uitgangspunt de historische en/of actuele context van het dorp.
• Hoe kan het samenspel tussen lokale overheid en gemeenschap daarbij worden versterkt, ook in het licht van landelijke en provinciale opgaven en beleid? Interbestuurlijk leren tussen verschillende overheidslagen gaat namelijk twee kanten op. Enerzijds voeden de gemeenten het Rijk met inzichten in wat er speelt in de samenleving. Anderzijds ondersteunt het Rijk de gemeenten in hun lokale opgave.

In de Town Deal gaan we het eerste jaar aan de slag vooral met elkaar leren over het onderwerp door middel van een reeks aan bijeenkomsten, op ambtelijk en bestuurlijk niveau. Daarnaast ontvangen de gemeenten waar nodig expertise op hun eigen specifieke leervragen. In jaar twee van de Town Deal gaan we aan de slag waarbij partijen hun aanpak vernieuwen/versterken/(door)ontwikkelen.

Jouw taken:

• Je voert de programmaleiding van de Town Deal en bent aanspreekpunt voor alle partijen in de Town Deal.
• Jij coördineert, samen met het projectteam, de samenwerking tussen verschillende ministeries, gemeenten en kennisinstellingen en je bent betrokken bij het matchen van hulpvragen aan gemeenten onderling en aan experts.
• Je organiseert (in samenwerking met het projectteam) een aantal bestuurlijke en ambtelijke bijeenkomsten met alle betrokken partijen om kennis en ervaringen uit te wisselen en dieper in te gaan op gedeelde uitdagingen en kansen en toe te werken naar concrete werkzame oplossingen.
• Je staat in contact met alle partijen over de voorbereiding, uitvoering, kruisbestuiving en evaluatie van de Town Deal-leervragen. Je hebt daarbij een proactieve en hands-on houding en bezoekt wanneer nodig live de diverse stakeholders, zoals de gemeenten.
• Je signaleert en adresseert kansen voor ‘systeemdoorbraken’, zoals binnen wetgeving, beleid of financiering.

Functie-eisen:

• Je hebt aantoonbaar ervaring met programma-management (senior). Je hebt een proactieve houding en je vervult daadkrachtig een coördinerende rol. Je bent resultaatgericht en hebt een praktijkgerichte inslag.
• Je hebt aantoonbare affiniteit met vraagstukken rondom maatschappelijk ongenoegen en onrust (bij voorkeur in lokale gemeenschappen).
• Je hebt ervaring met het werken voor de overheid, idealiter (kleine) gemeenten. Je hebt affiniteit en/of ervaring met vraagstukken die zich afspelen in het regionale gebied en dorpsgemeenschappen.
• Je bent van nature een verbinder en charismatisch netwerker. Daarbij ben je sensitief voor verschillende belangen. Je werkt enthousiasmerend en bent in staat mensen en partijen in beweging te brengen. Je hebt oog voor het grotere geheel en de verbinding van verschillende leervragen.
• Je bent duidelijk in de communicatie: je legt makkelijk contact en je kunt plannen helder toelichten.

Praktisch:

• Verwachte tijdsbesteding: gemiddeld 8 uur / week (ene week meer, andere week minder).
• Starttijd: uiterlijk eind april 2025.
• Looptijd: 22 april 2025 tot en met 22 april 2027 (looptijd Town Deal Krachtige Kernen, 2 jaar met kans op verlenging).
• Je werkt samen in een programmateam met afgevaardigden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, een projectsecretaris en een communicatieadviseur.
• Vergoeding: in overleg.

Interesse?

Mocht je interesse hebben, dan vragen we je om in een motivatiebrief in te gaan op de volgende vragen:

• Wat zijn jouw ervaringen met het thema ‘omgaan met maatschappelijk ongenoegen en onrust’ (in lokale context)?
• Hoe denk je deze opgave te kunnen realiseren en hoe zie je je eigen rol hierin?
• Wanneer kijk jij aan het einde tevreden terug op deze Town Deal-samenwerking?

Procedure

Reageren op deze vacature kan tot uiterlijk 4 april door een email met je motivatie en CV te sturen naar: [email protected].

Op basis van de ontvangen brieven maakt het projectteam een selectie van enkele kandidaten. Met deze kandidaten zullen we een verdiepend gesprek voeren, op basis waarvan de keuze voor een programmaleider gemaakt zal worden. Gesprekken worden gevoerd op dinsdag 8 en donderdag 10 april (online of op locatie).

Voor vragen over de vacature kun je contact opnemen met Henk Jan Bierling of Judith van der Zwan via [email protected].

