Voor de Innovatie expo hebben we samen met verschillende partners van de City deal, ‘Een slimme stad zo doe je dat’ een video over de innovaties op gebied van de slimme stad samengesteld. Met bijdragen van onder andere Arcadis, Argaleo, Waterschap Vallei en Veluwe, Gemeente Breda, het Ministerie van IenW, VodafoneZiggo en Amsterdam Smart City.
Onze leefomgeving is onlosmakelijk verbonden met de digitale wereld. Wilt u weten wat dat betekent voor meer duurzaamheid in de stad van de toekomst? Meldt u zich dan aan voor een webinar ‘Hoe kan digitalisering bijdragen aan een meer duurzame samenleving?’ op dinsdag 20 april.
Dit webinar wordt georganiseerd door de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ en de Future City Foundation.
Datum en tijd: 20 april, 9.30 – 10.30 uur
Locatie: Online
Deelname: Hier kunt u zich aanmelden. Deelname is gratis
Programma
9.30u Welkom en introductie
9.40u Pieter Hooimeijer over het advies van de Rli
9.50u Jan-Willem Wesselink over de City deal en hoe je een slimme stad bestuurt
10.00u Workshop over maatschappelijke veranderingen door digitalisering
10.15u In gesprek: wat is de rol van digitalisering in de duurzaamheidstransitie?
10.30u Afsluiting
In dit advies aan de overheid pleit de Rli ervoor om meer aandacht te hebben voor de veranderingen die digitalisering teweeg brengt in onze fysieke leefomgeving. In haar digitaliseringsbeleid moet de overheid duurzaamheid nadrukkelijker meenemen. Andersom moet het potentieel van digitale technologie beter worden benut voor de duurzaamheidstransities.
In de City deal worden concrete digitale en technologische tools ontwikkeld voor de slimme stad van de toekomst. Daarmee sluit de City deal aan bij het advies van de Rli aan de overheid voor een nieuwe denkwijze over digitalisering.
Sprekers
Prof. dr. Pieter Hooimeijer is voormalig lid van de Rli en voorzitter van de Rli-commissie die het advies voorbereidde. Hij zal de kern van het advies van de Rli toelichten. Jan-Willem Wesselink is hoofdredacteur van het boek ‘Zo bestuur je een slimme stad’ en programma manager van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ en de Future City Foundation.
In de tweede ronde deelsessies staan we onder andere stil bij het thema Ouderenzorg. Dat lijkt misschien een onderwerp dat ver af staan van de studenten waar we ons in de City Deal Kennis Maken op richten, maar Ouderenzorg is bij uitstek één van de maatschappelijke opgaven die vraagt om meer participatie en betrokkenheid vanuit de samenleving, dus ook van kennisinstellingen.
Dat betoogt adjunct-directeur van Actiz, de brancheorganisatie van Ouderenzorgorganisaties, Charlotte Vromans. Die door de host van deze sessie, Wiro Kuipers, aan ons wordt voorgesteld.
Charlotte vertelt dat Actiz 400 zorginstellingen vertegenwoordigt die zich bezighouden met ouderen en chronisch zieken, zoals verpleeginstellingen en thuiszorgorganisaties. Voor Actiz is de vraag ‘hoe houd je de zorg toekomstbestendig en betaalbaar?’ cruciaal. En Charlotte schetst dat er daarvoor echt het nodige zal moeten veranderen. “We zien dat we de zorg zoals die nu geleverd wordt, niet kunnen volhouden. Corona is daar ook een goed voorbeeld van. We zien barsten in wat we kunnen doen. Niet zozeer door het geld, maar door het aantal beschikbare zorgverleners. De zorgvraag neemt doen, het aantal mensen in de zorg neemt af.”
Dit is een pittige constatering, weet Charlotte. Ook gezien de beeldvorming en aannames rond ouderenzorg. In Nederland vinden we dat de ouderenzorg een verantwoordelijkheid is van de zorg en van de overheid, niet van de samenleving. En dat is een struikelblok als je weet dat die zorg in de huidige vorm al in 2030 niet meer geleverd kan worden. Maar schreeuwen dat het huis in de fik staat is niet voldoende. Het is beter om over dingen na te denken als ze er nog niet zijn, maar je merkt dat mensen er nog niet over willen praten.