Meer over Agenda Stad

Town Deals zijn mede op verzoek van de koepels M50, P10 en K80 ontwikkeld door Agenda Stad om samenwerking tussen kleinere en plattelandsgemeenten te stimuleren en dit te faciliteren met schaalvoordelen, toegang tot relevante kennis én tot gesprekspartners bij het Rijk. Het instrument Town Deal is afgeleid van de succesvolle City Deals. In deze thematische samenwerkingsverbanden tussen grotere gemeenten, ministeries, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en marktpartijen, wordt kennis verzameld en gedeeld en wordt geëxperimenteerd met nieuwe oplossingen voor complexe opgaven. Sinds de start van Agenda Stad in 2015 zijn 32 City Deals ondertekend rond thema’s als elektrische deelmobiliteit, maatwerk in het sociaal domein, circulair bouwen en gezond stedelijk voedselbeleid. In 2022 ging de eerste Town Deal Sterke Streken van Start die in 2024 is afgerond. Lees meer over Town Deals, City Deals en andere initiatieven van Agenda Stad op Agendastad.nl.

Wil je de vacature delen of rustig nog eens offline doorlezen? Download dan de vacature als pdf-bestand.

In 2025 viert Enschede 700 jaar stadsrechten, en dat doet de stad groots: het is de gaststad voor de Dag van de Stad 2025. Op maandag 10 november laat Enschede met diverse andere steden en regio’s zien hoe zij vooroplopen in innovatieve, sociale en duurzame stedelijke groei.

Enschede is een stad die groeit en vernieuwt

Enschede is een creatieve, technische en innovatieve stad met groene longen. Het grootstedelijk hart van Oost-Nederland. Met ambitieuze plannen voor de Spoorzone Hengelo-Enschede, waar duizenden nieuwe woningen en banen gerealiseerd worden, de versterking van het ondernemersklimaat en een toekomstgerichte duurzame stadsontwikkeling, werkt Enschede aan een sterke, sociale en innovatieve regio. Energiearmoede aanpakken, investeren in leefbare wijken zoals Hanenberglanden en inzetten op technologie en duurzaamheid staan hoog op de agenda.

We zien je dus graag op zondagavond 9 en maandag 10 november 2025 in Enschede. Noteer deze data alvast in je agenda.

De succesformule van de Dag van de Stad

Ook dit jaar heeft de Dag van de Stad weer een veelzijdig programma, met inhoudelijke sprekers en interactieve sessies over hoe we met elkaar samenwerken om stedelijke uitdagingen aan te gaan. En ook dit jaar zijn de excursies naar inspirerende initiatieven in de stad en omgeving weer een belangrijk onderdeel van de Dag van de Stad. Hierin laten Enschede en de regio Twente zien hoe zij zich ontwikkelen tot een technologische, groene, innovatieve en toekomstbestendige regio met eindeloze mogelijkheden.

Zo blijf je op de hoogte

Het programma en het thema voor de Dag van de Stad is nog volop in ontwikkeling. We houden je graag op de hoogte. Meld je aan voor updates via  [email protected].
Of volg ons op  LinkedIn, Instagram en dedagvandestad.nl.

“Agenda Stad is bij uitstek een programma waar we inzichten op kunnen doen over de zoektocht naar de rolinvulling van de Rijksoverheid in maatschappelijke transformatie.” Aldus het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Athena Instituut van de Vrije Universiteit (VU) die onlangs hun reflectiestudie naar het innovatieprogramma Agenda Stad publiceerden.

Mede op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) voerden PBL en het Athena Instituut van de VU in 2024 een onderzoek uit naar Agenda Stad, als onderdeel van het PBL/VU-project Leren voor Verandering. Daarin verkennen de onderzoeksinstellingen hoe de Rijksoverheid zich richt op maatschappelijke transformatieopgaven. In het onderzoek naar Agenda Stad is de werkwijze van Agenda Stad, het ‘deal maken’, belicht als vorm van bestuurlijke vernieuwing binnen het Rijk.

Spanningen

Het onderzoek identificeert een aantal spanningen tussen de experimentele en lerende aanpak van Agenda Stad enerzijds en de normen, standaarden en routines die de werkwijze van de overheid van oudsher kenmerken. Het zijn die spanningen die uitdagingen veroorzaken voor de dealmakers van Agenda Stad, de ambtenaren die samen met partners (gemeenten, provincies, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en private partijen) in City Deals en Town Deals werken aan concrete maatschappelijke opgaven. Voorbeelden van dit soort spanningen zijn o.a.:

• Nationaal vs lokaal: de spanning tussen het werken aan nationale beleidsagenda’s versus het creëren van lokale oplossingen
• Verantwoording afleggen vs experimenteren: de spanning tussen de noodzaak om met concrete meetbare resultaten verantwoordingen af te leggen enerzijds versus de behoefte om maximaal te leren door een experimentele, flexibele werkwijze te hanteren.
• Politieke aandacht versus politieke luwte: de spanning tussen het relevant maken en politiek onder de aandacht brengen van resultaten versus de behoefte om in het programma experimenteerruimte te creëren en benutten zonder politieke inmenging.

Aanbevelingen

In het onderzoek ‘Werken aan transformatie: Reflectie op programma Agenda Stad’ concluderen de onderzoekers dat de dealaanpak van Agenda Stad effectiever kan worden ingezet, deels door randvoorwaarden die Agenda Stad kan beïnvloeden en deels door acties die door het ambtelijk bestuur genomen kunnen worden. Agenda Stad biedt de uitdagingen die uit de spanningen of paradoxen voortkomen het hoofd door verschillende rollen te vervullen, die van transitie intermediair, beleidsinnovator en institutionele vernieuwer. Als transitie intermediair, zo adviseren de onderzoekers, kan Agenda Stad in blijven zetten op leernetwerken zoals de Community of Practice en vakdepartementen vroegtijdig bij (potentiële) deals te betrekken om o.a. op doorwerking en opschaling voor te sorteren. Als beleidsinnovator liggen er kansen om de Deals sterker te verbinden aan relevante departementale beleidsdossiers en om Rijkspartners aan te moedigen lokale perspectieven structureler mee te nemen in de transitie-aanpak. En tevens om de Agenda Stad steviger als pijler van bestuurlijke vernieuwing in te bedden binnen BZK. Als institutionele vernieuwers tenslotte kan Agenda Stad werken aan een verantwoordingssystematiek, aan het zichtbaarder maken van experimenten en lessen uit Deals binnen de politieke arena en aan de aansluiting van de dealaanpak op netwerken waarin rijksambtenaren een experimentele aanpak verder kunnen brengen,

Motor

Koen Haer, programmamanager van Agenda Stad: “We zijn dankbaar dat PBL en het Athena Instituut van de VU, Agenda Stad als één van de vier cases van hun onderzoek naar transformatiegericht beleid heeft onderzocht. We herkennen ons in veel van de dilemma’s en uitdagingen die de onderzoekers schetsen en zijn dankbaar voor de handvatten en strategieën die in de reflectie worden aangedragen. Met de Impact Maak- en Meettool die we afgelopen jaar geïntroduceerd hebben om de voortgang van City Deals jaarlijks te evalueren, geven we al invulling aan een aantal aanbevelingen. Het onderzoek bevestigt voor ons de belangrijke rol die we met onze City Deals en Town Deals spelen, zowel als aanjager van innovatie in het openbaar bestuur en als motor voor nieuwe inzichten en creatieve oplossingen voor complexe maatschappelijke opgaven.”

PBL en VU nemen in het kader van Leren voor Verandering ook cases onder de loep op het gebied van klimaatbeleid, circulaire economie en het landelijk gebied. De uitkomsten worden in 2025 op een symposium gepresenteerd.

Op maandag 4 november streken zo’n 1.200 bevlogen professionals, vrijwilligers en bewoners streken neer in het groene en royale Apeldoorn voor de achtste Dag van de Stad. Vanuit theater Orpheus gingen we met dagvoorzitter Harm Edens op zoek naar wat we kunnen doen om een lang en gelukkig leven voor iedereen bereikbaar te maken.

In ontwerpateliers, excursies in en om Apeldoorn, theatervoorstellingen, interviews, lezingen en workshops schenen 100+ bevlogen sprekers en experts hier hun licht op. Op zondagavond genoot een deel van de aanwezigen bovendien van de exclusieve avondopenstelling in Paleis Het Loo.

Het is moeilijk om zo’n rijk programma goed in beeld te brengen, maar net als in eerdere jaren, doen we met de Aftermovie graag een poging.

Kijk de last lectures en andere hoogtepunten terug

Natuurlijk had je 4 november al lang geleden omcirkeld in je agenda. Kon je er toch niet bij zijn? Ook dit jaar hebben we de inspirerende last lectures en andere plenaire onderdelen voor je opgenomen, zodat je ze terug kunt kijken, op Dedagvandestad.nl, of het Youtube-kanaal van de Dag van de Stad.

Zo kun je onder andere het afsluitende interview met minister Uitermark van BZK terugkijken, het hooggewaardeerde openingsprogramma met burgemeester Ton Heerts en diamanten echtpaar Joop en Nel en last lectures van onder andere Michelle van Tongerloo, oud-burgemeester van Helsinki Jan Vapaavuori en architecht Herman Hertzberger.

Gelukkig hebben we de foto’s nog…

Kun je er echt geen genoeg van krijgen en wil je graag de sfeer van de Nacht en Dag van de Stad nog een keer op je netvlies hebben? Natuurlijk hebben we ook nog de foto’s van fotograaf Martijn Beekman die een mooi beeldverslag vormen van de dag.

Dagvoorzitter Harm Edens in gesprek met burgemeester Heerts en Joop en Nel. Foto: Martijn Beekman

Mijlpalen voor City Deals

De Dag van de Stad is niet alleen een evenement waarop je je laat inspireren door experts op een podium. Het is ook een katalysator voor ontwikkelingen in City Deals. Zo werd dit jaar op de Dag van de Stad in Apeldoorn onder andere de intentieverklaring voor de City Deal Toekomstbestendige Gebiedsontwikkeling ondertekend en presenteerde de City Deal Fietsen voor Iedereen er het Weesfietsenplan. Andere City Deals waren ook aanwezig en boden bezoekers op ludieke wijze een kijkje in hun keuken. Zo leerde de City Deal Ruimte voor Lopen aanwezigen hoe ze een Looptijdenkaart konden maken. Gelukkig legt de City Deal in hun meest recente editie van het Magazine Ruimte voor Lopen ook nog een keer uit hoe dat werkt.