Discussies over ouderenzorg vervallen gauw in systeemdiscussies, terwijl het in hart van de maatschappij moet zitten. De demografische gegevens over 2015-2040 zijn klip en klaar en de demografie verander je niet. Een groot probleem is de beeldvorming. Er wordt vaak naar ouderen gekeken alsof ze alleen maar geld kosten, terwijl ouderen nog een mooi zinvol leven kunnen leiden en veel kunnen toevoegen. In de media worden ouderen en kwetsbaren vaak op één hoop gegooid en wordt er voorbijgegaan aan die waardevolle bijdrage. De focus ligt op anderen langer thuis laten wanen, maar dit vraagt aandacht voor het sociale netwerk en dus voor een maatschappelijke betrokkenheid.
Charlotte benadrukt dat het er niet om gaat dat de sector de verantwoordelijkheid niet wel nemen. Maar er is echt een structurele andere oplossing nodig. De hoeveelheid Corona-besmettingen in verpleeghuizen toont hun kwetsbaarheid al aan. Soms leidt dat tot de indruk dat de zorg in Nederland niet goed geregeld is, maar in benchmarks staan Nederland steevast in de top-10.
Charlotte bepleit een omdenken, van Ouderenzorg naar Ouderentoekomst. “Ouderen hebben een belangrijke plek in onze maatschappij. We willen de wederkerigheid meer uitlichten.” Veel opa’s en oma’s vaken wekelijks hun kleinkinderen op en verlichten zo de tekorten in de kinderopvang. Banengroei wordt bejubeld in andere sectoren maar niet in de zorg, terwijl ouderenzorg ook een motor van economische groei kan zijn.
Daarom heeft Actiz contact gezocht met onderwijs en wetenschap en gekozen voor een ‘Water’-frame: Wat als we de ouderentoekomst zien als een vloeibare, beweeglijke toekomst waarin we continu bereid zijn ons aan te passen, mee te bewegen en te reageren? Kortom: wat als we met de ouderentoekomst omgaan zoals we met water omgaan?
Dat vraagt onder andere de bereidheid om continu mee te bewegen met de vraag. Dat is een beetje on-Nederlands, omdat we hier graag alles tot in de puntjes regelen en dichttimmeren in kwaliteitskaders en hoofdlijnenakkoorden. Aanpassingsvermogen is ook een belangrijk kenmerk van goed waterbeheer.
Er zijn al veel goede initiatieven die kijken naar een andere invulling van de zorg voor ouderen, maar die vragen nog niet altijd om een maatschappelijke bijdrage. In de verschillende Denkkamers waar Actiz met het onderwijs, de wetenschap en andere partijen in participeert, zijn verschillende oplossingsrichtingen bedacht. En het leidt tot ontdekkingen van prachtige lokale initiatieven. Dat past, in de watermetafoor, ook bij de visie van Actiz: “We kunnen wel een Deltamodel ontwerpen, maar ons idee is dat je overal in het water alvast wat zandzakjes kunt gaan neerleggen.
Daarnaast is het belangrijk om wederkerigheid te creëren, onder andere door de hulpvraag om te draaien, bijvoorbeeld:
Actiz heeft vanuit de opgedane inzichten een publiekscampagne gelanceerd: ‘Praat vandaag over morgen’. Charlotte: “De oplossing voor de grote zorgkloof ligt echt in de samenleving. Een eerste stap om die oplossing te organiseren is er met elkaar over praten.
Wiro vraagt naar de brug van deze opgave die Actiz signaleert naar de City Deal Kennis Maken, waar ook instellingen aan deelnemen die bij Actiz zijn aangesloten. Charlotte geeft aan dat Actiz het vraagstuk van de ouderenzorg als een landelijk vraagstuk ziet. De half miljoen leden die via de instellingen bij Actiz zijn aangesloten, zijn dagelijks met deze vraagstukken bezig.
Hierop geeft Lire van Son aan dat er in Den Bosch heel erg in de opleiding naar gekeken wordt om mensen in de zorg te laten werken. En ‘meer gezonde levensjaren voor iedereen’ is daar een speerpunt voor de Wethouder voor Talent. Ze deelt het frame van Actiz, ook door eigen ervaring met een buurvrouw van bijna 90 die andere ouderen leert omgaan met computers. Ook in Den Bosch delen ze de visie dat je moet kijken naar wat wel kan en ze proberen dit samen met burgers gestalte te geven.
De discussie doet haar ook denken aan een ander fenomeen: eenzaamheid. Al gebruikt ze dat woord liever niet omdat het stigmatiseert. Charlotte geeft aan dat we verschillende generatiegesprekken voeren in ons leven, rondom zwangerschap en schoolkeuze enzovoort. “Gesprekken over de toekomst van ouderen voeren we helaas vaak pas als er zorg nodig is. Eigenlijk zou je ook een generatiegesprek moeten voeren als ‘hoe gaan we dat doen als ik op afstand woon en jullie als ouders alleen willen blijven wonen op het platteland. We denken er, net als bij pensioenen, veel te laat over na.