Uit de feedback en evaluatie van de Dag van de Stad blijkt dat het een van de hoogst gewaardeerde edities was. Onze conceptontwikkelaar Jeroen Maters vertelt in een mooi LinkedIn-bericht waarom deze editie voor hem persoonlijk zo waardevol was.

Met het succes van deze editie nog vers in het geheugen, richt Agenda Stad de pijlen samen met de partners alweer op de volgende editie. In 2025 zien we jullie graag in gaststad Enschede!

Op dinsdag 19 november vond in de inspirerende omgeving van Buro Brand in Den Haag, de Jaarparade plaats van de Community of Practice van City Deals. Tijdens de Jaarparade werd terug- én vooruitgeblikt. Projectleiders vertelden over de grootste successen en ‘fuck-up’s’ van hun deal het afgelopen jaar, en schetsten de globale plannen voor 2025.

Visueel verslag

En dat schetsen werd vrij letterlijk genomen. Ontwerpend onderzoeker Janneke ten Kate van Platform31 heette de deelnemers welkom bij Buro Brand, een creatief bureau dat gespecialiseerd is in het visualiseren van complexe info en processen. Beeld is niet alleen vaak effectiever in het overbrengen van informatie – het is ook léuker, zowel om waar te nemen als om zelf te maken.

Janneke vroeg de deelnemers aan de CoP Jaarparade om een ‘visueel verslag’ te maken van de geleerde lessen die tijdens deze parade de revue passeerden. Immers, door na te denken over de kern van de geleerde les en hoe je dat samen kunt visualiseren, ben je ook met elkaar in gesprek over wat nu eigenlijk die les ís.

Update Agenda Stad

Programmamanager Koen Haer heette de deelnemers vervolgens welkom en nam hen mee in de recente ontwikkelingen van Agenda Stad. Hij vertelde over de ondertekening van de City Deal Tijdloze Grachten tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte in september. Hij keek positief terug op de Werkplaats in Zwolle van de City Deal Fietsen voor Iedereen en de lancering van het Weesfietsenplan. Ook geeft Koen aan dat de laatste actiepunten nav eerder verschenen AEF Rapport zijn opgepakt: er wordt gewerkt aan de borging van de financiën en interne organisaties worden beter aangehaakt, zodat er intern voldoende draagvlak is om door te gaan als Agenda Stad. Als voorbeeld van het intern verbinden noemt Koen ook het succesvolle Diner Pensant van de Town Deal in verkenning Krachtige Kernen, waar ook DG Arne van Hout aan deelnam.

Daarnaast mogen de succesvolle Dag en Nacht van de Stad in Apeldoorn begin november niet onvermeld blijven. Daar werd in ontwerpateliers en werksessies goed samengewerkt om tot gezondere steden te komen. Tot slot vertelt Koen over de evaluatie door het Planbureau voor de Leefomgeving. Veel van de paradoxen in onze werkwijze die PBL onderzoekt, ervaren we als dealmakers en betrokkenen bij City Deals dagelijks, zoals tijdsdruk; we zijn allemaal druk en daarom dankt Koen de deelnemers voor het tijd vinden voor deze bijeenkomst en het invullen van de Impact Maak- en Meettool,

Vervolgens licht Janneke het maken van het visuele verslag toe. Ze adviseert iedereen om aantekeningen te maken en daarin kernbegrippen te markeren. Van dat begrip kun je vervolgens een icoon maken. De deelnemers worden in verschillende groepen ingedeeld die samen een verslag maken. Als eerste opdracht maken de deelnemers alvast een icoon waarin ze hun eigen City Deal samenvatten.

City Deals weergegeven als iconen. Foto: Martijn Cooijmans

Terug- en vooruitkijken met City Deals

City Deal Dynamische Binnensteden

Tim Rolandus van Platform31 kondigt de eerste ronde presentaties aan, waarin vijf City Deals terug- en vooruitblikken. Programmacoördinator Jos Sentel vertelt over de City Deal Dynamische Binnensteden en het belang voor de deal om een community te bouwen. Cruciaal daarvoor waren de City Deal Dagen, met name de City Deal Dag XL van oktober, waar ook geïnteresseerde partijen aanwezig waren die nog niet deelnemen aan de deal.  Borging is nog een uitdaging voor de deal, wellicht juist doordát er resultaten geboekt worden en borging voor partners nog niet urgent voelt. In het komende jaar zet de deal in op versnelling in de samenwerking en een tweede tranche projecten.