Van onderzoek naar uitvoeringGerben Helleman, kennismakelaar in Delft, herkent veel in het verhaal van Charlotte. Hij heeft daar gezien hoe een gezinswijk vergrijsde en de consequenties die dat heeft voor de voorzieningen en de woningvoorraad. Daarom doen studenten er nu onderzoek naar de ‘senior-vriendelijkheid’ van de wijk. Zo leverde een onderzoek met de zorginstelling Dagelijks Leven, voor dementerende ouderen, goede aanknopingspunten op. En samen met zorginstelling Pieter van Foreest wordt er nagedacht over nieuwe woonvormen. Gerben is nog op zoek naar: hoe breng je het van onderzoek naar uitvoering? Welke stappen kun je zetten? Hij zou daar graag nog eens met Charlotte over doorpraten.
Ook Charlotte is geïnteresseerd in de onderzoeken in Delft. Ze onderschrijft dat het juist belangrijk is om de zorg op lokaal niveau in de wijk te organiseren. Als ouderen moeten verhuizen is het vaak lastig om in een nieuwe wijk een netwerk op te bouwen. Actiz vindt het belangrijk om ook het onderwijs aan deze vraagstukken te koppelen, bijvoorbeeld rond laagdrempelige technologie.
[Jbartels] vertelt over de 80+ Vrijwilligerscentrale, een nieuw initiatief van Club Goud in Nijmegen. Daar wordt op een projectmatige manier met senioren gewerkt. We zien dat veel ouderen graag willen werken maar niet altijd weten hoe ze die stap kunnen zetten. Terwijl er veel kansen zijn. Denk aan studenten die uit het buitenland komen en Nederlands willen eren. Die zijn alles nog aan het leren en opbouwen. Dan is het fijn als er iemand met levenservaring is die je helpt met de taal. Een ander initiatief is Goede Dag, een welzijnsorganisatie in Nijmegen. Dit is een ouderenhuiskamer waar ouderen sporten, bewegen en lol maken. Normaal gesproken runnen vrijwilligers de huiskamer, nu doen studenten dat. Volgens [Jbartels] is er heel te ‘halen’op het MBO, ook voor de zorg, al geven organisaties vaak aan dat er geen tijd is om deze studenten te begeleiden. Ze ziet ook kansen om projecten voor ouderen te verbinden aan kinderen, bijvoorbeeld bij de studie Zorg en Welzijn, waar al veel projecten voor kinderen lopen.
De deelnemers wisselen persoonlijke voorbeelden uit waaruit blijkt dat het gesprek over ouder worden wel degelijk her en der gevoerd wordt. Charlotte geeft aan dat het dan nog zaak is dat het systeem ook mee gaat werken. Nu knelt regelgeving nog vaak.
Eras Draaijers constateert dat er mooie dingen gebeuren. Maar voor mantelzorgers is het bijvoorbeeld vaak moeilijk om de goede initiatieven te vinden – je ingang is vaak een zorgverlener of specialist die er vanuit zijn eigen hoek naar kijkt. Het vinden en integreren van de juiste plekken is een zoektocht.
Charlotte doet tot slot een oproep. De ouderenzorg kan een uitstekende proeftuin of living lab zijn voor een kennisinstelling die een waardevolle bijdrage aan dit belangrijke onderwerp wil leveren. Charlotte gaat graag met deze instellingen in gesprek! Wiro geeft nog aan dat zij vanuit het Design Lab Enschede in gesprek zijn met Actiz over laagdrempelige technologie. Er is gesproken met lokale organisaties die bij Actiz zijn aangesloten en daar zijn lokale challenges uitgekomen die bij de kennisinstellingen geadresseerd kunnen worden. Ook noemt hij nog een diner dat het Designlab organiseerde als goed ervaring. Het was een generatiediner over thema’s als vriendschap, avontuur en ondernemen. “Zo zagen ouderen bijvoorbeeld hoe iemand die tijdens het diner zijn petje niet afzet, toch herkenbare dingen kan zeggen.”
Wiro bedankt Charlotte en de deelnemers voor de sessie en hoopt dat iedereen geïnspireerd is door de oproep ‘Praat vandaag over morgen!”