City Deal Fietsen voor Iedereen

Programmamanager Monique Verhoef toont een video waarin de hoogtepunten van de City Deal Fietsen voor Iedereen langskomen. Ze schetst dat er het niet kunnen fietsen, samenhangt met meerdere vraagstukken als gezondheid / obesitas, duurzame mobiliteit, de bereikbaarheid van de binnenstad en kansengelijkheid. De City Deal kende dit jaar succesvolle bijeenkomsten, verwelkomde nieuwe partners en creëerde onder andere een Fiets-ecosysteem canvas. Maar het grootste succes was wellicht het Weesfietsenplan, waarin de ambitie beschreven wordt om meer weesfietsen beschikbaar te maken voor mensen die zich geen fiets kunnen veroorloven.

Uitdagingen zijn het nieuwe kabinet en bewindslieden die andere prioriteiten hebben dan de City Deal. Ook wordt er nog hard gewerkt om partners te stimuleren het uitvoeringsbudget van 75.000 te vertalen in concrete projecten. Het komende jaar wordt het fiets-ecosysteem uitgewerkt.

City Deal Ruimte voor Lopen

Projectsecretaris Iris Visser licht de vorderingen van de City Deal Ruimte voor Lopen toe. De City Deal is in de afrondende fase. Onlangs is het Masterplan Lopen ondertekend door maar liefst 70 partijen. De City Deal zelf kent 30 partners, dus het masterplan is ook een belangrijk instrument in de opschaling, evenals het Platform Ruimte voor Lopen. De City Deal wil komend jaar graag verlengen omdat de City Deal dingen kan realiseren die lastig zijn binnen het Masterplan. Iris geeft ook aan dat het belangrijk is om resultaten van experimenten te delen, bijvoorbeeld in het Magazine Lopen. Dat inspireert niet alleen anderen, maar motiveert ook degenen die weten dat hun project in de schijnwerpers wordt gezet.

City Deal Tijdloze Grachten

Dealmaker Tim op ’t Hoog verzorgt namens projectleider Annemarij Kooistra de presentatie over de jongste City Deal, Tijdloze Grachten. Tim is er trots op dat de deal al vóór ondertekening op zoek ging naar werklijntrekkers. Mede daardoor ligt er nu binnen 3 maanden al een werklijnenplan. Hij schetst dat wel een tijdrovende uitdaging bleek om departementen mee te krijgen. Het komende jaar wil de City Deal het netwerk vergroten en versterken, via twee parallelle sporen: enerzijds gespreken met potentiële partners, waaronder ook kleinere gemeenten, en anderzijds lopen de vier werklijnen ook door.

Janneke ten Kate roept de deelnemers op om in groepen nu de eerste presentaties te gaan visualiseren.

CoP’ers creatief aan de slag met het visuele verslag. Foto: Martijn Cooijmans

City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving

Na dit creatieve intermezzo vervolgt Huibert de Leede de presentaties met zijn schets van de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving. Hij vertelt dat de City Deal onder andere samen met een jurist verkent welke mogelijkheden gemeenten hebben om reclame voor ongezonde voeding te weren. Ook bij deze deal hebben de verkiezingen tot uitdagingen geleid. Waar de aandacht binnen sommige ministeries verschoven lijkt, probeert de deal met de deelnemende gemeenten meer meters te maken. Ook de City Deal ‘Voedsel’ wil verlengen omdat de Voedselwet die VWS voorbereid, pas eind 2025 wordt behandeld. De deal zet bovendien in op meer draagvlak door ‘heel Nederland’ te betrekken en zo ook minder afhankelijk te zijn van landelijke politieke aandacht.

Koen Haer geeft aan dat er straks ook gemeenteverkiezingen aankomen en dat een afname van focus voor deals bij nieuwe bewindslieden wellicht ook deels kan worden opgevangen door dealthema’s in lokale verkiezingsprogramma’s opgenomen te laten worden. Dealmaker Henk Jan Bierling vult aan dat taal ertoe doet: kijk naar welke ‘taal’ bewindslieden aanspreekt en licht eventueel andere speerpunten van je deal uit die daar beter bij passen.

Huibert de Leede praat de deelnemers bij over de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving. Foto: Martijn Cooijmans

Tijdens een goed verzorgde lunch gaan de deelnemers verder in gesprek.

City Deal Kennis Maken

Roselinde Wijnands lichtte na de pauze het jaar 2024 van de City Deal Kennis Maken toe. Deze langlopende deal realiseerde inbedding van de samenwerking tussen de stad als rijke leeromgeving en de denkkracht van kennisinstellingen in de curricula in verschillende steden. De kennisregio’s waarmee wordt samengewerkt breiden zich uit en tegelijkertijd wordt de kennisdeling gerichter. Maar de City Deal merkt ook dat het lastig is om de impact goed te meten. De programmamanagers besteden een aanzienlijk deel van hun tijd aan het organiseren van evenementen en het blijkt moeilijk om niet-gesubsidieerde kennissteden aangehaakt te houden. In 2025 zet de City Deal in op borging, via een subsidieregeling, door opgenomen te worden in bestuurlijke akoorden én in instellingsplannen.