We zijn heel blij en trots dat de Europese Commissie onze aanvraag in het kader van het ‘Technical Support Instrument (TSI)’ heeft goedgekeurd. Zo kunnen we onze burgermeetwerkgroepen versterken met een stevige Europese component.
Vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben we het afgelopen jaar een aanvraag gedaan bij het TSI met de vraag om te komen tot tooling voor wat zij samenvatten als ‘Developing a methodology for a democratic smart cities approach’.
Binnen de aanvraag zijn het betrekken van burgers bij burgermeetinitiatieven benoemd; het mogelijk maken dat uitkomsten van deze initiatieven vergeleken kunnen worden en het voorkomen dat groepen worden uitgesloten.
Deze opdracht wordt uitgevoerd door Eurocities, waarmee de werkgroepen een Europees spiegelproject krijgen. Ook wordt een kenniscentrum opgezet waarmee deze en andere smart-city-tools op een actieve manier kunnen worden gedeeld met de rest van de wereld.
Voor meer informatie over de Europese goedkeuring zie: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_747
In dealprogramma’s geven nationale en decentrale overheden en regionale partijen samen invulling aan opgavegericht werken. Deals zijn inmiddels gangbare onderlinge afspraken om gemeenschappelijk vraagstukken op te pakken. Denk aan de City Deals, maar ook Green, Woon, Health en Regio Deals. De gemeenschappelijke deler is dat deals netwerkend werken. Dit werken in netwerken is inmiddels een normale manier van werken geworden. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) hebben het leren in netwerken onder de loep genomen. Gekeken is naar netwerken waarin de rijksoverheid in een deal-aanpak participeert als partner met lokale partijen. In deze programma’s geven overheden en regionale partijen samen invulling aan opgavegericht werken. De uitkomsten van dit onderzoek zijn te lezen in het essay “Leren institutionaliseren”.
Dealprogramma’s zijn een voorbeeld van opgavegericht, interbestuurlijk en gebiedsgericht werken. Het leren in dealprogramma’s is illustratief voor het leren over deze manier van werken die de rijksoverheid steeds vaker inzet om samen met andere partijen te werken aan transitieopgaven. Door binnen de rijksoverheid te leren van de ervaringen van deal-aanpakken, voorkom je dat het wiel elke keer opnieuw uitgevonden moet worden. En kan deze manier van werken onderdeel gaan uitmaken van de sturingsmogelijkheden van de rijksoverheid.
In het essay wordt onderstreept dat de praktijk van netwerkend werken vraagt om aandacht voor leren. Leren is belangrijk. Dat zal niemand ontkennen, maar aangezien vaak onduidelijk blijft wat leren oplevert, wat er dan wordt geleerd en hoe leren het politiek geformuleerde doel dichterbij brengt, wordt aan verantwoorden in de politiek-bestuurlijke context vaak meer betekenis gegeven dan aan leren. Hoe kan de overheid omgaan met leren dat wel degelijk relevantie heeft, terwijl de waarde ervan ter discussie staat in een politiek-bestuurlijke context? Een context waarin verantwoorden dominanter is en meer nadruk krijgt dan leren. Het essay schetst hiervoor twee richtingen.
Ten eerste wordt geconcludeerd dat leren in de vorm van een leerstrategie professioneler kan worden vormgegeven. Een leerstrategie zorgt ervoor dat leren een bewust proces is in opgavegericht netwerken. In zo’n strategie is aandacht nodig voor hoe het leren vorm krijgt, waarover geleerd kan worden en over de wijze waarop een lerende werkwijze onderdeel wordt van opgavegericht werken en de organisatievoering in de thuisorganisaties.
Ten tweede kan een prominentere rol gegeven worden aan leren in het beleidsproces, door na te gaan op welke manier leren naast verantwoording kan staan. Bijvoorbeeld door leren uitgangspunt te maken van evalueren en verantwoorden. Als leren het doel van verantwoording is, dan zijn ook prikkels en instrumenten nodig om lerend te kunnen werken.
Het vormgeven aan leren over een opgavegericht, interbestuurlijk en gebiedsgericht werken, professionaliseert de samenwerking tussen Rijk, regio’s en gebieden. Verschillende deal-vormen kunnen door kennis uit te wisselen – ook over departementen heen – van elkaar leren. Volgens de onderzoekers betekent het ook dat er meer aandacht moet zijn voor het leren van verschillende soorten van opgavegerichte netwerken, zoals deals, interbestuurlijke programma’s en regio-aanpakken. Het is een feit dat het sturen in netwerken de afgelopen jaren aan terrein wint binnen de rijksoverheid. Het uitwisselen van ervaringen en het leren van elkaar helpt daarbij.