City Deal Een Slimme Stad, Zo Doe Je Dat

De City Deal Een Slimme Stad, Zo Doe Je Dat, bevindt zich midden in een transitie van City Deal naar ecosysteem, vertelde Matthias ten Brinke van ELBA/REC namens projectleider Jan-Willem Wesselink. De City Deal gaat op in het DMI-ecosysteem. Daarmee is de borging een feit. De City Deal kijkt ook enthousiast terug naar het evenement AI in de Stad, dat op 12 september in Breda plaatsvond. De City Deal werkt nu toe naar het slotevent op 23 januari én de lancering van het boek ‘Van slimme stad, naar ecosysteem’ waarin de vele instrumenten en opbrengsten van de City Deal de revue passeren en dat tijdens het Slotevent gepresenteerd wordt.

City Deal Impact Ondernemen

Edwin Teljeur schetst hoe er in 2024 stappen zijn gezet bij de implementatie van de zeven thema’s van de City Deal Impact Ondernemen. De themacoördinatoren hebben de thema’s door onderlinge afstemming versterkt en verdiept. Met door de ondersteuning van het kernteeam, droeg dit bij aan de realisatie van o.a. een Sociaal Impact Fonds in Den Haag (met steden als Amsterdam en Utrecht onderweg) een ronde tafelsessie over Impact Meten bij MinEZ, een impactdialoog met ambtenaren van lokale overheden en opname van Impact-thema’s in het beleid van de stad Groningen. Tegelijkertijd liep de City Deal aan tegen de grenzen van het budget. Dat gaat goeddeels naar coördinatoren en het kernteam waardoor er weinig experimenteerruimte overblijft.

In 2025 bereidt de City Deal de afronding in 2026 voor door de zeven thema’s zoveel mogelijk tractie te geven en op zoek te gaan naar solide borging.

Regien van Adrichem vertelt o.a. over de portrettenreeks die de City Deal Energieke Wijken, Duurzaam en Sociaal liet optekenen. Foto: Martijn Cooijmans

City Deal Energieke Wijken, Duurzaam en Sociaal

Ook deze deal werkt toe naar een afronding. De slotbijeenkomst vindt op 3 april plaats. De City Deal is tevreden met de Portrettenreeks waarin de nalatenschap van de deal is opgetekend. Mensen die betrokken zijn bij het thema van de deal, brengen hierin verschillende perspectieven samen, van burgers en ambtenaren, bedrijfsleven en overheid. De artikelen zijn op verschillende platforms en in een verzamelbundel onder de aandacht gebracht. Uitdagingen waren er ook, zo bleek het opschalen van kleine VVE’s weerbarstig, evenals het verder brengen van het Dashboard Geldstromen Energieke Wijken binnen gemeentelijke organisaties. Bij de afronding worden lessen getrokken uit de City Deal en worden instrumenten ter beschikking gesteld. Naast evalueren staat ook de borging op het programma, waarbij gekeken wordt naar partners BZK, VRO, NPLB, NPLW en Platform31.

Na al deze successen, uitdagingen en ambities is het hoog tijd voor de verschillende groepen om hun beeldverslag bij te werken én een kopje koffie te drinken. Verfrist keren de deelnemers terug voor de finale van de Jaarparade;

Soms werkt creativiteit op de lachspieren. De laatste hand wordt gelegd aan het beeldverslag. Foto: Martijn Cooijmans

Rode draden Impact Maak- en Meettool

De Impact Maak- en Meettool werd dit jaar ontwikkeld door Agenda Stad en onderzoeker Eva Vermeulen van Platform31. De tool is een jaarlijkse peilstok voor City Deals en biedt enerzijds een reflectie- en leermoment voor dealmakers en projectleiders en is anderzijds een hulpmiddel om meer inzicht te krijgen in de resultaten van City Deals. De eerste jaarlijkse uitvraag onder City Deals heeft onlangs plaatsgevonden en Eva Vermeulen neemt de rode draden die ze heeft afgeleid uit de input met de deelnemers door. Maar niet voordat ze de City Deals bedankt heeft voor het invullen én vraagt hoe degene die het instrument hebben ingevuld dit ervaren hebben.

De signalen zijn erg positief. De vragen zijn concreet, maar wel breed – voor alle City Deals – toepasbaar. Het invullen zet je aan het denken. Het is een reflectiemoment, maar ook een goed gespreksthema binnen de City Deal. De tool kan ook worden ingezet om te monitoren hoe het instrument City Deal ‘door evolueert’. En de vragen helpen om de neiging om snel aannames te doen, te ondervangen.

Wel bleek voor sommigen het invullen een erg tijdrovende klus die meerdere uren vergde. Anderen constateren dat het invullen van de tool vooral goed werkt voor beginnende en afrondende City Deals.