Het model ‘Instellingsbrede visie op de verbinding met de samenleving’ biedt praktische handvatten bij de invulling van het instellingsbeleid gericht op deze verbinding.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de aan de City Deal Kennis Maken deelnemende hogeronderwijsinstellingen en gemeenten, en op basis van de vele gesprekken en gedeelde kennis binnen het netwerk, is een model ontwikkeld met zeven radars. Dit zijn allemaal elementen die aandacht, activiteiten en investeringen nodig hebben voor het instellingsbreed inbedden van de verbinding met de samenleving.
Deze zeven radars kunnen gebruikt worden om het gesprek te voeren tussen de verschillende instellingen en steden.
Alle interviews en andere berichten op de City Deal Kennis Maken hebben we verdeeld over de zeven radars. Hieronder vindt u de berichten die vallen onder de radar ‘Docenten & Onderzoekers’.
Het model ‘Instellingsbrede visie op de verbinding met de samenleving’ biedt praktische handvatten bij de invulling van het instellingsbeleid gericht op deze verbinding.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de aan de City Deal Kennis Maken deelnemende hogeronderwijsinstellingen en gemeenten, en op basis van de vele gesprekken en gedeelde kennis binnen het netwerk, is een model ontwikkeld met zeven radars. Dit zijn allemaal elementen die aandacht, activiteiten en investeringen nodig hebben voor het instellingsbreed inbedden van de verbinding met de samenleving.
Deze zeven radars kunnen gebruikt worden om het gesprek te voeren tussen de verschillende instellingen en steden.
Alle interviews en andere berichten op de City Deal Kennis Maken hebben we verdeeld over de zeven radars. Hieronder vindt u de berichten die vallen onder de radar ‘Organisatie & Sturing’.
Het model ‘Instellingsbrede visie op de verbinding met de samenleving’ biedt praktische handvatten bij de invulling van het instellingsbeleid gericht op deze verbinding.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de aan de City Deal Kennis Maken deelnemende hogeronderwijsinstellingen en gemeenten, en op basis van de vele gesprekken en gedeelde kennis binnen het netwerk, is een model ontwikkeld met zeven radars. Dit zijn allemaal elementen die aandacht, activiteiten en investeringen nodig hebben voor het instellingsbreed inbedden van de verbinding met de samenleving.
Deze zeven radars kunnen gebruikt worden om het gesprek te voeren tussen de verschillende instellingen en steden.
Alle interviews en andere berichten op de City Deal Kennis Maken hebben we verdeeld over de zeven radars. Hieronder vindt u de berichten die vallen onder de radar ‘Interne Verbinding’.
Het model ‘Instellingsbrede visie op de verbinding met de samenleving’ biedt praktische handvatten bij de invulling van het instellingsbeleid gericht op deze verbinding.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de aan de City Deal Kennis Maken deelnemende hogeronderwijsinstellingen en gemeenten, en op basis van de vele gesprekken en gedeelde kennis binnen het netwerk, is een model ontwikkeld met zeven radars. Dit zijn allemaal elementen die aandacht, activiteiten en investeringen nodig hebben voor het instellingsbreed inbedden van de verbinding met de samenleving.
Deze zeven radars kunnen gebruikt worden om het gesprek te voeren tussen de verschillende instellingen en steden.
Alle interviews en andere berichten op de City Deal Kennis Maken hebben we verdeeld over de zeven radars. Hieronder vindt u de berichten die vallen onder de radar ‘Meerwaarde & Vaardigheden’.
Het model ‘Instellingsbrede visie op de verbinding met de samenleving’ biedt praktische handvatten bij de invulling van het instellingsbeleid gericht op deze verbinding.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de aan de City Deal Kennis Maken deelnemende hogeronderwijsinstellingen en gemeenten, en op basis van de vele gesprekken en gedeelde kennis binnen het netwerk, is een model ontwikkeld met zeven radars. Dit zijn allemaal elementen die aandacht, activiteiten en investeringen nodig hebben voor het instellingsbreed inbedden van de verbinding met de samenleving.
Deze zeven radars kunnen gebruikt worden om het gesprek te voeren tussen de verschillende instellingen en steden.
Alle interviews en andere berichten op de City Deal Kennis Maken hebben we verdeeld over de zeven radars. Hieronder vindt u de berichten die vallen onder de radar ‘Cultuur & Communityvorming’.