Reflectie op indicatoren

Vervolgens spitst het gesprek zich toe op opvallende patronen per indicator. Bij de indicator Meerwaarde signaleert Eva het verschil tussen output en outcome: het is goed om kritisch naar onszelf te kijken en na te gaan of producten die we opleveren (output) ook daadwerkelijk het doel bereiken dat we er mee voor ogen hebben (outcome). Qua Proces blijkt er goed nagedacht over o.a. de governance, maar zijn City Deals veelal nog wel zoekende hoe ze bestuurders goed kunnen aanhaken. Op Samenwerking – een kernkwaliteit van City Deals – wordt goed gescoord. Wel blijkt er nog veel winst te behalen met een diversere samenstelling van de teams. Opvallend is verder dat juist op de indicator Innovatie met een 7 het laagste cijfer wordt gegeven. Ook blijken er veel verschillende interpretaties van het begrip innovatie te bestaan. Toch investeren een aantal City Deals ook in innovatie, bijvoorbeeld door ontwerpkracht in te zetten. Bij Adaptiviteit zien we veel verschillen in de cijfers. Als risico worden hier personeelswisselingen vaak benoemd. Eenzelfde fluctuatie in cijfers zien we bij Borging. Heet hangijzer is hier vaak de financiering. Eén van de respondenten merkte op “Middelen voor borging zijn voor nu nog een black box”. Uitnodiging aan de City Deals is om elkaar op te zoeken en van elkaar te leren op dit thema.

De uitkomsten worden in de groep besproken. Er is veel herkenning. Waar kunnen we het beter doen? We zien diversiteit en inclusie als belangrijke pijler, maar sturen hierop is lastig omdat je afhankelijk bent van de partners waar je mee werkt. Agenda Stad heeft contact met een stichting waarmee we ervaringsdeskundigen met een migratieachtergrond kunnen betrekken. Meer diversiteit is belangrijk om inzichten die je vanuit een kantoorsituatie niet kunt bedenken te betrekken. De City Deal Fietsen voor Iedereen werkt met ambassadeurs vanuit de doelgroep. Roos Marijnissen van Platform31 vertelt over haar onderneming ErvaringSpreekt, een sprekersbureau dat sprekers levert die persoonlijke ervaring hebben met maatschappelijke onderwerpen als armoede, het hebben van een bi-culturele achtergrond of leven met een beperking. Vaak wordt er, met goede intenties, óver deze mensen gesproken. Dankzij ErvaringSpreekt kunnen deze mensen nu meer betrokken worden bij debatten die hen raken.

Met een dankwoord voor Moniek en Eva die de opbrengsten verzameld hebben én de CoP’ers die de Impact Maak- en Meettool ingevuld hebben, wordt het inhoudelijke gedeelte van de bijeenkomst afgerond en is er ruimte om naar aanleiding van alle gedeelde ervaringen met elkaar door te praten.

Wat een lap tekst hè? Je kunt dit verslag ook als pdf downloaden en nog eens rustig nalezen;

Gemeenten verwijderen ieder jaar honderdduizenden fietsen die ergens te lang of fout geparkeerd staan. Jaarlijks belanden naar schatting 350.000 fietsen in de fietsdepots. Daarvan worden ruim 100.000 goede fietsen nooit door hun eigenaar opgehaald. City Deal Fietsen voor Iedereen slaat met haar partners de handen ineen om een groter deel van deze fietsen een nieuw leven te geven door ze te schenken aan mensen die zich geen fiets kunnen veroorloven. Dat staat in het vandaag gepresenteerde Weesfietsenplan.

Fiets belangrijk om deel te nemen aan maatschappij

Van de 350.000 fietsen wordt ongeveer 60% opgehaald door de eigenaar. Van de niet opgehaalde fietsen is een deel in te slechte staat om weer gebruikt te worden. Deze worden gerecycled. De resterende ruim 100.000 bruikbare fietsen kunnen worden opgekocht. Zo’n 5 procent hiervan wordt gedoneerd aan (lokale) maatschappelijke doelen. Dat percentage kan – en moet – omhoog, vindt de City Deal.

Staatssecretaris Jansen (Openbaar vervoer en milieu): “Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is een van de initiatiefnemers van de City Deal en dan ook groot fan van dit Weesfietsenplan. We staan er niet dagelijks bij stil maar het is niet voor iedereen vanzelfsprekend om een fiets te hebben. Maar een fiets geeft je de vrijheid om goedkoop en gezond naar je werk of school te gaan, of om vrienden en familie op te zoeken. Het helpt daarmee mensen deel te nemen aan de maatschappij.  Met dit initiatief zorgen we dat deze achtergelaten fietsen een mooie tweede leven krijgen in de handen van anderen.”

Weesfietsenplan

De City Deal heeft een verkenning uitgevoerd naar fietsdepots. De belangrijkste conclusie van de verkenning is dat er een grote behoefte is aan donorfietsen voor mensen die zelf geen fiets kunnen betalen maar dat wel willen. Gemeenten benadrukken daarnaast het belang van circulariteit en de kansen die het doneren van fietsen biedt. Het opknappen van weesfietsen, bijvoorbeeld in een sociale werkplaats of leerwerkplaats, zorgt voor werkgelegenheid en het delen van gewilde vakkennis. Het stroomlijnen van ophalen, registeren en uitstromen van fietsen verdient echter aandacht. En daar komt het Weesfietsenplan om de hoek kijken. Uit de verkenning volgen een aantal aanbevelingen voor het vergroten van gedoneerde weesfietsen uit fietsdepots.

Ambassadeurs Weesfietsenplan

Met het Weesfietsenplan committeren de partners in de City Deal zich tot het uitwerken van de kansen en uitdagingen die het onderzoek blootlegt.

“In Maastricht zijn we al enige tijd bezig met het Ambachtscentrum. De resultaten dragen op verschillende wijze bij aan een betere omgeving. Met het opknappen en terug leveren van overbodige fietsen draagt het Ambachtscentrum bij aan circulariteit. Hiermee zetten alle partners samen mooie stappen in een duurzamer Maastricht. Daarnaast zijn mensen bij wie zwerffietsen in de straat staan, blij dat deze worden weggehaald. De mensen die de fietsen repareren zijn blij met hun werkervaringsplaat. En de mensen die vervolgens een fiets ontvangen zijn blij omdat ze op hun fiets kunnen meedoen in de samenleving. Een opeenvolging van voordelen”, aldus wethouder John Aarts van de gemeente Maastricht. “

Jet Boomgaardt, directeur services bij NS: “Een reis maak je vaak niet alleen met de auto, fiets of trein, maar met een combinatie van vervoermiddelen. Bijna 40% van onze reizigers komt met de fiets naar het station. De fiets maakt het reizen met de trein dan ook aantrekkelijker. Voor reizigers is het belangrijk om hun fiets makkelijk en snel te kunnen stallen. Samen met ProRail en gemeenten zetten wij ons in voor nette en toegankelijke fietsenstallingen met zoveel mogelijk beschikbare plekken. Weesfietsen die in de stallingen achterblijven houden onnodig parkeerplekken bezet en dat hindert andere reizigers. Tegelijk kunnen deze fietsen een tweede leven krijgen. We begrijpen dan ook de wens om een herbestemming te vinden voor weesfietsen. ”

“Fietsen is voor iedereen een duurzame en gezonde manier om je te verplaatsen. In Arnhem stimuleren we de fiets bij zoveel mogelijk inwoners. Zo knappen we achtergelaten fietsen op en geven die aan Arnhemmers die geen fiets hebben. Bijvoorbeeld omdat ze die niet kunnen betalen, of zelfs nooit fietsen geleerd hebben. Het Arnhemse fietsdepot AFAC, kringloopwinkel 2Switch, leerwerkbedrijf Scalabikes, Stichting Leergeld en het ANWB Kinderfietsenplan werken samen om de ‘weesfietsen’ op te knappen, zodat ze een tweede leven krijgen. Ook verzorgen we fietslessen voor inwoners die dat nooit geleerd hebben. Hoe mooi is dat! Een fiets biedt vrijheid, iets waar iedereen recht op heeft. Ik ben er trots op dat we als gemeente ons inzetten voor dit doel via de City Deal Fietsen voor Iedereen. Zo maken we Arnhem toegankelijker en duurzamer voor iedereen én helpen we inwoners om beter mee te kunnen doen in de maatschappij”, aldus wethouder Nermina Kundić van de gemeente Arnhem.

Wethouder mobiliteit Arjen Kapteijns van de gemeente Den Haag: “Fietsen biedt niet alleen vrijheid, maar opent ook deuren naar deelname aan de samenleving voor iedereen. Het Weesfietsenplan gaat ons helpen onbenutte fietsen uit onze depots een nieuw leven geven en toegankelijk maken voor degenen die zich geen fiets kunnen veroorloven. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat niemand aan de kant blijft staan. Door samen te werken zorgen we voor een inclusieve fietscultuur in Den Haag waar fietsen weer vanzelfsprekend wordt voor iedereen!”

Lees het Weesfietsenplan, de door de City Deal uitgevoerde verkenning van fietsdepots en de managementsamenvatting.

*City Deals zijn samenwerkingsverbanden tussen gemeenten, de rijksoverheid, private partijen, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. In een City Deal verzamelen de partners zich rond één gezamenlijke maatschappelijke opgave. De opgave staat centraal en partners leren en experimenteren om zo tot inzichten en innovatieve oplossingen te komen. De deelnemende partijen aan de City Deal Fietsen voor Iedereen zijn: Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Den Haag, Doetinchem, Eindhoven, Enschede, Haarlem, Heerlen, Leeuwarden, Leiden, Maastricht, Rotterdam, Utrecht en Zwolle (gemeenten). De provincies Utrecht en Gelderland en de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De andere partners zijn: Nederlandse Spoorwegen, ANWB, BOVAG, Beweegalliantie, Fietsersbond, Platform 31, Stichting Leergeld, Stichting Innovam, Decathlon en Heijmans. City Deals zijn een initiatief van het interbestuurlijke innovatieprogramma Agenda Stad. Volg de City Deal Fietsen voor Iedereen op LinkedIn.